Giriş
Şişmanlık ameliyatları ile ilgili bilmek istediğiniz her şey
Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Karabulut obezite cerrahisi hakkında merak edilenleri anlatıyor...
OBEZİTE CERRAHİSİ NEDİR?
Obezite cerrahisi (şişmanlık cerrahisi) şişmanlık hastalığının tedavisinde kullanılan ameliyat. Tıp dilinde bariatrik cerrahi ismiyle biliniyor. Elbette, obezite ameliyatını sihirli bir değnek gibi düşünmemek lazım. Ameliyat, diyet ve spora rağmen kilo vermekte güçlük çeken veya ağır obezite nedeniyle hareket dahi edemeyen kişilere destek olmak için uygulanıyor. Dolayısıyla ameliyat sonrasında kişilerin sağlıklı beslenme alışkanlığı edinmeleri ve düzenli spor yapmaları çok önemli.
AMELİYAT SONRASINDA NE KADAR SÜREDE KİLO VERİLİYOR?
Önerilen diyet ve egzersiz programına uyarlarsa 6 ay içinde fazla kilolarının yüzde 40’ını, 2 yıl içinde de yüzde 75-90’nını verebiliyorlar. Fakat bu ameliyat estetik amaçla yapılmıyor. Hayati sağlık sorunları oluşturacak, kişinin ömrünü kısaltacak bir hastalığı tedavi etmek için uygulanıyor.
3 ÇEŞİT ŞİŞMANLIK AMELİYATI VAR
1) GIDA ALIMINI KISITLAYICI AMELİYATLAR
Mide bandı (mide kelepçesi), tüp mide (sleeve gastrektomi) ameliyatları bu grupta yer alır. Tüp mide ameliyatında midenin yaklaşık yüzde 80’li alınır. Böylece mide hacmi küçültülerek gıda alımı azaltılır. İştah hormonunun üretildiği yer de alındığı için iştah da azalır. Mide bandında ise yemek borusunun mideye giriş yerinin altına mideyi kelepçe gibi saran bir silikon bant yerleştirilir. Bant mideyi sıkıştırdığından ‘mide kelepçesi’ diye bilinir. Mideye gıda alınımı kısıtlar, iştahı azaltmaz.
2) GIDA ALIMINI KISITLAYAN VE EMİLİMİ AZALTAN AMELİYATLAR
Midenin büyük bir kısmı devre dışı bırakılarak ince bağırsak mideye bağlanır. Böylece mide hacmi küçülerek gıda alımı azaltılır, gıdanın emildiği bağırsak bölümü küçültülür. Bu ameliyatlar mide by-pass’ı olarak adlandırılır.
3) SAF GIDA EMİLİM BOZUCU YÖNTEMLER
En popüler olanı, genellikle yeme bozukluğu olan, çok yemek yiyen, süper morbid obez hastalara uygulanan ‘biliopankreatik diversiyon yöntemi’dir. Midenin üçte ikisi çıkarılır, bağırsağın büyük kısmı devre dışı bırakılarak kalan bağırsak mideye dikilir. Böylece gıda emilmesini sağlayan bağırsak kısmı küçültülür. Besinlerin çoğu emilmeden dışkı ile atılır. Ömür boyu vitamin kullanımını gerektirir.
TÜP MİDE NASIL BİR AMELİYAT?
Bu ameliyatta midenin yaklaşık yüzde 80’i laporoskopik (kapalı) yöntemle cerrahi olarak çıkarılır, geriye tüp şeklinde bir mide bırakılır. Ameliyattan sonra küçük hacimlerde gıda alınmasıyla hastalar kolayca doygunluk hisseder. Bir süre sonra bu tokluk, iştah kaybına dönüşür. Ayrıca midenin açlık hormonu salgılayan bölümü de çıkarıldığı için hastada açlık hissi olmaz. Çok kolay bir yöntem, yan etki oranları da düşük. Ameliyattan sonraki birkaç yıl içinde kilo fazlasının yüzde 60 - 70’inin kaybedilmesi beklenir. Cerrahi sonrası uzun dönemde kilo alımı olursa kişiye uygun gastrik by-pass cerrahi tiplerini uygulamak da mümkün. Tüp mide ameliyatı vücut kitle değeri çok yüksek olan, mide by-pass’ının yan etkilerinden kaçınmak isteyenlerde ilk tercih edilen yöntemdir.
MİDE BY-PASS’I ŞEKER HASTALARINDA DAHA AVANTAJLI
Midenin büyük bir bölümü devre dışı bırakılır ve küçük hacimli (yaklaşık 30-50 cc) bir mide bölümü hazırlanarak ince bağırsaklara dikilir. Diğer obezite ameliyatları gibi karın bölgesine açılan küçük kesilerden girilerek ameliyat gerçekleştirilir. Ameliyat yaklaşık 1.5 saat sürer. Mide bypass’ının olumlu tarafı, özellikle tip 2 diyabeti olan kişilerde çok etkili, diyabeti düzelten, son derece tatminkar kilo kaybı sağlayan cerrahi yöntemlerden olması.
OLUMSUZ TARAFI GERİ DÖNÜŞÜN OLMAMASI
Mide by-pass’ının olumsuz tarafı ise ameliyatla ikiye ayrılan midede, geriye kalan midenin büyük kısmının yemek borusuyla bağlantısının ortadan kaldırılması ve sinirsel uyarıda bozulma meydana gelmesi. Bir de kalan midede endoskopi şansı ortadan kalktığı için bu alanda meydana gelebilecek ülser, gastrit ya da kanser gibi risklere karşı erken tanı ve tedavi gibi seçenekler zorlaşır. Mide by-pass, ameliyatı geri döndürülemez bir ameliyat. Bu nedenle üst sindirim sisteminin normal anatomisini yeniden yapılandırmak mümkün değil. Ayrıca tüp mide ameliyata göre biraz daha karmaşık ve riskli.
KİMLER AMELİYAT ADAYI?
● En az 6 ay diyet ve egzersiz programlarıyla kilo vermeyi başaramayan, vücut kitle indeksi (VKİ) 40’tan yüksek olanlar.
● VKİ’i 35’ten yüksek olan ve yüksek tansiyon, şeker, uyku apnesi gibi hastalıkları olanlar.
‘ŞİŞMANIM’ DİYEN HERKESE AMELİYAT YAPILABİLİYOR MU?
Ameliyat öncesi kişi, diyetisyen, endokrinolog, psikolog ve cerrahlar tarafından oluşan konseyde değerlendiriliyor. Hastanın ameliyattan yarar görüp görmeyeceği tartışılmalıysa, metabolik ya da psikolojik sorunları varsa bunlar çözülene kadar ameliyat erteleniyor. Aksi takdirde ameliyatın başarılı olma şansı düşük.
AŞIRI ŞİŞMANLAR NE ZAMAN AMELİYAT EDİLEMİYOR?
● Ameliyat sırasında narkozu kaldıramayacak derecede yandaş hastalığı olan hastalara,
● Vücut kitle indeksi 35’in altında olanlara,
● Psikiyatrik bozuklukları olan kişilere,
● Madde bağımlılığılarına,
● Genetik şişmanlık sendromuna sahip hastalara cerrahi yöntemler uygulanamıyor.
YAŞ SINIRI VAR MI?
Ameliyat 18-65 yaş arasındaki obez kişilere uygulanıyor. Hastanın genel sağlık durumu ve ameliyatı kaldırabilme kapasitesine göre daha küçük ya da büyük yaşta olanlara da tüp mide ameliyatı yapılabiliyor. Fiziksel gelişimi göz önünde bulundurularak ve ebeveynlerin onayı alınarak 15 yaşını dolduran çocuklara da uygulanabiliyor.
ŞİŞMANLIK AMELİYATI RİSKLİ Mİ?
Her ameliyatın kendine has riskleri var. Anesteziye bağlı riskler, nefes darlığı, enfeksiyon, ölüm, beslenme bozukluğu, damar tıkanması, kanama, kaçaklar (karın içi iltihap), kusma, fıtık... Genellemek gerekirse bu riskler karın içi ameliyatların hepsinde ortak.
FAZLA KİLOLARIN YÜZDE 85’İ GİDİYOR
Obezite ameliyatı sonrası ilk 1-1.5 yıl kilo kaybı kaçınılmaz. Bu süreçte hastanın önerilere uyup uymaması ve egzersiz durumuna göre fazla kiloların yüzde 80-85’i gidiyor. Tüm obezite ameliyatlarından 1-1.5 yıl sonra kilo kaybı duruyor. Ameliyat sonrasında 2 yıl geçmiş olmasına karşın hâlâ kilo kaybının devam etmesi, midede darlık gibi müdahale gerektiren bir duruma işaret ediyor. Bu risk yüzde 1 oranında.
1 HAFTA SONRA İŞE DÖNMEK MÜMKÜN
Hasta, ameliyattan 1 hafta sonra rahatlıkla işe ya da okula başlayabiliyor. Bu kadar erken normal hayata dönülmesinde ameliyatın kapalı (laparoskopik) yapılması etkili. Karna büyük bir kesi yapılmıyor, ameliyat karna açılan birkaç küçük delikten yapılıyor.
10 GÜN SONRA EGZERSİZE BAŞLAYABİLİRSİNİZ
Yürüme, ameliyattan birkaç saat sonra başlıyor. Ameliyatın 10’uncu gününden sonra yüzme ya da kardiyo (tempolu yürüyüş, bisiklet çevirme gibi) egzersizler büyük önem taşıyor. Kas kitlesinin artırılmasına yönelik ağırlık egzersizleri ise ameliyatın 40’ıncı gününden sonra öneriliyor. Uzun dönemde basit adım sayacı saatlerle günde 10 bin adım atacak şekilde yürümek son derece önemli.
AMELİYAT SONRASI BESLENME PROGRAMI
● Ameliyat sonrası katı yiyecekler azaltılıyor.
● İlk 1 yıl boyunca hastaya diyet uzmanı rehberliğinde 3 veya 4 aşamadan oluşan düşük karbonhidrat yüksek proteinli bir diyet uygulanıyor.
● Ameliyat sonrası hastanın tüketeceği katı gıdaların hacmi kısıtlanıyor. Sıvı besinlerle başlanan programda yavaş yavaş katı gıdalara geçiliyor. Kalorisi yüksek, yağlı ve kremalı içecekler önerilmiyor.
● Şişmanlık ameliyatı olanlarda sıvı alımında kalori aşımı yapılırsa hastanın kilo vermesi duruyor hatta kilo alma riski bile doğuyor.
BUNLARA DİKKAT!
● Ameliyattan sonra daha fazla öğün yapın.
● Küçük porsiyonlar tercih edin.
● Yiyecekleri iyi çiğneyin.
● Düzenli egzersiz ve spora devam edin.
● Yemeklerden 10-15 dakika önce ve 20-30 dakika sonra su ya da sıvı içecek tüketmeyin.
● Öğünlerde katı-sıvı yiyecek ve içecekleri bir arada tüketmeyin.
● Su içme miktarına dikkat edin. Bir günde yudum yudum, gerekirse pipet kullanarak 1 litre su için. Su miktarını zamanla 1.5-2 litreye çıkarın.
● Rutin kontrolleri atlamayın.
● Önerilen vitaminleri mutlaka kullanın.
