Sperminiz olmasa bile baba olma şansı yüksek

Tüp Bebek Umut Veren Yenilikler dizisi www.posta.com.tr 'de devam ediyor...

Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu anlattı:

- Bazı erkeklerde hiç sperm olmuyor. Bunun sebepleri nelerdir?

Bu duruma biz azospermi diyoruz. Sebepleri çeşitli. Hormonal bozukluklar, kanser tedavisi nedeniyle kemoterapi ya da radyoterapi uygulanması, testis kanserleri, testislerin doğuştan torbada olmaması, kabakulak, genetik bozukluklar gibi nedenlerle bazı erkeklerde sperm üretimi olmayabilir. Bazen de sperm üretimi olur ama spermi taşıyan kanallar tıkandığı için kısırlık sorunu ortaya çıkar. Kanal tıkanıklığı, doğum kontrol amacıyla erkeklerin kordonunu bağlatması, doğuştan kanallardan birinin gelişmemesine bağlı olabilir.

- Kabakulak ne zaman kısırlık yapabilir?

Çocuklarda kabakulak genellikle orta şiddette seyreder ve bir sorun yaratmadan iyileşir. Yetişkinlerde ise hastalık daha şiddetli belirtilerle seyreder. Ergenlik çağından sonra ve erişkin yaşamda geçirilen kabakulak enfeksiyonu testis iltihabına (orşit) neden olabilir. İltihap her iki taraflı olduğunda kısırlık ortaya çıkar. Tek taraflı yumurtalık enfeksiyonu genellikle üremeyi engellemez. İki yumurtalık arasında belirgin bir fark olan erkeklerin bir üroloji uzmanına başvurmasında yarar var.

- İnmemiş testis nedir, bu sorunu olan her çocuk ileride kısır kalır mı?

Doğumdan önce erkek bebeklerde her iki testis de bebeğin karın boşluğunda bulunur. Bebek anne karnında gelişimine devam ederken testisler de torbaya inmeye başlar. Testisler doğum yaklaştığında kasık bölgesini geçerek torbaya yerleşir. Yeni doğan bir erkek çocukta testisler torbada değilse bu duruma inmemiş testis adı verilir. Çoğu zaman tek tarafta, bazen de çift tarafta birden olur. Testisler genellikle kasık ve karın içinde kalır. Zamanında tedavi edilmezse maalesef kısırlık ve testis kanseri riski artıyor.

- Sık görülen bir sorun mu?

Zamanında doğan her 100 bebekten 3’ünde bu sorun var. Ama ikiz gebelikte, erken doğan ve düşük doğum ağırlığı olan her 100 bebekten 30’unda ortaya çıkar.

- Peki, ailelere bu konuda ne önerirsiniz?

Doğumdan sonra bir çocuk doktoru, testislerin torba olup olmadığını mutlaka kontrol etmeli. İnmemiş testis sorunu tanısı alan erkek çocuklara mutlaka zamanında müdahale edilmeli. Bu durumda üretkenlik şansı normalden farksız. Ama daha sonraki yaşlarda üretkenlik azalabilir. En ideal ameliyat zamanı 6 ay ile 1 yaş arasıdır. Hangi nedenle olursa olsun inmemiş testis tedavisi 2 yaşın sonrasına bırakılmamalı. Ülkemizde genellikle askerlik döneminde inmemiş testis sorunu fark ediliyor. Tedavi de dolayısıyla geç yapılıyor. 2 yaşından sonra ameliyatla testisleri indirilen her erkeğin kısırlık ve kanser gelişimi açısından takip edilmesi şart.

Hangi mesleklere sahip olan erkeklerde kısırlık riski yüksek? Fırıncılar, tellaklar, cam ve döküm atölyelerinde çalışanlarda risk yüksek. Çünkü bu kişiler sıcak ortamlarda çalışmak zorunda. Sürekli oturarak çalışmak da kısırlığa sebep olabilir. Otomobil, tır, minibüs kullananlar, taksi şoförleri mesela. Röntgen ve radyasyonla ilgili bir meslek grubunda çalışanlar da bu risk grubuna girer. Sürekli sigara dumanına maruz kaldıkları için bar ve kıraathanelerde çalışan erkeklerde de risk yüksektir. Yine dericiler, boya fabrikasında çalışanlar devamlı kimyasal maddelerle içice oldukları için risk grubuna girer.

- Kısır erkekler nasıl tedavi ediliyor?

Öncelikle 3 -5 günlük cinsel perhiz sonrası yapılan bir sperm analiziyle spermlerin durumu saptanıyor. Sayı, hareket ve kalitelerine göre sorununun nerede olduğu belirleniyor. Tedavi de buna yönelik yapılıyor. Ciddi sayı yetersizliğinde hasta direkt tüp bebek yöntemlerine yönlendiriliyor. Kısırlık sigara, alkol gibi nedenlerden kaynaklanıyorsa bu etkenlerin ortadan kaldırılmasını istiyoruz.

- Hiç sperm olmadığında ne yapılıyor?

Bu erkeklerde erkeklerde öncelikle ürolojik muayene yapıyoruz. Sperm yokluğu ya spermin yapılamamasından kaynaklanır, ya da üretilen spermin taşınamamasından. Eğer taşıma kanallarında tıkanıklık varsa sperm kolay işlemlerle testislerden elde edilir. Eğer yapımla ilgili şüphemiz varsa genetik ve hormonal tahliller istiyoruz. Tüm testler sonucu sperm bulma ihtimalimiz oluşursa o zaman tedaviye başlar ve mikro-TESE yöntemini uygularız. Bu son teknoloji bir sperm arama yöntemidir. Başarısı çok yüksektir. Sperm bulunursa yumurtalar toplanır ve tüp bebek yöntemi yapılır. Böylece sperm üretim bozukluğu olan kişiler de çocuk sahibi olabilme şansını yakalar.

- Gebelik şansı ne kadar?

Mikro TESE işlemiyle sperm bulma ihtimali yüzde 50’ye kadar yükseliyor. Sperm bulunursa gebelik oranları ortalama yüzde 30’dur. Bazen tek bir sperm bulunması bile gebelik için yeterli olabiliyor.

- Hangi erkeklere ‘Kesinlikle baba olamazsınız’ diyorsunuz?

Mikro TESE yapılmasına rağmen sperm çıkmamış adaylara, her iki testisi alınmış kişilere, kemoterapi ve radyoterapi nedeniyle sperm üretimi duranlara, bazı genetik sorunu olan kişilere çocuk sahibi olamayacaklarını söylüyoruz.

BABA ADAYLARI HAMAM VE SAUNADAN UZAK DURUN

Normalde vücut sıcaklığı 37 derecedir. Erkeklerde yumurtalıklar kadınlardan farklı olarak torba içinde vücut dışında bulunur. Testisler 35.5 derecenin üstünde hiçbir zaman fonksiyonlarını iyi göremezler. Sperm yapımı için ideal testis sıcaklığı 32-35.5 derece arasındadır. Zaten bu nedenle testisler vücut dışında ve havalanabilen bir yerdedir. Sperm yapımı ve kalitesinin bozulmaması için hamam ve saunayı kesinlikle önermiyoruz. Çok sıkı iç çamaşır, pantolon da yasaklar arasında. Uzun süre oturmak, kucakta dizüstü bilgisayarı ile uzun süre vakit geçirmek, ocak başında veya fırın önünde uzun süre çalışmak da testis ısısını yükselterek kısırlık nedeni olabiliyor.

Başvurduğunuz merkeze eve çocuk götürme sayısını mutlaka sorun!

Tüp bebek başarı oranı birden fazla ölçütle değerlendirilir. Bunlardan birincisi fertilizasyon (laboratuvarda döllenme) oranıdır. Bu oran iyi laboratuvarı olan merkezlerde yüzde 80’in üzerinde olmalı. İkinci ölçüt, biyokimyasal gebeliktir (kanda gebelik testinin pozitif çıkması). Bu oran yüzde 50 civarındadır. Üçüncü ölçüt ultrasonografi ile görüntülenebilen ve takip edilen gebelik oranıdır. Bu oran yüzde 40 civarındadır. Son olarak ise ‘eve canlı çocuk götürme’ oranıdır. Bu oran ise yüzde 30 civarındadır. Hastaları ilgilendiren temel değer son saydığımız değer olmalı.

RİSKLİ MESLEKLERDE ÇALIŞANLARA ÖNERİLER

- Peki, riskli mesleklerde çalışan erkeklere ne önerirsiniz?

Çocuk sahibi olmak gibi bir niyetleri varsa ancak o an düşünmüyorlarsa en azından yılda bir sperm tahlili yaptırmalarını öneriyorum. Çocuk sahibi olmak istiyor ve bunun için çabalıyorlarsa, mümkünse tedaviye başlamadan 3 ay önce izne ayrılmaları yerinde olur. Sperm yapımı 2-3 aylık bir süreci kapsar. Yani testiste bugün yapılan sperm 2-3 ay sonra dışarı boşalır. Bu nedenle önlemi, bu süre içinde almak lazım. Böylece tedavi sırasında taze spermle işlem yapılır. Eğer izin veya iş değişikliği mümkün değilse bazı ufak değişiklikler yapılabilir. Örneğin uzun süre araç kullanan şoförler koltuklarına terlemeyi önleyen veya ısıyı azaltan bambudan yapılmış aralıklı hasır koyabilir.

TÜYLENME VE SİVİLCE SORUNU OLANLAR DİKKAT

İKTİDARSIZ ERKEK BABA OLABİLİR

ktidarsızlık şeker, tansiyon gibi sebeplerle ortaya çıkabilir. Bazen psikolojik nedenler de iktidarsızlık nedeni olabilir. Sorunun kaynağı belirlendikten sonra yapılacak tedaviyle kısırlık kalkabilir. Ancak tedaviye rağmen sertleşme sağlanamıyorsa direkt testislerden sperm elde edilebilir.

Bu spermleri ya aşılama ya da mikroenjeksiyon yöntemiyle kadın rahmine aktararak gebelik sağlamak mümkün. Aşılamada sperm numunesi, laboratuvarda özel yöntemlerle hazırlandıktan sonra özel bir kataterle (çok ince boru) rahim içine yerleştirilir. Mikroenjeksiyonda ise tek bir sperm yakalanır ve bazı cihazlarla bir tek yumurtanın içine yerleştirilir.

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Çepni anlattı

- Polikistik over sendromu nedir?

Kadınlarda doğurganlık çağında en sık karşılaştığımız hormonal bozukluktur. Ortalama 10-15 kadından birinde polikistik over sendromu var. Hastalığın en önemli özelliği, ilk adet görme yaşından itibaren gelen adet düzensizliği. Düzensizlik daha çok uzun aralıklarla, örneğin 45-60 günde bir adet görmeyle kendini gösterir. İkinci önemli özelliği, erkeklik hormonunun kanda artmasına bağlı olarak tüylenme olması. Kıllanma özellikle yüzde çene altında, göğüs uçlarında ya da göbeğe doğru oluyor. Yine erkeklik hormonunun yüksekliği erkek tipi saç dökülmesine, yağlanma ve sivilceye yol açıyor. Bir başka özelliği de ultrasonda polikistik over dediğimiz özel bir görüntü ortaya çıkarması. Eğer bir kadında bu üç özellikten ikisi varsa polikistik over sendromu tanısı koyarız. Yani ultrason görüntüsü polikistik olan her kadın bu hastalığa tutulmuş demek değil.,

- Bu hastalık neden ortaya çıkıyor?

Tam olarak bilmiyoruz. Çok büyük olasılıkla genetik geçişi olan bir yumurtalık hastalığı. Bazı ailelerde bu hastalığa daha fazla rastlıyoruz.

- Nasıl kısırlığa sebep oluyor?

Özellikle hormonal etkiler sonucunda yumurtlama bozukluğuna yol açtığı için gebe kalmayı engelliyor.

- Nasıl tedavi ediliyor?

Kilo fazlası olanların en az yüzde 10 oranında zayıflaması gerekiyor. Bunu gerçekleştirmek en başarılı tedavi basamağıdır. Hastaların bir kısmı sadece yediklerine dikkat ederek ve düzenli egzersiz yaparak yılda üç olan adet sayısını 10’a çıkarabiliyor. Bu hastaların çok önemli kısmında doğurganlık fonksiyonu geri gelebiliyor. Tüylenme şikayeti için ilaç tedavisi ve lazer epilasyon ile sorun büyük oranda çözülebilir. Yine ilaç tedavisiyle sivilce, yağlı cilt ve saç dökülmesiyle çok etkin mücadele edebiliyoruz. Bu hastaların çocuk sahibi olmaları konusunda da başarılı tedavi olanaklarımız var. Kısırlık konusunda önce hap ve iğne kullanıyoruz. Eğer bu yöntemler etkili olmazsa daha sonra tüp bebek tedavisine geçiyoruz.

>>BİRİNCİ BÖLÜM: BİR YIL DOLDUYSA VAKİT KAYBETMEYİN

>>İKİNCİ BÖLÜM: 40'LI YAŞLARDA GEBELİK ŞANSI ARTTI

>>ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: DÜŞÜK DOZ İLAÇLA GEBELİK ŞANSI

3