Giriş
Kolesterol kalp krizi riskini artırıyor (İlaç alıyorsanız greyfurt tüketmeyin)
Kolesterol hakkında son zamanlarda söylenen pek çok şey var. Kötü beslenme ve hareketsizlik başta olmak üzere pek çok nedene bağlı olarak gelişen kolesterol, damarlarda birikerek damar sertliğine yol açabiliyor. Peki kolesterol nedir? Kolesterol ilacı ne zaman kullanılır? İyi kolesterol ve kötü kolesterol arasındaki fark nedir? Kolesterol ilacı alırken nelere dikkat etmeli? Türk Kardiyoloji Derneği Başkanı Kardiyoloji Uzmanı Prof.Dr. Mustafa Kemal Erol bilinmesi gerekenleri sıraladı
KOLESTEROL NEDİR?
Vücudumuzda bulunan yağ benzeri bir madde. Hücre zarının temel yapı taşlarından biri, yine vücudumuzda çeşitli hormonların yapımında da kullanılıyor. Kolesterolün kanda belli düzeylerde bulunması gerekli ancak çok yüksek olmamalı.
İYİ KOLESTEROL VE KÖTÜ KOLESTEROL NE DEMEK?
Kötü kolesterol (LDL) normalden yüksekse kalp ve beyin damarlarında yağlı plakların oluşmasına, darlıklara yol açıyor. İyi kolesterol (HDL) ise kolesterolü dokulardan uzaklaştırıyor.
KALP KRİZİ RİSKİNİ YÜKSELTTİĞİ BİR VARSAYIM MI?
Tabii ki hayır. Birçok çalışma ile net bir şekilde ispatlanmış bir gerçek! Yüksek kolesterolün kalp-damar hastalığı riskini artırdığına dair sayısız araştırma var. Yine genetik olarak ailesel LDL kolesterolü yüksek olanlarda genç yaşlarda kalp-damar hastalığı, kalp krizi geliştiğini gösteren çalışmalar mevcut. Yüksek kolesterollü beslenmeyle atardamarlarda yağlanmaya bağlı plaklar geliştiği net olarak gösterilmiş. Bu konuda herhangi bir tartışma yok.
SAĞLIKLI KOLESTEROL DÜZEYLERİ NE OLMALI?
Erişkinlerde total kolesterolün 150 ve altında, LDL kolesterol düzeyinin de 100 ve altı olması öneriliyor.
KOLESTEROLÜN YÜKSELDİĞİ ANLAŞILABİLİR Mİ?
Genetik olarak doğuştan çok yüksek kolesterolü olanlarda dirseklerde, göz kapaklarında yumrular olabiliyor. Bu özel durum dışında belirtisi yok.
KOLESTEROL KONTROLLERİNE NE ZAMAN BAŞLAMALI?
20 yaşından sonra... Ailesel yüksek kolesterol şüphesi olanlarda çocukluk çağında başlanmalı.
KOLESTEROL NASIL DÜŞER?
Elbette tek yolu ilaç değil. Yaşam tarzı düzeltilir, sağlıklı beslenirseniz kötü kolesterolde yüzde 35’lere varan oranda düşüşler elde edebilirsiniz. Diyetiniz sebze, meyve, tam tahıl, bakliyat, sağlıklı protein kaynakları (balık, kümes hayvanları, az yağlı süt ürünleri) içermeli. Şekerden uzak durulmalı. Yürüyüş yapılmalı. Fazla kilolar vermeli. Sigara bırakılmalı.
İLAÇ NE ZAMAN GEREKLİ?
● Önceden kalp krizi geçirmiş, kalp-damar hastalığı saptanmış birinde ya da çok yüksek kalp-damar riski olanlarda yaşam tarzı düzenlenmesi ve diyetle birlikte ilaç başlanıyor.
● Kalp-damar veya şeker hastalığı olmayan, kötü kolesterolü aşırı yüksek bulunmayanlarda (190’nın altı) öncelikle yaşam biçimi düzenleniyor. Hedef değerlere ulaşılamıyorsa ilaç ekleniyor.
HAP DIŞINDA İĞNE FORMU DA VAR
Kolesterol düşürücü ilaçlar dendiğinde en çok statin grubu ilaçlar akla geliyor. Bu ilaçlar karaciğerde kolesterol sentezini bozarak etki gösteriyor. Yine bağırsaktan kolesterol emilimini azaltarak etki eden ilaçlarımız da var. Statin grubu ilaçlar ile biz kötü kolesterolü en fazla yüzde 60’lar düzeyinde düşürebiliyoruz. Ancak ailesel genetik kolesterol yüksekliği olanlarda kanda kötü kolesterol düzeyleri çok yüksek oluyor. Mevcut ilaçlar da yeterli olamıyordu. Bir de statin grubu ilaçları tolere edemeyen hastalarda sıkıntı yaşanabiliyordu. Yakın zamanda PCSK9 inhibitörü denen ilaçlar geliştirildi. Bunlar aylık ve 15 günlük enjeksiyonlar (iğne) halinde kullanılıyor. Kötü kolesterolü çok güçlü düşürücü etki gösteriyorlar.
KOLESTEROLÜ TETİKLEYENLER
Kolesterolün yaklaşık yüzde 65’i karaciğerde yapılır. Kalan yüzde 30-35’lik kısmı yeme alışkanlıkları ve çevresel etkenler ile belirlenir. Kolesterolü yükselten en önemli sebepler şunlar:
● Aşırı doymuş yağ tüketimi (tereyağı, margarin, kuyruk yağı, yağlı etler vs).
● Hareketsizlik.
● Şişmanlık.
● Sigara.
İLAÇ ALIYORSANIZ GREYFURT TÜKETMEYİN
-İlacın etkinliği veya yan etkileri açısından düzenli hekim kontrolünde olun.
-Doktor söylemedikçe ilacınızı kesmeyin.
-Kolesterol ilacı kullanırken greyfurt tüketmeyin. Greyfurt, ilacın etkinliğini çok artırıp azaltabilir.
-Mantar ilaçları ve bazı antibiyotiklerle kolesterol ilaçları etkileşebiliyor. Doktorunuza danışmadan ilave ilaç almayın.
-Kolesterol ilaçları ‘miyalji’ adı verilen kas ağrıları yapabilir. Böyle bir durumda doktorunuza haber verin.
-Koyu renkli idrar şikayetiniz varsa doktorunuzu bilgilendirin.
ALZHEIMER YAPMAZ
Kolesterol ilaçları, beyne giden şah damarlarında plak oluşumunu, daralmayı ve buna bağlı inmeyi azaltıcı yönde etki ediyor. Alzheimer riskini de artırmıyor, bilakis geçmişinde statin grubu ilaçları kullananlarda Alzheimer gelişiminin daha az olduğunu gösteren gözlemsel veriler var.