Giriş
Kollarınız ve bacaklarınız şişiyorsa dikkat! Lenfleriniz alarm veriyor olabilir...
Kol ve bacaklardaki cilt seviyesindeki lenf kanalları farklı nedenlere bağlı olarak tıkanabiliyor. Doğuştan gelen anatomik bozukluklar; enfeksiyon, travma, cerrahi operasyon geçirilmesi gibi durumlarda lenfler hasar alabiliyor. Gerek kanalların gerekse lenf düğümlerinin hasarlanması dokularda sıvı emilim işleminin yeterli seviyede yapılamamasına ve sıvı birikmesine yol açıyor; kol ve bacaklarda ödem oluşuyor. Lenfödem, tedavisi iyi planlanlanması gereken, hastaların günlük aktivitelerinde zorlanmalara yol açan önemli bir sorun. Biz de Posta.com.tr okurları için kalp ve damar cerrahından hastalığın özelliklerini ve tedavi yöntemlerini öğrendik. | Posta.com.tr Özel
Vücudumuzda kan dolaşımı dışında, dokular arasındaki boşluklardaki sıvıları toplayan ve bu sıvıları sürekli olarak yenileyen lenfatik dolaşım bulunur.
Lenfatik dolaşım tüm vücutta dokularımızda bulunan sıvıları gözle görülmeyecek kadar küçük ve ince kanallar ile toplar ve bu toplanan sıvılar vücudumuzda belirli noktalarda nod(düğüm) adı verilen bölgelerde birikirler. Daha sonra nodlar aracılığıyla bu sıvılar derin sisteme yönlenirler ve merkezde kirli kanla birleşerek kalbin sağ kısmına erişirler. Lenfatik dolaşımın çok çeşitli görevleri vardır.
Bu görevlere dokular arasındaki sıvı miktarının ayarlanması ve yenilenmesi, bağırsaklarda gıdaların emilimi, özellikle nodlarda (düğümlerde) immün sistem hücrelerinin olgunlaşması örnek verilebilir.
Özellikle kol ve bacaklardaki cilt seviyesindeki lenf kanalları farklı nedenlere bağlı olarak tıkanabilir. Bu nedenler doğuştan gelen anatomik bozukluklar (primer: birincil) olabileceği gibi, enfeksiyon, travma, cerrahi operasyon geçirilmesi (kanser tedavisi sonrası lenf düğümünün çıkartılması) gibi nedenler (sekonder: ikincil) ile olabilir diyen Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Deniz Çevirme, "netice itibarı ile gerek kanalların gerekse lenf düğümlerinin hasarlanması sonucu dokularda sıvı emilim işlemi yeterli seviyede yapılamaz ve birikmeye başlar." diyor.
Bu aşamadan sonra özellikle kollar ve bacaklarda sıvılar birikmeye başlıyor, yani ödem oluşuyor.
Hastalığın nedenlerinin farklı olması nedeniyle lenfödem her yaş gurubunda ve cinsiyette görülebiliyor. Birincik nedenli olanlar doğuştan gelen anatomik bozukluklar nedeniyle oluştuğu için doğumda veya genç yaş gurubunda daha sık olarak farkediliyor.
LENFÖDEM SONUCU VÜCUTTA NELER OLUR?
- Oluşan ödem zaman içerisinde vücutta özellikle cildimizde birtakım değişiklikleri tetikliyor.
- Lenfödem sonucu cilt genişlemeye ve kalınlaşmaya başlıyor.
- Zamanla lenf sıvıları cildin beslenmesini bozuyor ve ciltte sızıntılar ve yaralar da oluşmaya başlıyor.
- Kollar ve bacaklar genişliyor ve ağırlaşıyor; ileri evrede ise sonuç hareket zorluğu ve yaralar içinde kalmış kollar ve bacaklar ile sonlanıyor.
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Deniz Çevirme, lenfödem tedavisinin ve erken teşhisinin çok önemli olduğunu belirtiyor. Her şeyden önce iyi planlanmış cilt bakımı, ödem azaltıcı drenaj terapileri mekanik olarak uygulanabiliyor. Bununla birlikte ödem azaltıcı kıyafetler ve çoraplar lenfödem tedavisinde kullanılabiliyor.
Lenfödemin günümüzde önemli bir sağlık sorunu olduğunu belirten Doç. Dr. Çevirme, lenfödemin iş gücü kaybının yanı sıra psikososyal anlamda da hastaları çöküntüye uğratabildiğini belirtiyor. Bu nedenle tedavilerin iyi planlanması gerekiyor. Bu sayede hastalar günlük aktivitelerine daha rahat bir şeklilde dönebiliyor.
KOL VE BACAKLARDA ŞİŞLİK TEDAVİSİ
Kol ve bacaklarda şişliklerle; ileri evrede yararlarla kendini belli eden lenfödemde aynı zamanda cerrahi tedavi seçenekleri de var. Doç. Dr. Çevirme, "cerrahi tedavide alternatifler mümkün" diyor bu tedavi alternatiflerini şu şekilde açıklıyor:
"Gözle görülemeyecek kadar küçük damarlar süpermikrocerrahi teknik ile yüksek teknolojili cerrahi mikroskop vasıtası ile tespit edilerek tıkalı olan damar segmentleri yine dokularda mevcut olan mikroseviyedeki toplardamar dolaşımına aktarılabilmektir. Lenfovenöz anastomoz olarak adlandırılan bu tedavi yöntemi tıkalı olan lenfatik kanalları alternatif akım yolları ile yeniden düzenlemeyi hedefler. Tedavi umut verici olup erken evrede yapıldığı zaman yüz güldürücü sonuçlar vermektedir.
Yine vücudun farklı noktalarından alınan sağlıklı lenf düğümlerinin hasarlı bölgelere nakledilmesi de alternatif bir çözümdür. Çok ileri evredeki ödemlerde yağ dokusu ve cilt altı dokuların büyümesi de hastalığa eşlik ettiğinden süpermikrocerrrahi tek başına işe yaramayabilir. Bu nedenle liposuction ve kitle çıkartılması gibi daha agresif tedavilere ihtiyaç duyulabilir."
LİPOÖDEM İLE LENFÖDEM ARASINDAKİ FARK
Lipoödem, lenfödemden farklıdır. Lenfödem hastalığını kadınlarda görülen, simetrik olarak kollar ve bacakları tutan, yağ dokusu birikimi olan lipoödem ile karıştırmamak gerekiyor.
Hormonal ve genetik faktörlerden bahsedilse de nedeni tam olarak aydınlatılamayan lipoödemde temel problem cilt altı yağ dokularının kontrolsüz büyümesi. Bu hastalara lipoödemin yanı sıra obezitede de eşlik ediyor. Hastaların yüz, sırt ve bel çevresinde de yağ birikimi oluşuyor.
Lipoödem tedavisi lenfödem tedavisinden bazı farklılıklar gösteriyor. Lipoödem için diyet uygulamaları, bariatrik cerrahi, kitle çıkartma ve liposuction gibi tedavi yöntemleri bulunuyor.