Giriş
Uzmanlardan korkutan uyarı! Sel, fırtına, dolu, kuraklık...
Peş peşe felaketlerin yaşandığı Karadeniz için uzmanlardan korkutan uyarılar geldi. Uzmanlar Doğu Karadeniz'de deniz suyu sıcaklıklarının 30 dereceye ulaştığını ve gelecekte muhtemelen olarak beklenen aşırı yağış simülasyonlarının şimdi gerçekleştiğini belirtti.
Çiğdem Yılmaz - İstanbul/ Türkiye’nin bir yanı aşırı sıcaklıklar bir yanı sellerle boğuşuyor. İklim uzmanları, yaşanan aşırı yağışların iklim değişikliği nedeniyle gerçekleştiğini söylerken, İTÜ Meteoroloji Mühendisliği’nden Doç. Dr. Barış Önol, Doğu Karadeniz’de deniz suyu sıcaklıklarının 30 dereceye yaklaştığına dikkat çekerek, “Bu inanılmaz bir değer. Gelecekte olması muhtemel diye yaptığımız aşırı yağış simülasyonları beklediğimizden çok daha erken gerçekleşiyor. Anormallikler normalleşiyor” değerlendirmesini yaptı.
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Klimatolog ve Meteorolog Prof. Dr. Murat Türkeş de sel baskınına neden olan yağışlara ilişkin şunları söyledi:
“Yağış rejimi ciddi düzeyde değişmiş durumda. Bunun temel sebeplerinden biri de insan kaynaklı iklim değişikliği. Fosil yakıtların yakılması, sanayi süreçleri, arazi kullanımı değişiklikleri ve ormansızlaşma gibi çeşitli insan etkinlikleri yüzünden değişiyor. Sera gazlarının da atmosferdeki birikimlerinin sanayi devriminden beri hızla artırarak doğal sera etkisinin kuvvetlenmesine neden olur.
4
Kuvvetlenen sera etkisinin en önemli ve açık etkisi, yerkürenin enerji dengesini üzerinde ek bir pozitif ışınımsal zorlama oluşturarak, yerküre iklimini ısıtmasıdır. Yeryüzünün ve alt atmosferin ısınmasının önemli sonuçlarından biri, buharlaşma ve terlemenin artmasıdır. Hava sıcaklığı arttıkça o hava kütlesinin nem kapasitesi, nem içeriği artar.
Bu ise hidrolojik döngünün kuvvetlenmesine ya da hızlanmasıyla, gök gürültülü fırtınaların ve gök gürültülü sağanakların oluşmasına neden olmaktadır. İklim değişikliğinde fazlasıyla etkilenen bir ülkeyiz ve bir an önce bu değişikliğin önüne geçilmesi gerekiyor. Türkiye’de önümüzdeki 10 yılda çok daha sıcak ve kurak olması bekliyor. Ormanları ve su havzalarını korumak zorundayız.”
Sellerde hem iklim değişikliğinin hem de yanlış yapılaşma ve arazi kullanımının payı olduğu saptamasında bulunan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay da gelecekte tablonun çok daha karanlık olacağı görüşünde
“Sadece fosil yakıtlar değil, ormansızlaşma, doğal meraların, ormanların yok edilerek yerleşime açılması ve sanayi ile betonlaşması, çimento fabrikası, demir-çelik endüstrisi gibi yoğun fosil yakıt tüketen sektörler atmosferdeki sera gazının artmasına sebep oluyor.
Bir taraftan şiddetli sağanak yağışlar artıyor, bir taraftan da hatalı yerleşimler.. Eğilimli alanlardaki ormanlar yok ediliyor, çay bahçesi ve fındıklığa dönüştürülüyor. Yol yapımları, HES’ler ve madencilik gibi faaliyetlerden çıkan hafriyatlar da dere yataklarına boşaltılıyor ve dere yatakları küçültülüyor. Şu anda sanayi devrimine göre sıcaklıklar 1.2 santigrat derece civarında arttı.
100 yıl sonuna kadar bu ısınmayı ve sıcaklık artışını 2 santigrat derece ve mümkünse 1.5 santigrat derecenin altında tutmamız gerekiyor. Ama şu an ki gidişatımız dünya ortalamasını yüzyıl sonra 3-4 derece olacak şekilde gösteriyor. Türkiye’de ise özellikle Güneydoğu’da 100 yılın sonunda 6-7 derece daha fazla ısınma öngörülüyor. Daha şiddetli seller, kuraklıklar, dolular, fırtınalar, orman yangınlar bizi bekliyor.”
ÖNDER YILMAZ Ankara - Türkiye’deki 25 havzaya yönelik 2023’e kadar tamamlanması öngörülen “Taşkın Yönetim Planı” hazırlandığı ve şu an Marmara ile Meriç-Ergene havzalarının çalışmalarına hız verildiği aktarılan raporda, altı aylık periyotlarla planlarda belirlenen tedbirlerin uygulanma takibinin olduğu kaydedildi.
Raporda, bin 130 riskli yerde taşkın tehlike ve risk haritaları oluşturulduğu, kurumların sorumluluğu başta olmak üzere alınacak tedbirlerin geliştirildiği ifade edildi. Taşkın yönetim planlarıyla özellikle taşkın riski altında kalabilecek alanların değerlendirildiği, değişik tekerrür debilerine bağlı olarak taşkının yayılacağı alanların “tehlike haritalarının” oluşturulduğu belirtilen raporda, bu haritalar doğrultusunda risk sınıflandırması yapıldığı anlatıldı.
Raporda, taşkın risk ön değerlendirmesi kapsamında; yerleşim yerlerine öncelik verilerek yerleşimlerin risk değerlendirmesi, etkilenecek nüfus yoğunluğu, tahliyeye ilişkin yollar ve konaklama noktaları, ekonomik zarar, çevresel zarar haritaları, ekonomik aktiviteler, alüvyon alanları, tarihi taşkın bilgilerinin incelenmesi, taşkın kontrol tesisleri ve arazi çalışmaları yapıldığı ifade edildi.
Raporda taşkın yönetim planlarıyla; taşkın riski konusunda bir farkındalığın artırılarak can ve mal kayıplarının azaltılmasının hedeflendiği, risk oluşturan yapıların belirlenerek bertaraf edilmesi, imar planlarına, bütünleşik risk haritaları ve sigorta şirketlerine alt yapı oluşturulmasının sağlandığı kaydedildi.
Taşkın Tahmini ve Erken Uyarı sistemiyle de alınan yağış tahminleri üzerinden modellemeler yapıldığı, 7/24 izleme ile taşkın olma ihtimali olan bölgelere bilgilendirme yapılarak taşkının vereceği zararın minimuma indirilmesinin sağlandığına işaret edilen raporda, 170 uyarıda yüzde 75 doğruluk oranının yakalandığı belirtildi. Raporda, küçük alanlara bölünen havzalarda 6 saat öncesi düşecek yağışın tahmin edildiği, milli yazılımla 20 milimetrenin üzerinde düşecek yağışların belirlenerek, taşkın olmadan iki saat önce WhatsApp mesajlarıyla, mail adresleriyle mülki amirlere iletildiği anlatıldı.
Raporda, İzmir Kocadere’ye ilişkin taşkın simülasyonuna da yer verildi. Bu çerçevede yoğun yağış ve taşkın gelmesi durumunda burada 28 bin 648 nüfusun etkileneceği, ekonomik zararın da yaklaşık 318 milyon TL civarında olacağı tahmini yapıldı.
Doğu Karadeniz, sekiz gün aranın ardından yeniden sel ve heyelanlara teslim oldu. Rize’de altı kişinin hayatını kaybettiği, iki kişinin de kaybolduğu sel felaketinin izleri silinmeye çalışılırken, Artvin’de önceki gün saatte metrekareye düşen 170 kilogram yağışın ardından sel ve heyelanlar meydana geldi. Murgul ilçesinde sele kapılan bir kişi kaybolurken, Arhavi ilçesinde kaya tahkimatının yıkılması sonucu Kapisre Deresi ilçe merkezine taştı, cadde ve sokaklar nehre döndü. Boğaziçi ve Cumhuriyet mahallelerinde mahsur kalanlar ekiplerce botlarla kurtarıldı, ev ve iş yerlerinin zemin ve bodrum katları suyla doldu, araçlar sürüklendi. İlçede alt ve üst yapıda ağır hasarlar oluştu, tarım arazileri ve karayolları çöktü, su, elektrik ve telefon hatları zarar gördü.
Arhavi ilçesinde oluşan hasar gün ağarınca ortaya çıktı. Selin çekildiği ilçe balçığa gömüldü. Boğaziçi Mahallesi’nde 320, Cumhuriyet Mahallesi’nde ise 110 ev ve iş yerinin zemin ve bodrum katlarını su bastı. 50’den fazla araç da hasar gördü, selin sürüklediği kamyonlar bile ters döndü. Trafo merkezinin yıkılması sonucu elektrik verilemeyen ilçede su şebekesi alt yapısı da ağır hasar gördü. Suların kesildiği Arhavi’ye tankerle su verilirken Artvin ve Rize’de hasar gören 56 trafo nedeniyle 3 bin 45 abone de elektriksiz kaldı. Arhavi’de üç karayolu, 30 köy ve 19 yayla yolu da sel ve heyelanlarda ulaşıma kapandı. Bölge illerden gelen takviye vidanjörler yardımıyla bodrum katlara dolan suyun çekilmesi için çalışma başlatıldı.
Arhavi’de balçıkla kaplanan yol, cadde ve sokakların temizliğinde jandarma komando taburları da görev aldı. Bölgeye çevre il ve ilçelerden sevk edilen belediye ekipleri de su tahliyelerinin yanı sıra sel temizliğine eşlik ediyor. AFAD ekipleri de vatandaşların temizlik çalışmalarına destek veriyor. Ekipler bölgede hasar tespit çalışmalarına da başladı.Selde Arhavi’de belediyeye ait barınağı da su bastı. Görevlilerin kapıları açarak köpekleri bırakmasına rağmen bazı köpekler sele kapıldı. Arhavi Sokak Hayvanlarını Koruma Derneği üyeleri, barınaktaki 25 köpeği kurtarmayı başardı. Öte yandan Murgul ilçesinde sel sularına kapılarak kaybolan Serdar Yiğit’i (43) arama çalışmaları da sürüyor.
Arhavi Belediye Başkanı Vasfi Kurdoğlu, 4 vadiden aynı anda yağış almaları sonucu Kapisre Deresi’nin kaya tahkimatlarını sökerek taştığını belirterek, “Hasarımız büyük. Belediye başkanlarımız ve merkezi hükümetle hep beraber yaraları sarmaya gayret ediyoruz. Kapisre Deresi’ndeki kaya tahkimatı önceden yapılmıştı. Ancak yer yer yırtıklar vardı. Bunları biz söyledik, yazılarımızı da yazdık. Böyle bir şey mi olması gerekirdi? Buradan ders çıkartmak gerekiyor. İnşallah gerekli çalışma yapılacak” diye konuştu. CHP Artvin Milletvekili Uğur Bayrakturan ise, “Burada felaket çanlarını çalarak geldi. Biz burada derenin taşacağını ve yerleşim yerlerine zarar vereceğine yönelik soru önergeleri vermiştik. Bu tablo Karadeniz’in kaderi değil” ifadelerini kullandı.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), sel nedeniyle Artvin’in Arhavi ilçesinden yaklaşık 450 kişinin tahliye edilerek, güvenli alanlara yerleştirildiğini bildirdi.
İlçede mahsur kalan 6, Murgul ilçesinde ise mahsur kalan 9 vatandaşın güvenli alanlara transfer edildiği belirtilen açıklamada, “Bir vatandaşımız yaralanmış ve tedavi altına alınmıştır. AFAD Başkanlığı tarafından bölgeye 5 milyon lira acil yardım ödeneği gönderilmiştir” denildi. Cumhuriyet Mahallesi’nde taşan Kapisre Deresi’nin kenarındaki Ali Şimşek’e ait 2 katlı ev sele kapılarak yıkıldı. Evin yıkıldığı anlar cep telefonu kamerasıyla görüntülendi.
Şimşek ailesinin beş ferdi, derenin taşması sonrası evi terk ederek kurtuldu. Evini sel basan Züleyha Meydan ise, “Üst katlara çıkarak kurtulduk” diye konuştu.
Türk Kızılay, bir sahra mutfak kiti, 3 ikram aracı ve bir mobil aşevi, Arhavi’ye ulaştırıldı, böylece öğün başına yaklaşık 20 bin kişilik yemek kapasitesine ulaşıldı. Kızılay, bölgede ilk etapta 5 bin kişilik sıcak yemek ve ikramlık malzemelerle beslenme ihtiyacını da karşılıyor. Selzedelerin yaralarını sarmak için, afet uzmanları ve gönüllülerinden oluşan 40’ı aşkın Kızılay personeli, temiz su, yemek ve acil ihtiyaçları karşılamak için bölgede görev yapıyor.
Milliyet