Soru: 1989 yılında ticaret meslek lisesinde okuduğumuz dönemde stajyerlik eğitimi başlamıştı ve sigortamızın devletçe ödendiği söylenmişti. SGK tarafından bizlere üzerinde sigorta sicil numarası yazılı adlarımıza düzenlenmiş belge dağıtıldı. Bu bizim için bir sigorta başlangıcı olur mu? Daha sonra hiç sigortam olmadı. Bir de 1992 yılında Fatsa Halk Eğitim Müdürlüğü’nde ücretli usta öğreticilik yapmışlığım var. Saatlik ücret alıyordum. Buradan da bir hak doğabilir mi? l Ayhan ASRLAN
Cevap: Staj sigortasında kişileri emekli eden sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına) prim ödenmediğinden, emeklilik açısından sigorta başlangıcı sayılmıyor. Staj sigortasında stajyeri güvence altına almak için sağlık, iş kazası, meslek hastalığı ve analık sigortalarına prim ödenmektedir. Bu nedenle stajyer, bu dönemde hastalandığında doktora, hastaneye gidip muayene ve tedavisini olabiliyor.
Ayrıca staj sigortasında alınan sigorta sicil numarası da emekli olana kadar kullanılıyor. Tüm bunlar stajyerde ‘sigortam başladı’ yanılgısına yol açmakta. Dolayısıyla 1989’da staj sigortanızın emekliliğinize hiçbir faydası yok. Halk eğitimdeki usta öğretici olarak çalışmanızda SSK’lı olmanız gerekiyordu. Çalıştığınız yerden sigortalı yapılıp yapılmadığınızı öğrenebilirsiniz.
Ancak büyük bir ihtimalle yapmamışlardır. Yapsalar zaten SGK’da günlerinizi görebilirdiniz. Şayet sigortanızı bulabilirseniz, ay içinde 30 günden az olan çalışma sürelerinizi de borçlanarak kazanma hakkınız var (5510 sayılı K. Geçici 31'inci madde hükmünce).
Sigorta yapmamışlarsa halk eğitimde işi bıraktığınız tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde dava açmış olsaydınız, mahkeme yoluyla çalışmanızı belge veya şahitle ispatlayıp gün kazanmanız da mümkün olabilirdi. Ancak bugün için dava açma hakkınızda zamanaşımına uğradığından, maalesef yapacağınız bir iş ve işlem bulunmuyor.
YA 1310 GÜN DAHA PRİM ÖDENECEK YA DA 60 YAŞ DOLACAK
Soru: 4 Haziran 1967 doğumluyum. İlk SSK başlangıç tarihim 6 Temmuz 1986. Prim eksiğim bulunduğundan emekli olamadım. Toplam 3450 gün prim ödemem var. Nasıl emekli olabilirim? l F.D.
Cevap: Emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5300 gün prim ödeme ve 49 yaş şartlarına tabisiniz. Askerlik durumunuz hakkında bilgi vermemişsiniz. Muhtemelen 18 ay askerlik yaptınız. Süre ve yaş sorununuz olmadığından, askerlik sürenizi borçlanıp ayrıca 1310 gün daha prim ödeyerek, toplam priminizi 5300 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz. 150 gün daha prim ödeyerek toplam priminizi 3600 güne tamamlamanız şartıyla, 60 yaşınızı dolduracağınız 4 Haziran 2027’de emekli olmanız da mümkün.
YERALTI MADEN İŞİNDE ÇALIŞANIN ERKEN EMEKLİLİĞİ MÜMKÜN MÜ?
Soru: Yeraltı kömür madeninde 2008’de işe giriş yaptım ve 2800 gün prim ödemem var. Acaba ne zaman emekli olabilirim? l Emrah ATALAY
Cevap: Sigorta başlangıcınızı (gün, ay, yıl) olarak bildireceğiniz yerde sadece yıl olarak belirtmişsiniz. Oysa başlangıçta bir gün bile emekli olma şartlarınızı değiştirebiliyor. Sorunuzu 1 Ekim 2008’den sonra yeraltı maden işinde çalışmaya başladığınız varsayımına göre cevaplandırıyoruz. Emekli olmak için 7200 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabisiniz.
Yeraltı çalışma sürenizin yüzde 50’si kadar fiili hizmet süresi (FHZ) kazanmaktasınız. FHZ prim ödeme gün sayısına eklenirken, 1800 günden fazla primi olanların fiili hizmet süresi ayrıca emekli olacakları yaş haddinden düşmektedir. Yeraltı maden işinde 2000 gün daha çalışarak ödediğiniz primi 4800 güne tamamlamanız halinde, bu sürenin yarısı kadar yani 2400 gün FHZ kazanırsınız.
2400 gün FHZ ile primi 7200 güne (4800+2400) tamamlamış olacaksınız. Ayrıca FHZ’niz yaştan düşüldüğünde, emekli olacağınız yaş da 50’den 43 yaş 4 aya inecektir. Bu durumda 2000 günden sonra prim ödemeseniz de yaş olarak 43 yıl 4 ayı dolduracağınız tarihte emekli olabileceksiniz.
KADINLAR KAÇ YAŞINI DOLDURDUĞUNDA PRİM İADESİ ALABİLİR?
Soru: 1970 doğumlu eşimin, SSK başlangıç tarihi 2000. İşinden 2007’de ayrıldı. Acaba prim iadesi alabilir mi? l Onur UÇAR
Cevap: Emekli olmak için aranan yaşı (kadın 58, erkek 60) doldurduğu halde, emekli olacak kadar primi bulunmayan sigortalılardan talep edenlere, ödediği prim ‘yaşlılık toptan ödemesi’ adı altında iade edilmektedir. Eşinizin ödediği primi geri alabilmesi için 58 yaşını doldurmuş olması gerekiyor. Maalesef eşiniz 58 yaşını dolduracağı tarihe kadar prim iadesi alamaz.
PRİM ÖDENMESE DE TEMMUZ 2022’DE EMEKLİ OLUNACAK
Soru: 24 Temmuz 1972 doğumluyum. SSK başlangıç tarihim 13 Ağustos 1987. Toplam 6700 gün prim ödemem var. Ne zaman emekli olurum? l Adnan YILMAZ
Cevap: İlk girişinizde adınıza prim ödemesi varsa, emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5375 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabisiniz. Prim ve süre şartını sağladığınızdan, bundan sonra prim ödemeseniz de 50 yaşınızı dolduracağınız 24 Temmuz 2022’de emekli olabilirsiniz.
EMEKLİLİK İÇİN 54 YAŞ BEKLENECEK
Soru: 1969 doğumluyum. Sigortalı işe giriş tarihim 1 Temmuz 1997. Toplam 6100 gün prim ödemem var. Ne zaman emekli olurum? l Naciye AYGAR
Cevap: Emekli olmak için 230 yıl sigortalılık süresi, 5975 gün prim ödeme ve 54 yaş şartlarına tabisiniz. Sigortalılık süresi ve prim ödemeniz yeterli olduğundan, bundan sonra prim ödemeseniz bile, 2023’te 54 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
MEMURİYETTEN AYRILIP SSK’DAN EMEKLİ OLUNABİLİR Mİ?
Soru: SSK başlangıç tarihim 1986. Toplam 4118 gün prim ödedim. SSK’da 5300 günden emekli olmam gerekirken, şehit kardeşi olduğumdan devlet iş verdi ve Emekli Sandığı’na geçtim. Emekli Sandığı’ndan ‘60 yaşında emekli olursun’ diyorlar. Memuriyete geçeli 5 sene oldu. Emekli Sandığı’nı SSK’ya devredip emekli olabilir miyim? Nasıl emekli olabilirim? l Mesrur HAN
Cevap: Memurların emekli olma şartları, 23 Mayıs 2002 tarihindeki prim ödeme gün sayılarına göre belirleniyor. Örneğin; 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla 1080-1259 gün arası prim gününüz varsa emeklilik yaşınız 58, 1260-1759 gün arası prim gününüz varsa emeklilik yaşınız 57, daha fazla prim gününüz varsa emeklilik yaşınız daha da düşebilir.
60 yaşında emekli olacağınız söylenmişse, demek ki 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla 1080 günden (3 yıldan) az süre prim ödemeniz var. Şayet bu doğruysa yani; 23 Mayıs 2002’den önce 1080 günden az priminiz varsa, toplam hizmet sürenizi 25 tam yıla tamamlamanız şartıyla, 60 yaşında emekli olabilirsiniz.
Ayrıca memuriyetten ayrılıp, sigortalı bir işte çalışarak en az 1260 gün prim ödemeniz halinde, sigorta başlangıç tarihiniz 23 Kasım 1986’dan önceki bir tarih ise SSK’dan emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5300 gün prim ödeme ve 49 yaş şartlarına tabisiniz.
Bu üç şartı birlikte sağlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz. Doğum ile askerlik tarihinizi, askerlik sürenizi ve memuriyet başladığınız tarihi (tüm tarihleri, gün, ay, yıl olarak) ve 23 Mayıs 2002 tarihindeki prim ödeme gün sayınızı bildirmeniz halinde, sorunuza daha net cevap verebiliriz.
İŞSİZLİK ÖDENEĞİNİN ŞARTLARI NELER?
Soru: Bir önceki işimden 3600 gün primle kıdem tazminatı alarak ayrıldım. 2 yıldır çalıştığım işten çıkartılırsam veya haklı sebeple kendim ayrılırsam, işsizlik maaşı alabilir miyim? Sözleşmemi kendim feshetmem için nasıl bir yol izlemeliyim? l AYDIN
Cevap: Son üç yılda en az 600 gün prim ödemesi olan ve son 120 iş akdine bağlı olarak çalışan biri, iş sözleşmesini haklı bir nedenle feshederek işten ayrılması halinde, işsizlik ödeneği alabilir. İki yıldan beri aralıksız olarak çalışıyorsanız, iş akdinizi haklı bir nedenle feshederek ayrılmanız ve ayrılma tarihinden itibaren 30 gün içinde İşkur’a işsizlik ödeneği için başvurmanız halinde, işsizlik ödeneği alabilirsiniz.
Gerçek ücretle SGK’ya bildirilen ücretin farklı olması, yıllık ücretli izin kullandırılmaması, işçiye mobbing (psikolojik taciz) uygulanması, ücretin kanun veya iş akdine uygun olarak ödenmemesi gibi sebepler, işçiye iş akdini feshetme hakkı verir.
EMEKLİLİK BAŞVURUSU NE ZAMAN YAPILMALI?
Soru: 10 Kasım 1976 doğumluyum. Sigorta başlangıç tarihim 1 Ekim 1993. Toplam 8495 gün prim ödemem var. Emeklilik için SGK’ya ne zaman başvurmam gerekiyor? l İsa GÜNGÖR
Cevap: Emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5675 gün prim ödeme ve 54 yaş şartlarına tabisiniz. Prim ödemeniz yeterli olduğundan 54 yaşınızı dolduracağınız 10 Kasım 2020’den, kasım ayının sonuna kadar emeklilik başvurusu yapmanız halinde, emekli aylığınız 1 Aralık 2020’den itibaren bağlanır. 2020 yılı emeklisi olursunuz. Ancak yılsonunda oluşacak enflasyon verilerine bakarak, emekliliğe karar vermek gerekiyor.
Belki 2021 yılı Ocak ayı içinde emekli olduğunuzda, emekli aylığınız daha yüksek gelebilir. Bu nedenle emeklilik kararınızı, yılsonunda oluşacak verilere göre vermenizde yarar var. 2020 yılı Kasım ayı sonuna kadar hangi yıl emekli olmanın daha avantaj sağlayacağını vakti gelince yine bu sayfadan açıklarız.