Giriş
Bilim insanları açıkladı: Bazı yiyeceklerin gizli sırları
Günlük hayatta sıklıkla tükettiğimiz bazı yiyeceklerin kendine has özellikleri ve sırları var. Bilim insanlarının yaptığı araştırmalar sonucu ortaya çıkan ve herkesi çok şaşırtan bazı bilgilerle karşılaştı. Duyduğunuzda çok şaşırıp "yok artık!" diyeceğiniz yiyeceklerin tuhaf sırları...
Hiç çiğ istiridye yemiş miydiniz? Eğer yediyseniz, o sırada istiridyelerin halen canlı olduğunu bilmelisiniz. İstiridye ölür ölmez bozulmaya başladığı için neredeyse çiğken servis edilir. Ancak istiridyelerin merkezi sinir sistemi yoktur, bu nedenle acı hissetmezler.
Turna yemişleri olgunlaştıkları zaman top gibi zıplayabilirler. Çiftçiler ve tüketicilerin rahatlıkla kullanabileceği bir olgunluk testidir bu. Zıplamayan turna yemişi henüz yenecek kıvama gelmemiş demektir.
Doğal bir mısır koçanının üzerindeki sıraların sayısı her zaman çifttir. Bu sayı zaman zaman değişebilse de çoğunlukla 16'dır.
Suşiyle birlikte yediğiniz yeşil acı sosun wasabi olduğunu sanıyorsanız çok yanılıyorsunuz. Çok büyük ihtimalle içine yeşil gıda boyası eklenmiş yaban turpu yiyorsunuz. Gerçek wasabi'nin kilogramı 160 dolardan satılır ve sadece çok lüks Japon restoranlarında bulunur.
Bir dönem insanlar domatesin zehirli olduğunu sanıyordu. 18'inci yüzyıl İngiltere'sinde domatese "zehirli elma" denirdi çünkü aristokratlar domates yediklerinde çoğu zaman hastalanır ve ölürdü. Ama bunun sebebi tek başına domates değil, aristokratların kullandığı tabaklardı. Domatesin asidi kurşun ve kalay alaşımlı bu tabaklardaki kurşunu açığa çıkarıyor ve zehirlenmeye neden oluyordu.
1800'lerin başlarında ise domatesin ve ketçabın iyileştirici bir gücü olduğu inancı yaygınlaştı. Hatta 1830'larda ABD'nin Ohio eyaletinde bir doktor domatesin hazımsızlık ve ishali tedavi edebildiğiniz öne sürmüş ve daha sonra hapa dönüştürdüğü bir tür ketçap için tarifler yayımlamıştı.
Bugüne kadar bulunan en eski çorba kalıntıları milattan önce 6000 yıllarına aittir. Bu çorbada malzeme olarak hipopotam ve serçe eti kullanılmıştır.
Çocukken çok şeker yediğimizde dişlerimizin çürüyeceğini söylerlerdi ama dişler için çok daha zararlı bazı yiyecekler vardır. Mesela kraker... Çünkü asit dişler için şekerden daha çürütücü bir etkiye sahiptir. Yediğiniz krakerler çiğnedikçe dişlerinize yapışır ve bakterilerin uzun süre mutlu yaşaması için çok uygun bir ortam oluşturur.
İki yemek kaşığından fazla muskat cevizi yerseniz, mide bulantısı, baş dönmesi, yavaşlayan beyin fonksiyonları ve halüsinasyonlarla karşı karşıya kalabilirsiniz.
Meyveli buzlu dondurmalar, 11 yaşındaki bir çocuk tarafından tesadüfen keşfedilmiştir. 1905 yılında Frank Epperson isimli bir çocuk gazoz ve su dolu bir bardağı yanlışlıkla bir gece dışarıda bırakır. Sabah uyandığında donmuş halde bulduğu bu karışımın çok lezzetli olduğunu fark eder. San Francisco'da yaz aylarında satmaya başladığı bu icat bir süre sonra tüm dünyaya yayılır.
Hazır paketli dondurmalar ve benzeri birçok yiyeceğin ambalajlarının üzerinde "doğal meyve aroması, doğal vanilya aroması" gibi ifadeler görürüz. Ancak bu aromalar kunduz gibi bazı hayvanların salgı bezleri kullanılarak üretilmiş ve yediğiniz çilekli dondurmanın içine hiç çilek girmemiş olabilir.
Ananas yedikten sonra başka bir şey yediğinizde tadını alamıyorsanız, dilinizdeki tomurcuklar zarar görmüş demektir. Ancak hemen telaşlanmayın, çünkü bu etki sadece birkaç saat sürer. Bunun sebebi de ananasın içinde bulunan ve proteinlerin çözünmesinde rol oynayan bromelain maddesidir.
Taze meyvelerin ne kadar sağlıklı ve besleyici olduğunu hepimiz biliyoruz. Araştırmalar dondurulmuş meyvelerin de tazeleri kadar hatta bazen onlardan daha bile faydalı olduğuna işaret ediyor. Meyveyi tazeyken dondurmak içindeki E vitamini ya da kalsiyum ve demir gibi maddelerin uzun süre korunmasını sağlıyor. Üstelik dondurulmuş meyveleri her mevsim tüketebilirsiniz.
Hiçbir yemeğe tuz ekmeseniz de hazır gıdalarla beslendiğiniz takdirde vücudunuza çok büyük miktarlarda tuz aldığınızı biliyor musunuz. Örneğin 1 dilim pizzada bulunan tuz miktarı 600 miligrama kadar çıkabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü ise günlük kişi başı tuz tüketiminin 5 gramın (yani 5000 miligram) altında olmasını öneriyor.
Acı biber yediğiniz zaman ağzınızın yanması fiziksel değil zihinsel bir reaksiyondur. Biberlerin içinde bulunan kapsaisin maddesi, sinirlerinizdeki acı algılayıcılara yapışır ve acı hissetmenize neden olur. Beyniniz sıcak bir şey yediğinizi zannederek vücut sıcaklığını düşürmek için terleme komutu verir ve yüzünüz kızarır. Aslında ne bir yanma söz konusudur ne de sıcaklık artışı.
2015 yılında Harvard Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmaya göre, neredeyse her gün baharatlı ve acı yemekler yiyenlerin ölüm riski, bu yemekleri haftada bir tüketenlerden yüzde 14 daha düşüktür. Ancak bu baharatlı yiyecekler yemek ömrünüzü uzatır demek değil. Sadece baharat tüketmeyenlere kıyasla çeşitli hastalıklar nedeniyle ölme olasılığınız daha az demek.
Elmaların neden suyun üzerinde yüzdüklerini hiç düşünmüş müydünüz? Bunun sebebi hacimlerinin yüzde 25’inin hava olması. Bu arada salatalığın da yüzde 96’sının su olduğunu biliyor muydunuz? Bu nedenle özellikle yaz aylarında su ihtiyacınızı karşılayacak en iyi yiyeceklerden biri salatalıktır.
Elma demişken, dünyada yetiştirilen 7 bin 500 civarı elma türü bulunur. Bu da şu demek: Bu türlerden her gün birer tanesini denemeye çalışırsanız, hepsinin tadına bakmanız 20 yıl sürer.
Dünyadaki en pahalı meyve Japonya’da yetiştirilen Yubari kavunlarıdır. Geçtiğimiz yıl bir müzayedede iki tanesi 3,2 milyon Japon yenine (yaklaşık 170 bin TL) satılan bu kavunlar iki farklı türün melezlenmesiyle elde ediliyor. Lezzet olarak sıradan kavunlardan pek farklı olmayan Yubari kavunlarını bu kadar pahalıya alan kişi “bölgedeki çiftçilere iyilik olsun” diye bunu yaptığını söylemişti. Müzayedeler dışında da kavunların tanesi 300-600 TL civarına. satılıyor.
Somon denince akla pembe bir balık gelir ama aslında çiftliklerde yetiştirilen somonların etleri beyaz olur. Somon üreticileri bu rengi elde etmek için balıkların yemlerine karotenoid denen ve bitkilerden elde edilen boyar maddeler ekler. Doğal somon ise bol bol karides yediği için rengi pembedir.
Bir tane hamburger yapmak için yaklaşık 1800 litre su tüketilir. Çünkü 500 gram dana eti üretmek için 8000 litre civarında su gerekir. Bu miktara dananın beslenmesi için ihtiyaç duyulan tahıl ve otları yetiştirmek için gereken suyun yanı sıra, hayvanın içtiği su ve hamburger köftesinin üretim sürecinde kullanılan su da dahildir.
Yediğiniz hamburgerin içinde kaç farklı hayvanın eti olduğunu bilmeniz imkansızdır. Çünkü marketten alınan paketlenmiş kıymalar sayısız dana ya da koyunun etlerinin öğütülmesiyle elde edilir.
Draje çikolata ve şekerler renkleriyle göz alırlar. Peki bu renklerden en yaygını olan kırmızının Dactylopius coccus (Türkçe adı koşinil) isimli bir böceğin iskeletinin ezilmesiyle elde edildiğini biliyor musunuz? Karminik asit de denilen bu kırmızı gıda boyası, kırmızı meyve aromalı abur cuburlarda ve rujlarda da kullanılıyor.
Böcekten elde edilen ve hem kozmetikte hem de gıdada kullanılan bir diğer madde de şellak. Aynı ismi taşıyan böceğin salgısından elde edilen bu madde de dış yüzeyi parlak yiyeceklerde ve ojelerde karşımıza çıkıyor.
Otomobiller ve meyveli yumuşak şekerlerin de bir ortak noktası vardır. İkisi de dış yüzeylerinin parlaması için karnauba mumu denen bir maddeyle cilalanır. Güneş kremlerinde ve boyalarda bulunan ve bu ürünlere beyaz renk veren titanyum dioksit de zaman zaman salata soslarında ve kahve kremalarında bulunabilir.
Bazı sebze ve meyvelerin akrabalık ilişkileri sizi şaşırtabilir. Örneğin elma, armut ve erik, gülle aynı aileden gelir. Turp ve lahana da yakın akrabadır. Ancak belki de en tuhaf olanı yer fıstığıdır. Yer fıstığı bakliyatlar ailesinin bir üyesidir.
Almanya'da bulunan Bayreisches Geoinstitut'tan bilim insanları, fıstık ezmesinin içeriğindeki çok yüksek miktardaki karbon sayesinde elmasa dönüştürülebileceğini keşfetti. Tek yapmanız gereken fıstık ezmesi içindeki karbondioksit moleküllerinin içinden oksijeni çıkarıp, kalan karbonu çok yüksek basınca tabi tutmak.