Mahkeme değişiyor

Anayasanın 146, 147, 148 ve 149. maddelerinde yapılan değişiklikle Anayasa Mahkemesi’nin yapısı, yetkileri tamamiyle değişiyor. Şu an Anayasa Mahkemesi 11 asil, 4 yedek üyeden oluşuyor.
Cumhurbaşkanı, 2 asıl ve 2 yedek üyeyi Yargıtay, 2 asıl ve 1 yedek üyeyi Danıştay, birer asıl üyeyi Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay Genel Kurulu’nca gösterilecek 3’er aday içinden seçiyor.
Cumhurbaşkanı ayrıca 1 asıl üyeyi YÖK’ün göstereceği 3 öğretim üyesi arasından, 3 asıl ve 1 yedek üyeyi de üst kademe yöneticileri ve avukatlar arasından belirliyor.

Üye sayısı 19 olacak

Taslakta Anayasa Mahkemesi’nin 11 olan üye sayısı 19’a çıkarılıyor. Düzenlemeye göre 3 üye TBMM, 16 üye de Cumhurbaşkanı tarafından seçilecek. TBMM’nin seçtiği iki üye Sayıştay’dan bir üye avukatlar arasından gelecek.

Cumhurbaşkanı, 3 üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay, 1 üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nden, 3 üyeyi YÖK’ten, 5 üyeyi üst kademe yöneticilerden, serbest avukatlar veya Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından; 2 üyeyi ise yükseköğrenim görmüş Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları arasından seçecek. Böylece 45 yaşını doldurmuş üniversite mezunu iki vatandaş da Anayasa Mahkemesi üyesi olabilecek.

Onun gibisi olmayacak

Anayasa Mahkemesi’ne seçilebilmek için 45 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor. 65 yaşına dek süren üyeliğe de 12 yıl sınırı getiriliyor. Böylece 45 yaşında üye olan biri 57 yaşında emekli olacak.

Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemeyecek. Anayasa Mahkemesi’nin şimdiki Başkanı Haşim Kılıç 8’inci Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından 45 yaşında seçilmişti.

Haşim Kılıç 65 yaşına kadar görevde kalarak 20 yılı doldurmuş olacak. Mahkeme, 3 daire ve genel kurul halinde çalışılacak. Daireler, daire başkanının başkanlığındaki 4 üyenin katılımıyla toplanacak. Genel kurul, mahkeme başkanının başkanlığında en az 14 üye ile toplanacak. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara genel kurulca bakılacak.

Mevcutlar göreve devam

Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesiyle Anayasa Mahkemesi’nin mevcut 4 yedek üyesi asil üye olacak.
Paketin yürürlüğe girmesinin ardından 30 gün içinde 2 üye TBMM tarafından; 2 üye de Cumhurbaşkanı tarafından yükseköğrenim görmüş vatandaşlar arasından seçilecek. Mevcut üyeler ise yaş haddine kadar görevlerini sürdürecek.
Yeni eklenen hükümlerle her vatandaşa Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkı tanınıyor.
Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Anayasa Mahkemesi’nin kararı mahkemenin Genel Kurulu’nda ele alınacak ve Genel Kurul’un kararı kesin olacak.

Parti kapatma zorlaşıyor

AK Parti’nin Anayasa değişikliği paketinde en dikkat çeken düzenlemelerden biri de parti kapatmaanın zorlaştırılması oldu. Düzenlemeye göre; parti kapatma prosedürü TBMM iznine bağlı hale getiriliyor.

Buna göre Yargıtay Başsavcısı kapatma talep ederse, TBMM’de her partiden 5 kişinin katılımıyla bir komisyon oluşturulacak. Komisyon, Meclis’te grubu olan partilerden 5’er üye ve TBMM Başkanı’ndan oluşacak.

Dava izni üçte iki çoğunlukla verilebilecek. (Şu anda Meclis’te 4 partinin grubu var. Bu durumda komisyon 21 üyeden oluşacak. Dava izni için en az 14 oy gerekiyor) Yargıtay Başsavcısı, reddedilen bir başvurusundaki delilleri bir daha kullanamayacak.

KAPANSA DA AÇILACAK!

Bir siyasi parti temelli kapatılamayacak. Kapatılan bir parti aynı adla yeniden kurulabilecek. Partinin kapatılmasına yol açan kişinin milletvekilliği düşmeyecek. Parti kapatmayla gelen siyaset yasağı 5 yıldan 3 yıla inecek. Milletvekillerinin Meclis veya Meclis dışındaki sözleri kapatma davasında delil olamayacak.

İdare’nin, yani valiler, belediye başkanları ve kamu görevlilerinin eylem ve işlemleri de delil olamayacak. (Yani bir valinin yasaya aykırı yardım dağıtması veya bir belediye başkanının bölücü ya da irticai faaliyetleri delil olmayacak.

BAŞSAVCI’YA ÖNLEM

Parti tüzük ve programlarının Anayasa’nın temel ilkelerine aykırı olmasını temelli kapatma sebebi sayan düzenleme Anayasa metninden çıkartılacak. (Anayasa’nın 68. maddesinin 4. fıkrası; laik, demokratik hukuk devleti ilkelerine uyum ile diktatörlüğü savunan ve yerleştirmeyi amaçlayan tüzük ve programları temelli kapatma nedeni sayıyor).

Bu düzenleme yürürlüğe girdiğinde, varsa o anda yürürlükte olan parti kapatma davalarında da geçerli olacak. (Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya’nın AK Parti’ye yeni bir kapatma davası açacağı öne sürülmüştü. Böylece paket yasalaşıncaya kadar AK Parti hakkında açılacak olası bir kapatma davasında paketteki hükümler uygulanacak)

HSYK’da değişmeyen tek şey Bakan olacak

Anayasa’nın 159. maddesinde yapılacak değişiklikler, hükümet ile son dönemde en çok karşı karşıya gelen kurum olan Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) yapısını sil baştan değiştiriyor. HSYK’da şu an 7 üye bulunuyor.

Adalet Bakanı ve müsteşarı kurulun doğal üyesi. Yargıtay’dan 3, Danıştay’dan 2 üyeyi ise adaylar arasından Cumhurbaşkanı atıyor. Pakette HSYK’daki asil üye sayısının 7’den 21’e çıkarılması öngörülüyor.

Köşk 4 üye seçecek Cumhurbaşkanı öğretim üyeleri, üst kademe yöneticiler ve avukatlar arasından 4 üye seçecek. Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından 1 asil 12 yedek, Yargıtay Genel Kurulu üyeleri arasından 3 asil 2 yedek, Danıştay Genel Kurulu 1 asil 1 yedek, birinci sınıf hakim ve savcılar, aynı nitelikteki meslektaşları arasından da 10 asil 6 yedek üye seçecek.

Değişiklikle kurulun başkanı yine Adalet Bakanı olacak ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı da HSYK’nın doğal üyesi olacak. Adalet Bakanı, Başkanvekili’ni de seçecek. HSYK üyelerinin görev süresi 4 yıl olacak, görev süresi biten yeniden seçilebilecek. 30 günde yeni üye HSYK’nın yapısıyla birlikte görevleri de değişiyor.

Mevcut 159. maddede ‘kadro dağıtma’ HSYK’nın görevleri arasındayken, değişiklikle bu ifade madde metninden çıkarılıyor. Değişiklik paketindeki geçici maddelere göre, Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30 gün içinde HSYK’nın yeni üyeleri seçilecek. HSYK’nın meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı yolu açılacak.

Anayasa paketindeki diğer düzenlemeler

Askerler sivil mahkemelerde yargılanabilecek. Böylece, askeri mekanlarda işlendiği belirtilen darbe suçlarının askeri mahkemelerde görülmesi gerektiği tezi Anayasal dayanağını yitirecek.
Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarına yargı yolu açılacak.
Yurtdışına çıkış yasağı ancak mahkeme kararıyla olabilecek.
Kadın ve çocuklara pozitif ayrımcılık yapılacak.

12 Eylül askeri darbesini yapanlara yargı yolunu kapatan 15. madde kalkacak.
Memura toplu sözleşme hakkı verilecek. Ancak memur grev yapamayacak. Hükümet-sendika anlaşmazlığını Uzlaştırma Kurulu çözecek. Kurulun kararı kesin olacak.
Devlet-vatandaş anlaşmazlığını çözmek için ‘Kamu Denetçiliği’ kurulacak. Kamu Denetçisi TBMM’ye bağlı çalışacak.