Giriş
Soru: Babam 2015’te vefat etti. 1984-1990 yılları arasında çalıştığı şahsa ait firmada işe giriş bildirimleri yapılmış. Ancak prim günlerinin işveren tarafından eksik yatırıldığını saptadık. Fakat bu işyeri kapanmış ve işveren vefat etmiş durumda. Mirasçılarına hizmet tespit davası açabilir miyim? Bunun bir zamanaşımı var mıdır? l VOLKAN
Cevap: Babanızın işten ayrıldığı tarihten itibaren zamanaşımı süresi olan 5 yıl içinde hizmet tespit davası açması gerekiyordu. Maalesef hakkı zamanaşımına uğramış. Bir an için zamanaşımı göz ardı edilerek dava açılsa bile babanız da işveren de vefat etmiş. Bildirilmeyen çalışma süresi nasıl ispat edilecek? Bize göre boşa dava açmış ve uğraşmış olursunuz.
DENEME SÜRESİNDE SİGORTALI BİLDİRİMİ YAPILMALI
SORU: Bir işyerinde işe başlayalı bir aya yakın süre oldu ve hâlâ sigorta girişim yapılmadı. İşverene sordum iki aylık deneme süresinde olduğumdan SGK’ya bildirime gerek bulunmadığını söyledi. İşyerinde başıma bir şey gelse benim durumum ne olacak? Boşuna mı çalışıyorum bu süre emekliliğe sayılmayacak mı? l Ş.K.
CEVAP: İşçilerin deneme süresinde de olsa Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ‘Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi’ ile bildirimlerinin yapılması gerekiyor. Deneme süresi içindeki çalışma süreleri ve bu sürelere ilişkin ücret ödemelerinin her ay ‘Aylık Prim ve Hizmet Belgesi’ ile SGK’ya bildirilmesi gerekiyor.
Sigortasız çalışırken işyerinde bir iş kazasına uğramanız veya meslek hastalığına yakalanmanız halinde, işveren ciddi yaptırımlara maruz kalabilir. Ortada bir bilgi kirliliği olabilir. İşvereninize sigorta girişi yaptırmanız gerektiğini söyleyin. SGK’ya bildiriminiz yapılmadığı sürece boşa çalışmış olursunuz.
SGK İŞTEN AYRILIŞ KODLARI DEĞİŞTİ
Soru: İşyerimizde bir işçi verilen görevleri zamanında yapmıyor ve tutanak tutup yazı ile kendisine tebligat yapmamıza rağmen görevi olan işleri yapmamaya devam ediyor. İşten çıkışını vermek istiyoruz. SGK sisteminde ‘29-İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih’ kodunu da bulamadık. Ayrıca pandemi süresinde bu kapsamda işine son verebilir miyiz? Tereddüt ettik. l Bir şirket muhasebecisi.
Cevap: Pandemi sürecinde işçilerin iş sözleşmeleri; ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler, belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, işyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, ilgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi halleri dışında işveren tarafından feshedilemiyor.
Başka bir ifade ile belirtilen haller dışında 30 Haziran 2021’e kadar işçi çıkartma yasağı devam ediyor. Bahsettiğiniz husus ise; işverenin işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması nedeniyle iş sözleşmesini fesih etmesi kapsamına girdiğinden, işçinin iş sözleşmesini ‘İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi’ gerekçesi ile feshedebilirsiniz.
Pandemi sürecinde SGK işten çıkış kodlarını 2021/9 sayılı Genelge ile değiştirilmiş olup ‘29-İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih’ kodu, kodlar arasından çıkarılmış ve 4857 sayılı Kanunun 25’inci maddesinin B bendinde sayılan durumlara uygun olarak ayrıntılı 42-50 arasında dokuz yeni kod eklenmiştir.
İşçinizin durumu da 49 no’lu koda ilişkin ‘işçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi’ kapsamına giriyor. Bu nedenlerle işçinizin iş sözleşmesini fesih ederek 49 no’lu kod ile de sistemden işten çıkışını yapabilirsiniz.
HİZMET OLARAK 20 YILA MI YOKSA 25 YILA MI TABİYİM?
SORU: 25 Ocak 1977 doğumlu kadınım. 17 Mayıs 1997’de SSK’lı oldum ve 7 ay sonrasında 12 Kasım 2002’de memuriyete başladım. Halen devam etmekteyim. Emekli olmak için 20 yıl çalışma şartına mı, yoksa 25 yıla mı tabi olup olmadığımı öğrenmek istiyorum. Bildiğim kadarıyla 2008 yılından sonra işe başlayanlar için 25 yıl çalışma süresi oldu. Ne zaman emekli olacağım? l Aygül TOPUZ
CEVAP: İlk defa 8 Eylül 1999’dan önce memur kadınlar 20 tam yıl, sonra memur olan kadınlar ise 25 tam yıl fiili hizmet süresi şartına tabi bulunuyor. İlk defa sigortalı olduğunuz 17 Mayıs 1997’de adınıza prim ödemesi varsa, Emekli Sandığı’nda emekli olmak için; 20 tam yıl fiili hizmet süresi ve 58 yaş şartlarına tabisiniz. Hizmet sürenizi 20 tam yıla (7200 güne) tamamlamanız şartıyla, 58 yaşı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
