Giriş
Kredi borçlusu olanlar dikkat! Vefat durumunda borcu kim ödeyecek?
Banka kredisine bağlı olarak yapılan hayat sigortası, kredi borcunun teminatıdır. Vefat durumunda tüm borcu sigorta şirketi öder. Hayat sigortası isteğe bağlı. Ancak banka, kredi borcunun geri ödenmesini teminen sigortayı şart koşabilir. İşte Milliyet'in haberi...
Önce şunu vurgulayayım; bankalardan kullanılan kredilere bağlı olarak yapılan hayat sigortası, kredi borcunun bir tür teminatıdır. İster tüketici kredisi olsun, isterse ticari kredi olsun, hayat sigortasının “teminat olma” özelliği değişmez.
Prof. Dr. Erol Ulusoy'un yazısı:
Peki, cevaplayalım; bir kredi borcuna karşılık teminat oluşturulması kimin yararına? Kredi alacaklısı bankanın mı, yoksa kredi borçlusu müşterinin mi? Daha doğrusu, kredi borçlusunun borcunu miras olarak bırakacağı mirasçılarının mı?
El cevap; her ikisinin de! Kredi borçlusu vefat ettiğinde banka kredi alacağını sigorta şirketinden kolayca tazmin edebilir, mirasçılarla hiç uğraşmaz. Diyeceksiniz ki, kredi borçlusuna, kredinin maliyetine ek olarak bir de hayat sigortası primi ödeme borcu ekleniyor, hem kredi maliyeti yükseliyor, hem de kredi borçlusunun yararına olur, bunda bir çelişki yok mu?
İsteğe bağlı ama...
Hayır yok! Çünkü vefat gerçekleştiğinde, tüm kredi borcunu sigorta şirketi ödeyecektir. Bu durumda sigortalının menfaati ön plana çıkar!
Vefat eden kredi borçlusunun mirasçıları da birden bire sorumlu olacakları bir borç yükü ile karşılaşmazlar. Kredi borçlusunun mirasçılarına bırakacağı en güzel miras da bu değil midir; mirasçılarına, hayat sigortası tazminatı ile ödenecek bir borcu miras bırakmıştır.
Bir bankadan kredi çekildiğinde, kredinin türüne hiç bakılmaksızın, hayat sigortası yapılması mevzuatımıza göre zorunlu değil. Hayat sigortasında esas olan, isteğe bağlı yapılmasıdır. Diyeceksiniz ki, ama Hocam, banka bize hep hayat sigortası yapmaya zorluyor! Aslında banka hayat sigortası için kredi çeken müşterisini zorlamıyor. Ancak bankanın da ödediği kredinin geri dönüşünü teminat altına alması gerektiği çok açık.
13 Mart 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “Bireysel Kredilerde Bağlantılı Sigortalar Uygulama Esasları Yönetmelik”, kredi kuruluşlarının sağladığı bireysel kredilerle bağlantılı yaptırılan ihtiyari veya zorunlu sigortaları ve bu sigortalar dâhilinde verilecek teminatları düzenliyor.
Yönetmeliğin “İhtiyari Sigortalar” başlığında düzenlenen 6’ncı maddesi kredi ile bağlantılı olarak yapılacak ihtiyari sigortalarda, kredi ilgilisinin menfaatinin sigorta edilmesi, sigorta sözleşmesi ile sunulan teminatların kredi konusu ve kredi kullananın ihtiyaçları ile uyumlu olması esastır demektedir.
Sigortacılık Kanunu’un 13’üncü maddesi ise, yasal zorunlu olanlar dışında, zorunlu sigortaların Bakanlar Kurulu Kararı (Cumhurbaşkanlığı Kararı olacak) ile tespit edileceğini söylemekte. Mesela, mali mesuliyet sigortaları genellikle zorunludur, trafik, yeşil kart, DASK gibi. Ama hayat sigortasının zorunlu olduğunu söyleyen ne bir yasal kural ne de yargı kararı var.
Bu sebeple hayat sigortası yaptırmanın yasal olarak zorunlu olmadığını, isteğe bağlı olduğunu söyleyebiliriz. Ancak bankalar kredi verirken zaten kefil, vs gibi teminat almadan kredi kullandırdıklarından, kredi borcunun geri ödenmesini teminen sigorta edilmesini şart koşmaktadırlar. Eğer krediyi kullanan borcunu ödemeden vefat ederse, mirasçıların mirası reddetme ihtimali vardır. Mirasçılar mirası redderlerse, vefat eden kredi borçlusunun kefili de yoksa, bankanın kredi borcu ödenmeyecektir.
Bu sebeple bankalar kanunen zorunlu olmayan hayat sigortasını sözleşme ile zorunlu hale getirmektedirler. Hukuken bu mümkün müdür? Evet mümkündür, çünkü bankanın teminatsız kredi verme zorunluluğu yoktur. O halde yasal olarak zorunlu olmayan hayat sigortasını banka kredi verebilmek için zorunlu hale getirebilir. Gerekçesi de elbette, teminatsız kredi vermeye mecbur olmamasıdır. Müşteriye ‘hayat sigortası yapıp teminatlandırırsan kredi kullandırırım’ diyebilir.
Ama neyi diyemez banka? Hangi sigorta şirketinde hayat sigortası yapılacağını müşteriye dikte ettiremez. Bu sebeple bir kredi müşterisinin önceden yapılmış hayat sigortası varsa, yeni bir tane daha yaptırmak zorunda değil. Tek yapılması gereken, mevcut hayat sigortasını, kredi borcu kadar bankanın dain-i mürtehin olarak yeniden düzenlettirmesi.
Bu olay da karşımıza çok sık çıkar. Kredi müşterisi hayat sigortası yaptırır. Daha sonra, hayat sigortasının süresi bittiğinde yenilenmez. Bazen kredi borçlusu banka müşterisi, hayat sigortasının kendiliğinden yenileceğini düşünür, süresinin bitip bitmediğini takip etmez, oralı olmaz.
Bazen de bilerek yenilemez, çünkü ona göre hayat sigortası primi, maliyeti yükseltmektedir ve kendisini de çok sağlıklı hissettiğinden, ömrünün borcunu ödemeye yeteceğini düşünür. Sonra bir bakarsınız, Allah geçinden versin, ecel hayat sigortası yenilenmeden ve kredi borcu bitmeden kapıyı çalar.
Banka mirasçıların kapısını çalar, ‘murisinizin bankamıza olan 100 bin TL kredi borcunu ödeyin’ der. Mirasçılar da şaşırırlar, kimisinin böyle bir kredi borcundan haberi bile yoktur, kimisinin de haberi vardır ama murislerinin hayat sigortası yaptırdığını düşünürler.
Oysa hayat sigortası yenilenmediğinden sona ermiştir ve geriye sadece kredi borcu kalmıştır. Bu durumda, yani mevcut hayat sigortasının yenilenmemiş olmasından kim sorumlu olacaktır? Banka mı, hayat sigortası şirketi mi yoksa sigortalı kredi borçlusu mu? Cevabı vermeye önce, hayat sigortasının zorunlu olmadığı, isteğe bağlı olduğuna göre başlayacağız.
Hayat sigortası zorunlu olmadığına, isteğe bağlı olduğuna göre, yenilenmemesinden ne banka ne de sigorta şirketi sorumludur. Ama hayat sigortası yapılması kredi sözleşmesinde zorunlu kılınmışsa, bu durumda iş biraz değişir.
Çünkü Bireysel Kredilerde Bağlantılı Sigortalar Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin, ‘Yenileme ve Bildirim’ başlığını taşıyan 12’nci maddesinin 1’inci fıkrası, zorunlu veya isteğe bağlı olup olmadığına bakılmaksızın “kredi bağlantılı sigortalar” yenilenmesinde bir orta yol tutturmuş. Kredi bağlantılı sigortalarda, kredi vadesi bitene kadar, hayat sigortasını yenileme sorumluluğunun krediyi kullanana ait olduğu yönetmelikle hüküm altına alınmış.
Bu da şu demektir, eğer bir kredi borçlusunun hayat sigortası yenilenmemişse, bundan dolayı ilk önce kendisi sorumlu olur. Çünkü kredi bağlantılı bir hayat sigortasının yenilenmesi sorumluluğu, öncelikle krediyi kullanana aittir. Ama bankanın hiçbir sorumluluğu yoktur da diyemeyiz. Çünkü banka da kredi bağlantılı bir hayat sigortası sözleşmesinin yenilenmesine ilişkin, kredi borçlusuna bildirim yapma sorumluluğu vardır. Eğer banka hayat sigortasının yenilenmesi gerektiğini kredi müşterisine bildirmemişse, kendisi de kusurlu ve sorumlu olacaktır.
Üstelik banka bu bildirimi poliçenin vade sonu tarihinden 15 iş günü öncesinde gerçekleştirmek zorundadır. Yenileme yapılmadıysa bunu da 15 gün içinde bildirmek zorundadır. Aksi takdirde, hem banka hem de hayat sigortasını yenilemeyen müşteri birlikte sorumlu olacaktır. Benim siz değerli okuyucularıma tavsiyem, banka sürekli hayat sigortanızı yenileyerek bir güven oluştursa da, siz hayat sigortanızın yenilenip yenilenmediğini kendiniz takip edin.