'Mülteci' mi 'göçmen' mi? Hangisi doğru?

ÇEVİRİ VE DERLEME: Özgür Yusuf CEVAHİR / POSTA.COM.TR

Ailesiyle birlikte botla Yunanistan'a geçmek isterken babasının ellerinden kayıp giden ve cansız bedeni Bodrum sahiline vuran Kobanili minik Aylan'ın fotoğrafı tüm dünyanın yüreğini yaktı. Aylan ve onun gibi yüzlerce, belki de binlerce çocuğun, binlerce yetişkinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan bu ölüm yolculukları insanlığın vicdanını sızlatıyor ama yine de bu kanayan yara durdurulamıyor.

Peki evlerini terk edip, umutlar yeşertebilecekleri hayatlar kurabilmek için her türlü tehlikeyi göze alarak yollara düşen bu insanlar 'mülteci' mi 'göçmen' mi?

Son dönemde sıkça karıştırılan ve çoğu zaman birbirlerinin yerine kullanılan bu iki sözcük, aslında farklı iki grubu tanımlıyor.

TANIMLAR KARIŞTIRILIYOR

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin (BMMYK) İngilizce sitesinde (www.unhcr.org), Adrian Edwards imzasıyla yayımlanan 'Mülteci mi göçmen mi? Hangisi doğru?' başlıklı yazıda, medya ve kamuoyundaki bu kavram kargaşasına değinilerek, ikisinin farklı şeyler olduğu, bu iki tanımın karıştırılmasının, mülteciler için de, göçmenler için de sorun yaratacağı vurgulanıyor.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Sözcüsü ve BM Göçmenler Yüksek Komisyonu Başkanı Adrian Edwards'ın yazısında özetle şu tanımlar yapılıyor:

MÜLTECİ: SAVAŞ VE ZULÜMDEN KAÇMAKTADIR

Mülteciler, silahlı çatışmalardan ya da zulümden kaçan insanlardır. 2014 sonu rakamları itibarıyle dünya çapında 19,5 milyon mülteci var. Bu insanların içinde bulundukları şartlar o kadar tehlikeli ve dayanılmaz oluyor ki, ülke sınırlarını aşıp komşu ülkelere sığınıyorlar. Böylece uluslararası düzeyde 'mülteci' olarak tanınıyorlar ve gerek BMMYK, gerekse diğer örgütlerden yardım alabiliyorlar.

Eve dönmeleri gerçekten çok tehlikeli olabileceği ve başka yerlerde barınmak zorunda oldukları için bu kişilere 'mülteci' tanımı çok net bir şekilde yapılıyor. Sığınma başvurularının reddedilmesi halinde ölümle sonuçlanan durumlar yaşanabiliyor. Dolayısıyla 'mülteci' olarak tanımlanmış kişiler uluslararası hukuk koruması altına giriyorlar.

THE TIMES: TÜRKİYE SURİYELİLERE 'MÜLTECİ' STATÜSÜ VERMİYOR

(Edwards'ın makalesi dışında, İngiliz The Times gazetesinde bugün yayımlanan bir haberden alıntıdır: Suriye'den gelenlere Türkiye'de resmen mülteci statüsü verilmiyor, "misafir" statüsünde ağırlanıyorlar. Türkiye, BM'nin Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesi'ni imzalamıştı. Ancak sözleşmeye eklettiği özel bir hükümle sadece Avrupa'dan mülteci kabul ediyor... BM nezdinde resmen mülteci statüsüne kaydolma süreci Ankara'dan yürütülüyor. Ancak bürokratik tıkanıklık nedeniyle başvurularda uzun gecikmeler oluyor, süreç bazen yıllar alıyor. Türk hükümeti mülteci statüsünde kaydolmayanlara çıkış vizesi vermiyor... Çok sayıda Suriyeli yasadışı yollardan Avrupa'ya seyahat etmeyi tercih ediyor)

GÖÇMEN: ÜLKELERİNDE ÖLÜM TEHLİKESİ VE ZULÜM OLMAKSIZIN GİDENLER

Edwards'ın makalesine göre göçmenler, 'doğrudan bir ölüm tehdidi ya da zulüm olmaksızın evlerini terk edip, iş bulma, aile birleşimi ya da eğitim gibi yollarla yaşamlarını daha iyi hale getirmeyi amaçlayan kişiler' olarak tanımlanıyor. Güvenli bir şekilde evlerine dönmeleri mümkün olmayan 'mülteci'lerin aksine, 'göçmen'lerin önünde böyle bir engel bulunmuyor. Ülkelerine dönmeleri halinde, kendi hükümetlerinin koruması altına tekrar girebiliyorlar.

Bütün ülkeler için, bu ayrımı yapmak büyük önem arzediyor. Ülkeler, göçmenlerle kendi göçmen kanun ve prosedürleri doğrultusunda ilgilenirken; mültecilerin korunması sığınma başvuruları konusunda ise ulusal yasalar kadar uluslararası hukuk da devreye giriyor.

YUNANİSTAN'A BOTLARLA GİTMEYE ÇALIŞANLAR MÜLTECİ Mİ?

Peki Yunanistan, İtalya ya da diğer ülkelere botlarla ulaşmaya çalışan insanlar göçmen mi mülteci mi?

Bu soruya Edwards şöyle yanıt veriyor: Aslında her ikisi de var. Bu yıl İtalya ve Yunanistan'a giriş yapanların çoğu, ülkelerinde savaş olanlar ya da uluslararası korumaya muhtaç olanlardan oluşuyor. Bununla birlikte, bu kişilerin daha küçük bir bölümü, bu kapsam dışındaki topraklardan geliyor; dolayısıyla onlar için 'göçmen' tanımını kullanmak daha doğru olacaktır.

"BMMYK'DA 'MÜLTECİLER VE GÖÇMENLER' DİYORUZ"

Bu nedenlerle biz BMMYK olarak, deniz ya da diğer yollarla göç eden insanların her iki gruba da dahil olabileceğini varsayarak, bu kişilerden söz ederken 'mülteciler ve göçmenler' diyoruz.

RAKAMLAR KORKUNÇ

BMMYK'nın Türkçe internet sitesinde (www.unhcr.org.tr) sitesindeki son rakamlara göre, Suriye’deki çatışmadan komşu ülkelere kaçan mültecilerin sayısı 4 milyonu geçti; bu durum krizin neredeyse çeyrek yüzyıldır UNHCR’nin yetki alanındaki, tek başına dünyadaki en büyük mülteci krizi olduğunu teyit ediyor.

Türkiye’ye yeni gelen mülteciler ve Türk yetkililerin halihazırda ülkede bulunan mültecilere ilişkin sağladığı güncellenen veri, komşu ülkelerdeki toplam Suriyeli mülteci sayısını, 4 milyon 13 binden fazlaya çıkardı. Ayrıca buna ek olarak, en az 7.6 milyon kişi Suriye içinde yerlerinden edilmiş durumda; bu insanların çoğu zor koşullarda ve ulaşması zor yerlerde yaşıyor.

TÜRKİYE'DE 1 MİLYON 805 BİN SURİYELİ VAR

4 milyon sayısı, Türkiye’deki 1 milyon 805 bin 255, Irak’taki 249 bin 726, Ürdün’deki 629 bin 128, Mısır’daki 132 bin 375; Lübnan’daki 1 milyon 172 bin 753 ve Kuzey Afrika’da diğer yerlerdeki 24 bin 55 Suriyeli mülteciyi kapsıyor. Bu sayıya, Avrupa’daki 270 bindin fazla sığınma başvuru sahibi Suriyeli ve bölgeden üçüncü ülkelere yerleştirilmiş olan binlerce Suriyeli dahil değil.

DÜNYA GENELİNDE ZORLA EVLERİNDEN EDİLMİŞ 60 MİLYON KİŞİ VAR

Edwards'ın yazısında ise dünya genelinde zorla evlerinden edilmiş 60 milyon kişi bulunduğu ifade ediliyor.