Giriş
Koronavirüs sonrası artan tehlike: Bağımlılık!
Koronavirüs pandemisi nedeniyle eve kapanma dönemleri, uzaktan çalışma, sosyal izolasyon, iş kayıpları, maddi sorunlar ve günlük rutinlerin bozulması gibi sebeplerle bireylerin hem stresle karşılaşma hem de stresle baş etme biçimleri değişmeye başladı. Bu da önemli bir sorunu ortaya çıkardı: Bağımlılık! Sadece alkol ve madde bağımlığı değil, kumar bağımlılığında da artış var...
Hayatımızın bir parçası haline gelen Covid-19 pandemisinin ruh sağlığı üzerine olan etkilerini zamanla ön plana çıkmaya başladı. Koronavirüs sonrasında eşlik eden birçok psikiyatrik hastalığın yanı sıra bağımlılıkla ilgili sorunlar dikkat çekici hale gelmiş durumda. Uzmanlara göre, haz kaynaklarına erişimde zorluklar ön plana çıkınca mevcut bağımlılıkların şiddeti de arttı.
Pandeminin erken döneminde daha önceden alkol ya da madde kullanım bozukluğu olan hastaların tedavilerini aksatmaya başladığını belirten Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Onur Noyan, “Hastalığı anlamaya çalışırken, eve kapanma sırasında biraz arka planda kaldı, sağlık kaygısı ve COVİD’den korunma önlemlerine ağırlık verildi. Bu sebeplerle bir süre bağımlılık tedavi klinikleri çok sakindi, hastalar tedavi merkezlerine müracaat etmediler ve bazen de isteseler de ulaşamadılar." dedi.
Bu süreçte alkol ve madde tüketimi ev içerisinde kullanım şeklinde doğru evrildi. Alkol ve madde etkisi altında ev içerisinde huzursuzluklar, aile içi şiddette artış oldu, üstelik çocuklar bu kullanımlara şahit olmaya başladı.
Birleşmiş Milletler’in 2021 raporunda 2020 yılında madde kullanımı %11 kadar artış gösterdi. Pandemi sürecinde madde trafiğinin etkilenmesi sebebi ile yerel ve bireysel madde üretimleri arttı. Yapılan değerlendirmelerde COVİD-19 pandemisi yerine ‘yalnızlık pandemisi’ ya da ‘bağımlılık pandemisi’ söylemleri bağımlılığın ne kadar büyük bir sorun haline geldiğini gösteriyor.
Salgın, madde kullanım alışkanlıklarını da değiştirdi!
Pandemi sürecinde bazı maddelerin kullanımları artarken bazı maddelerin kullanımları azaldı. Buna göre Doç. Dr. Noyan, durumu şu şekilde açıklıyor:
"Erişmesi zor olan ve daha pahalı psikoaktif maddeler daha az tercih edilirken daha kolay ulaşılan ve daha ucuz olan maddeler daha fazla tercih edilmeye başlandı. Pandeminin erken döneminde özellikle uyarıcı madde kullanımları düşerken, sakinleştirici ve uyuşturucu etkisi yüksek olan madde kullanımlarındaki artış dikkat çekici idi. Zaman ilerledikçe bu fark normale döndü ancak daha önceden kullandıkları maddelere erişemeyen bazı hastalar ise daha önce hiç kullanmadıkları farklı ve yeni maddeleri kullanmaya başladılar"
Tükenmişlik hissi alkol kullanımını da artırdı
Doç. Dr. Onur Noyan, pandeminin başında ellerindeki veriler az olmasına rağmen, deneyimlerine göre ilk etapta alkol ve madde bağımlığının daha az olduğunu ifade ediyor ancak pandemi ilerledikçe bağımlılık ve bağlantılı psikiyatrik tablolar giderek artış göstermiş. Doç. Dr. Noyan, bu durumu şu şekilde açıklıyor:
"Özellikle alkol bağımlılığı olan hastalar son aylarda daha fazla müracaat etmeye başladılar. Tükenmişlik ve umutsuzluk hissi ile birlikte alkol kullanımında belirgin artış, hem fiziksel hem de psikolojik sorunların daha da fazla artmasına sebep olmaktadır. Alkol kullanımı başta karaciğer olmak üzere diğer bedensel işlevler ile dikkat, konsantrasyon ve karar verme gibi bilişsel işlevler üzerine olumsuz etki göstermekte, bireyin ödül mekanizmalarını bozarak hayattan tat ve keyif alamamasına sebep olmaktadır."
Pandemi ile kumar bağımlılığı arttı!
Kumar bağımlılığında artış gözlendi
Doç. Dr. Onur Noyan, pandemi döneminde kumar bağımlılığı sebebiyle başvuran hasta sayısındaki artışın dikkat çekici olduğunu söyledi.
Ekonomik sorunlar, hızlı para kazanma beklentisi, haz arayışının fazla olması ve hazza çabuk ulaşma isteği gibi sebeplerle yasal/yasadışı bahis, canlı bahis ve diğer kumar oyunlarında artış gözleniyor.
Bunun yanında pandemi ile ilgili haberlere ve sosyal medya mecralarına ulaşmak için sürekli akıllı telefon kullanımı, çok fazla çaba sarf etmeden ve hızlı bir şekilde haz erişimine vesile olan ekran bağımlılığı da önümüzdeki yıllarda çeşitli sorunlarla kendisini göstereceğini belirten Doç. Dr. Noyan, "özellikle gelişim çağındaki çocukların ekran ile çok daha fazla ilgili olmaları hem bağımlılık hem de çeşitli gelişim problemlerine sebep olabilir" diyor.
Yüz yüze veya online; tedaviye başvurmakta gecikmeyin!
Bağımlılık tekrar etse de tedavisi olan ancak uzun seyirli bir beyin hastalığı. Ancak hastalar tedaviye sıklıkla en son noktada müracaat ediyor.
Bağımlılık sorunu olan kişiler genellikle aile üyelerinin önerisi/isteği ile tedaviye başvuruyorlar. Ancak tedavinin başarısı kişinin bireysel olarak devamlılığında saklı. Bağımlılıkta iyileşme için ilaç tedavisi ve psikoterapi devamlılığının sağlanması gerekiyor.
Üstelik eğer alkol, madde ya da kumar bağımlılığı tedavi edilmez ise işlevsellikte bozulmalar, aile içi huzursuzluk, iş veriminde azalma, hayat devamlılığının bozulması gibi durumlar ortaya çıkıyor.
Doç. Dr. Noyan, pandemi ile birlikte uzaktan tedavi seçeneğinin artmasının tedaviye ulaşım anlamında büyük bir avantaj olduğunu belirtiyor. Buna göre hastaların yaşadıkları tüm olumsuz deneyim ve istek gibi durumları tedavi ekibi ile paylaşarak çözüm yollarını üretmesi bekleniyor. Tedavi merkezlerine erişim zorluğu yaşayan hastaların telepsikiyatri gibi hizmetler ile tedavi devamlılığı sağlanarak hastaların alkol ve madde kullanmadan, kumar oynamadan hayatlarına devam etme fırsatları var.