Giriş
Prostat tedavisinde ameliyatsız çözüm
İyi huylu prostat büyümesi kırklı yaşlardan sonra erkeklerin büyük çoğunluğunun başına gelen önemli bir sağlık problemidir. Tedavide önce ilaçlarla çözüm aransa da iyi huylu prostat büyümesi hastalarında sonunda ve kesin tedavi diye sunulan ameliyat yapılmaktadır. Prostat ameliyatlarının “idrarını tutamamak” gibi ciddi ve bazen geri dönüşsüz olan komplikasyonları vardır. Oysa, prostat hastalarının ameliyat olmadan önce yüzde 70-80 başarı şansı olan fitoterapi ile tedavi seçeneğinde var. Farmakoloji ve Fitoterapi Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Iraz 'Her iyi huylu prostat büyümesi olan hastanın fitoterapi seçeneği kullanmasında fayda vardır' dedi ve iyi huylu prostat büyümesi ile ilgili bilgiler verdi.
Prostat nedir? İyi huylu prostat büyümesi (BPH) nedir?
Prostat idrar kesesine bitişik olarak hemen altında yer alan içinden üretra ve meni kanalının son kısmının geçtiği organdır. Sadece erkeklerde bulunur. Prostat temel olarak bir salgı bezidir. Meni içinde bulunan bir sıvı salgılar. Prostat bezi normalde iri bir ceviz büyüklüğündedir. Prostat hacmi hacmi 15 ile 25 mililitre arasındadır. Yaşlandıkça prostat da yavaş yavaş büyür. Prostat bezi büyümesine bağlı olarak zamanla prostat içinden geçen idrar kanalı tıkanmaya başlar.
İyi huylu prostat büyümesi kanser değildir. Tedavi edilmese bile kansere dönüşmez. Ancak kanser ve BPH birlikte gelişebilir.
Yaş ile prostat büyümesi arasındaki ilişki nedir?
İyi huylu prostat büyümesi (BPH)’nin görülme sıklığı yaşla birlikte belirgin olarak artar. İyi huylu prostat büyümesi kırklı yaşlarda %8, altmışlı yaşlarda % 50 ve doksanlı yaşlarda ise %80 oranında görülmektedir. Dolayısıyla yaş prostat büyümesi için önemli bir risk faktörüdür. Prostatın hacminin büyümesi alt idrar yolunda daralma ve tıkanmaya neden olur. Maalesef modern tıp tedavi için çoğunlukla cerrahi önermektedir. Oysa fitoterapi de önemli bir tedavi seçeneğidir.
İyi huylu prostat büyümesinin sebebi genetik midir?
İyi huylu prostat büyümesinin sebebinin genetik olduğunu söylemek zor olsa da, yapılan bilimsel çalışmalar 60 yaşından önce prostat büyümesi nedeniyle ameliyat olan hastaların erkek yakınlarında prostat büyümesinin 4-6 kat daha fazla olduğunu göstermektedir. Dolayısı ile ailesinde prostat büyümesi olan erkeklerin düzenli kontrol yaptırmaları ve erken tedbir almaları gerekmektedir.
Beslenmenin iyi huylu prostat büyümesi ile ilişkisi var mıdır?
Beslenme ile prostat büyümesi arasında kesin ilişki kurmak zordur. Buna rağmen, yüksek enerjili besinler ve ona uygun protein alımı, kırmızı et, yağ, süt ve süt ürünleri, tahıllar, ekmek, kümes hayvanları, nişasta iyi huylu prostat büyümesi ve buna bağlı ameliyat riskini artırmaktadır. Bunun yanında sebze ve meyveler, çoklu doymamış yağ asitleri, linoleik asit ve D vitamini iyi huylu prostat büyümesi riskini azaltmaktadır. Ayrıca, E vitamini, likopen, selenyum ve karoten tüketimi prostat büyümesinin azaltmaktadır.
Düzenli yapılan fiziksel aktivite ve egzersizler prostat büyümesi ve buna bağlı ameliyat riskini azaltmaktadır.
İyi huylu prostat büyümesinin belirtileri nelerdir?
Prostatın idrar kesesi çıkışında idrar kanalını çepeçevre sarıyor olması nedeniyle iyi huylu prostat büyümesi (BPH)’ın tüm bulguları idrarın depolanması ve özellikle atılması (işeme) ile ilgilidir. Çünkü prostata büyüdükçe idrar kanalı daralır ve tıkanır.
Prostat belirtileri hafif veya ileri düzeyde olabilir. Hafif belirtilerde doktorlar tarafından çoğu zaman herhangi bir tedavi önerilmeyebilir. Prostat belirtileri bazen çok rahatsız edici olabilir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu durumda mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
İyi huylu prostat büyüme ile ilişkili belirtiler idrar yapmayı değişik yollarla etkileyebilir: mesane (idrar kesesi)de idrarın depolanması, idrar yapma işlemi (işeme) ve işeme sonrası hisler şeklinde üç farklı aşamada şikayetler oluşabilir.
Depolama belirtileri
Normal bir mesane ortalama 400 cc depolama kapasitesine sahiptir. İşeme sonrasında idrarın hemen hepsini dışarı atar. Kesede kalan idrara rezidüel idrar denilir. Prostat büyümesinde işeme sonrası kalan rezidüel idrar miktarı sürekli artar. Bu nedenle böbreklerden süzülüp gelen az miktar idrarla kese kısa sürede dolar ve işeme isteği ortaya çıkar. Bu şekilde idrar kesesinin daha hızlı dolmasıyla hasta:
- Normalden daha sık idrar yapma ihtiyacı
- Gece idrar yapmak için bir veya birçok kez uyanma
- Ani idrar yapma ihtiyacı ve işeme ihtiyacını erteleyememe
- İdrar kaçırma
İdrar yaparken yaşanan belirtiler
- İdrar yapmaya hemen başlayamama, bekleme
- İdrar akım hızının azalması
- İdrarda çatallanma ve dağınık idrar akımı
- Kesik kesik idrar yapma,
- İdrar yapabilmek için ıkınma ihtiyacı
- İdrardaki yavaş akım nedeniyle işemenin uzun sürmesi
İdrar sonrası belirtiler
- İdrar kesesinin tam boşalmadığı hissi
- İşeme sonrası istemsiz idrar kaçırma ve çamaşır kirlenmesi
Bu şikayetlerle müracaat eden hastaların çoğu iyi huylu prostat büyümesi (BPH) tanısı almaktadır. Bu tanı üroloji kliniklerinde en sık konulan tanıdır.
Sık idrara çıkma ve ani idrar yapma isteği hastaların sosyal yaşantısını olumsuz etkiler. Bazı hastalar ev dışına çıkıp sosyalleşemezler. Yakında tuvaletin olmadığı bir yerde bulunmaktan endişe ederler. Gece idrar yapmak için sık uyandıkları ve yeterince uyuyamadıkları için enerji seviyeleri düşer, gündüz uyuklamaları artar. Günlük aktiviteleri yapmakta zorlanırlar.
İyi huylu prostat büyümesi ve cinsellik
BPH belirtileri cinsel yaşamınızı olumsuz etkileyebilir. Erektil disfonksiyon çoğu zaman prostat büyümesine eşlik eder. Hasta cinsel olarak kendini rahat hissedemez. Maalesef cinsel problemler az da olsa prostat cerrahisinin bir komplikasyonu olarak ta ortaya çıkabilir. Bu gibi cerrahi komplikasyonlar nedeniyle erken cerrahiden kaçınılmalıdır. Zorunluluk oluşmadıkça cerrahiye müracaat edilmemelidir. Fitoterapi bu konuda hastalara gerçekten kolay ve güvenli seçenekler sunmaktadır.
Prostat büyümesi ve kronik iltihap (inflamasyon) ilişkisi
İyi huylu prostat büyümesi ile inflamasyon arasında güçlü bir ilişki vardır. Prostat büyümesi olan dokuda inflamatuar sitokinler denilen markırların salınımı artmaktadır. Bunun sebebi otoimmünitede artış, inflamasyona verilen cevapta artış ve artan sitokin salınımı nedeniyle oluşan obezite ve göbek tipi yağlanma olabilir. Prostat dokusunda inflamasyonun özellikle lökotrien ayağı son derece önemlidir.
İnflamasyon prostat kanserinin de önemli bir uyarıcısıdır. Prostatta büyüme hipertrofi (hücrelerin hacmin artması) ve/veya hiperplazi (hücre sayısının artması) şeklinde olabilir. İyi huylu prostat büyümesi her ne kadar kanser olmasa da beraberinde kanserojen hücre artışı içinde ortak bir sebep bulunmaktadır. Bu nedenle erken dönemde inflamasyonu azaltan tedbirler alınmasında fayda vardır. Fitoterapi bu konuda gerçek ve tecrübe edilmiş bir fırsattır.
Bilimsel araştırmalar inflamasyonu önlemek için kullanılan ilaçların ve statinlerin kullanımının iyi huylu prostat büyümesi olan hastalarda hem idrar akım hızını artırdığı hem de prostat hacmini küçülttüğünü göstermektedir. Fakat anti inflamatuar ilaçlar inflamasyonun bütün aşamalarına etki edememektedir. Ayrıca, bu ilaç gruplarının da kendilerine ait ciddi yan etkileri vardır. Bu nedenle, daha güvenli tedavi seçeneklerine ihtiyaç vardır.
İyi huylu prostat tanısı için hangi testler yapılır?
Üroloji kliniklerinde prostat tanısı için muayene, kan ve idrar testleri ve ultrason, MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır.
PSA testi neden yapılır?
İyi huylu prostat büyümesi ve prostat kanseri aynı yaş grubunda ortaya çıkabileceğinden dolayı kan PSA (prostat-spesifik antijen) testinin yapılması önemelidir. Her iki durumda da PSA yükselebilir. Total ve serbest PSA değerlerinin bakılması ayırıcı tanı için önemlidir.
İdrar testi ve idrar kültürü niçin yapılır?
İyi huylu prostat büyümesinde idrar testi benzer belirtilere sebep olan idrar yolu enfeksiyonundan ayırt etmek için kullanılır. Enfeksiyonunuz varsa, bunu doğrulamak ve en iyi antibiyotik seçimi için idrar kültürü yapılmalıdır.
İyi huylu prostat büyümesinde kullanılan ilaçlar
Alfa-blokerler en sık kullanılan ilaçlardır (düz kasları gevşetirler, aynı zamanda tansiyon ilacıdır).
5 Alfa-redüktaz inhibitörleri (testosteron sentez yolağını etkilerler, prostat hacmini küçültmek için kullanılırlar).
Muskarinik reseptör antagonistleri (kesede kalan rezidüel idrarı azaltmak için kullanılırlar).
Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri (temel olarak erektil dispotens (iktidarsızlık) tedavisi için kullanılırlar).
Bu ilaç grupları tek başına veya hastanın ihtiyacına göre kombinasyonlar halinde kullanılabilirler. Her bir grup ilaç farklı bir yoldan etkisini gösterir ve farklı etki ve yan etkilere sahiptirler. Her şeye rağmen BPH tedavisindeki etkileri sınırlıdır. Ciddi yan etkileri de ortaya çıkabilir. Bu nedenlerle doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır.
İyi huylu prostat büyümesinde fitoterapi kullanımı
Fitoterapi bitkiler veya bitkilerden elde edilen ürünlerle yapılan tedavidir. Fitoterapi farmakoloji (ilaç bilimi)’nin temelini oluşturur. Tıpta kullanılan bir çok ilaç köken olarak bitkilerden elde edilmektedir. Klasik ilaçlarla bitkisel ürünleri bir birinden ayıran temek özellik saflaştırılma dereceleridir. Fitoterapide kullanılan bitkisel ürünler konsantre hale getirilmiş ama tamamen saflaştırılmamıştırlar. Bu nedenle, içeriğinde temel etkin ürün haricinde adjuvan denilen yardımcı materyaller de taşırlar. Adjuvanlar bir yandan etkinliği artırırken diğer yandan da yan etki ihtimalini azaltırlar.
İyi huylu prostata büyümesinde kullanılan birçok fitoterapi ürünü bulunmaktadır. Bitkisel ürünler prostat üzerindeki etkilerini temel olarak kronik inflamasyonu baskılayarak gösterirler. Klasik anti-inflamatuar ilaçlardan farklı olarak iltihabın kronik etkilerini oluşturan basamaklarını etkilerler. Aynı zamanda idrar yollarını temizleme, hormonal etkileri düzenleme gibi etkileri de vardır.
Fitoterapi ürünlerinin eğitimli kişiler tarafından ve uygun şekilde kullanılması durumunda yan etkileri yok denecek kadar azadır. Aksine rastgele ve kulaktan dolma bilgilerle kullanılmaları durumunda ciddi olumsuz etkiler oluşturabilirler.
Prostat büyümesinde uygun fitoterapi ürünleri yeterli süre kullanılmaları durumunda iyileşmeye neden olabilirler. Bu olumlu etkinin hastanın hayat konforunu bozmadan yapıyor olması önemli bir avantajdır. Çoğunlukla bu bitkisel ürünler klasik ilaçlarla birlikte de kullanılabilirler. Fitoterapist hekimin kullanılan klasik ilaçlar hakkında bilgilendirilmesi etkileşimlerin değerlendirilmesi için çok önemlidir.
Prostat büyümesinde fitoterapi ne zaman kullanılmalıdır?
BPH (iyi huylu prostat büyümesi) tedavisinde fitoterapi tanı konulmasını takiben kullanılabilir. Fitoterapi ürünleri klasik ilaç tedavisi ile birlikte kullanılabilir. Ama fitoterapi özellikle ameliyat olmadan önce kullanılmalıdır. Çünkü fitoterapi BPH hastalarında %80’lere varan başarı sağlamaktadır. Başarılı olunması durumunda hasta ameliyatın risklerinden korunmuş olabilir.
Prostat bulguları hafif olduğunda klasik tıp “bekle gör” yaklaşımını sergileyebilir. Oysa fitoterapi bu evrede de kullanılıp hastalığın erken önlenmesi sağlanabilir.
Prostat tedavisinde cerrahi müdahale
Pratik uygulamaları global olarak değerlendirirsek klasik tıbbın iyi huylu prostat büyümesindeki temel tedavi yaklaşımı cerrahidir. Amaç prostat içinde tıkanan idrar yolunu açarak hastayı rahatlatmaktır. BPH’ta hastanın durumuna göre açık veya kapalı ameliyat yapılabilmektedir. Fakat her cerrahi operasyonun kendine ait riskleri vardır. Prostat cerrahisinde de bütün teknik gelişmelere rağmen nadir de olsa idrar tutamama (inkontinans) ve erektil dispotans (iktidarsızlık) gibi komplikasyon riski vardır. Bu nedenle her prostat hastasının ameliyat olmadan önce fitoterapi seçeneğini denemesinde fayda vardır.
Tıbbi Farmakoloji ve fitoterapi uzmanı Prof. Dr. Mustafa Iraz takip ettikleri prostat hastalarının çoğunda ilk bir ayın sonunda ciddi gerilemeler olduğu belirtti. Uygun bitkisel ürünler hastaların PSA ve prostat hacmini belirgin şekilde azalttığını gözlemliyoruz dedi. Fitoterapinin insan doğasına en uygun tedavi yaklaşımı olduğunu belirten Dr. Iraz, her hastanın fitoterapi seçeneğini kullanmasında fayda olduğunu vurguladı.