Giriş
Kredi notunda dikkat çeken detay: İşe girerken bile karşınıza çıkabilir!
Türkiye'de milyonlarca kişi kredi veya kredi kartı kullanıyor. Kredinizin ya da kredi kartınızın ödemelerini düzenli yaparsanız kredi notunuz da yükseliyor. Kredi notu deyip geçmemek gerekiyor. Zira kredi notunuz sadece banka işlemlerinde değil hayatınızın bir çok noktasında karşınıza çıkıyor. Pek bilinmiyor ama kredi notu işe girerken, telefon alırken hatta beyaz eşya alırken bile karşınıza çıkabilir.
Posta yazarı Özlem Denizmen, 29 Ekim öncesinde 29 maddeyle finansal özgürlük için yapılması gerekenleri yazdı. Birikimden borca, kredi notundan kripto paraya kadar çok önemli detayları yazdı.
İşte o 29 madde:
1-HEDEF: Ne olursa olsun hedefini yaz ve ona kilitlen. Harvard Business School’un araştırmasına göre; hedefini yazanlar ona ulaşmakta yüzde 42 daha başarılı oluyor! Senin hedefin ne? Örnek: 30 bin TL borç kapatmak.
2-BÜTÇE: Eline geçen para nereye gidiyor farkında mısın? Nereye, ne kadar harcadığını yazıyor musun? Bütçeye her ay 15 dakika ayır. Devletler, belediyeler, apartman yönetimleri bütçe yaparak yönetiliyor. Sen niye yapmayasın?
3-BİRİKİM: Para en güzel harcarken birikir. Sen yeter ki eline para geçer geçmez hedefin için bir kenara ayır.
4-FORMÜL: Gelirinin yüzde 60’ını ihtiyaç, yüzde 30’unu istek, yüzde 10’unu birikim için ayırabilirsin.
5-OTOMATİK: Maaşın yatar yatmaz, otomatik olarak başka bir hesaba aktarılsın ve oradaki paraya dokunma.
6-BİRİKİMCİ ARKADAŞ: İnsan en çok vakit geçirdiği 5 kişinin ortalaması olurmuş. Çevrende birikim yapan arkadaşlar olsun.
7-ACİL DURUM FONU: Ani durumlar için en az üç aylık zaruri giderlerin kadar birikiminin olması seni güvende hissettirir.
Bu para NAKİT olmalı. Kolay erişebilmelisin. Ayrı hesapta olmalı. Maliyeti olmamalı. (Kredili mevduat hesabın Acil Durum Fonu değil.)
8-ALMADAN ÖNCE: Bir şey almadan kendine şunları sor: Benim için istek mi, ihtiyaç mı? Seçtiklerimi kasada bıraksam hayatım değişir mi? Aldığım ‘şey’ hedefime engel mi?
9-PARA AVI: İnternet, cep telefonu, TV üyeliği, uygulamalar, spor salonu... Kullanmadığın bazı hizmetlere para ödüyor olabilirsin. Ekstreleri kontrol et.
KREDİ NOTUNDA ÇOK ÖNEMLİ DETAY!
10-KREDİ NOTU: Kişilerin gelecek 12 aydaki borçlarını ödeme olasılıklarını tahmin etmek için hesaplanan not. 1-1900 arasında değişir. Notun 1’den 1900’e doğru ilerledikçe risk seviyen azalır. Kredi kullanırken, araba, ev kiralarken, işe girerken, cep telefonu veya beyaz eşya alırken kredi notun her zaman karşına çıkar.
11-EKSTREYE DİKKAT! Kredi kartınla yaptığın harcamaları incele. Yanlarına istek/ihtiyaç yaz. Sana ait olmayan harcamalar var mı kontrol et.
12-BİLİYOR MUSUN?: Kredi kartının limit, faiz oranı, hesap kesim ve son ödeme tarihini biliyor musun?
13-İYİ BORÇ: Değeri artan şeyler için borçlan. Eğitim, doğru yer, doğru zaman, doğru fiyata alınmış ev...
NE KADAR BORCUNUZ OLMALI?
14-İDEAL BORÇ ORANI: Ev kredisi ödüyorsan toplam borcun gelirinin yüzde 40’ını geçmesin. Ev kredisi yoksa aylık borçlanma oranın yüzde 25’i geçmesin.
15-KAKTÜS MODU: Borçlardan tamamen kurtulmak için bir süre ‘Kaktüs Modu’na geç. Sadece temel ihtiyaçlarına odaklanıp her harcamanı borcuna yönlendir.
16-ZOR KARAR ANI: Hayatında büyük değişim yapma zamanı geldiyse ev, araba sat. Örnek: Ailenin yanına taşın.
17-NE VAR NE YOK?: Varlık ve borçlarının listesini çıkar. Borçların varlıklarından fazlaysa, ilk hedefin borç kapama planı yapmak olsun. Varlıkların fazlaysa, tebrikler, aynen devam.
18-EŞLER ARASI PARA: Zor durum varsa suçlamak boşa giden enerjidir, soruna değil çözüme odaklanın. Birbirinize alan verin üç hesap olsun: Ben, sen, biz... Bakmakla yükümlü olduğun kişiler konusunda net ol. Ortak hedef koyulan evlilikler daha uzun sürüyor.
19-PAYLAŞ VEYA SAT: “Bir gün giyerim, kullanırım” dediğin ama uzun zamandır dokunmadığın şeyleri ya paylaş ya da internette sat. Hem evinde kalabalık olmasın hem de ek gelir kazan.
20-İNDİRİM DÖNEMİ: Sırf ‘indirimde’ diye giymeyeceğin kıyafetlere para verme. Senin için istek ve ihtiyaçları listele. En uygun fiyatı, hangi güvenilir sitede bulabilirsin? İyi araştır. Kendine limit koy ve bu limiti aşma. İndirim kuponlarını değerlendir.
21-GÜVENLİ GELECEK: Ömür uzadı, ileride sadece emekli maaşı yetmeyecek. En az şimdiki gelirinin 3/4’ü kadar paraya ihtiyacın olacak.
22-ÇALIŞKAN PARA: ‘Küçük parayla yatırım mı olur?’ deme. Sen nasıl çalışıyorsan paran da çalışmalı. Yatırıma 10 lira, 100 lira ile başla.
23-SEPET YAP: Diyelim ki marketten bir sürü yumurta alıp hepsini aynı yere koydun ve düşürdün. Ne olur? Hepsi kırılır. Onun yerine değişik sepetlere dağıtıp dengede ol. Örneğin; biraz altın ve döviz, biraz BES/fon, biraz mevduat.
24-TÜYO ALMA: ‘Komşudan, arkadaştan, işyerinden duydum tüm paramı yatırıyorum’ gibi tavsiyelere sakın kulak asma.
25-BUGÜN BAŞLA: ‘Yatırıma bir gün başlarım’ deme, hemen başla.
26-HARÇLIK: Çocuğuna 7-13 yaş arası haftalık, 14-18 yaş arası aylık harçlık ver. Elindekini yönetmeyi öğrensin.
27-NE KADAR?: Harçlık parmak izi gibidir. Miktarı bulunduğunuz ortamla, bütçenizle uyumlu olmalı. Okulda herkes 30 lira alırken 5 lira harçlık veremezsiniz.
28-3 KUMBARA: Çocuğunuzun birikim, harcama ve paylaşma için üç kumbarası olsun.
29-KRİPTO PARA: ‘‘Bütün paramı kripto paraya koyayım, ne güzel kendini ikiye katlıyor’’ diye düşünme. Kendini hızla ikiye katlayan şey eriyebilir de... Sakın bütün birikimini bu tip çok riskli şeylere koyma.