Giriş
ABD Temsilciler Meclisi, Türkiye’ye F-16 satışını şarta bağlayan tasarıyı onayladı. F-16’ların verilmesi için Türkiye’nin Yunan hava sahasını ihlal etmemesi ve satışın ABD’nin çıkarına olacağı yönünde garanti istedi. Sürecin nasıl geliştiğini anlatayım: Türkiye, ABD ve diğer müttefiklerinden hava savunma sistemi almak, mümkünse üretimini birlikte yapmak istedi. NATO üyesi müttefikler uzun süre bu talebe olumlu yanıt veremedi.
Acil ihtiyaç ortamında daha fazla bekleyemeyeceğini açıklayan Türkiye, Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi almaya karar verdi. Bu karara sert tepki gösteren ABD, Türkiye’yi CAATSA yaptırımı kapsamına aldı, birçok kişiye yaptırım uygulandı ve Türkiye program ortağı olduğu F-35 üretiminden çıkarıldı.
Türkiye’ye satılmış olan ancak teslim edilmeyen F-35’ler de verilmedi. Ankara F-35 alımındaki bu tıkanma nedeniyle savunma ihtiyaçlarını karşılamak üzere Washington’dan yeni F-16’lar ve mevcut sistemlerini yenilemek için modernizasyon kiti satın almak için başvurdu. Joe Biden yönetimi bu isteğe olumlu yaklaştı ve destekleyeceğini açıkladı.
Ancak ABD’nin başka bir ülkeye silah satışı ABD Kongresi’nin onayına bağlı olduğu için konu önce Kongre’nin bir kanadı olan Temsilciler Meclisi’ne geldi. İşte bu aşamada ABD Temsilciler Meclisi, Pentagon’un 2023 bütçesini içeren NDAA tasarısına yapılan eklemeleri görüştü. Meclis Genel Kurulu’nda, New Hampshire vekili Demokrat Chris Pappas’ın verdiği ve ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışını şarta bağlayan ekleme 179’a karşı 244 oyla kabul edildi.
Pappas’ın yanı sıra çok sayıda vekilin sponsorluk yaptığı önerge; ABD Başkanı’nın Türkiye’ye F-16 satışı yapmasının ABD’nin ulusal güvenlik menfaatlerine uygun olduğunu ve F-16’ların “Yunanistan hava sahasına yönelik sürekli ihlallerde kullanılmayacağını” sağlamak için somut adımlar atması taahhüdünü öngörüyor. Eklemenin yasalaşması için Senato’nun da NDAA tasarısı versiyonunda yer alması gerekiyor.
BÖYLE MÜTTEFİKLİK OLMAZ
Öte yandan NDAA tasarısı, Temsilciler Meclisi’nin onayını almasına rağmen taslağa giren şartlı maddelerin yasalaşması için önce Kongre’nin, ardından Biden’ın onayını alması gerekiyor. Senato Dış İlişkiler Komisyonu’nun Demokrat Partili Başkanı Bob Menendez, Türkiye’ye F-16 satışı konusunda itirazını sürdüreceğini söyledi.
Bütçe tasarısına giren kısıtlama maddesi ve Menendez’in itirazına karşın ABD Başkanı’nın Türkiye’ye F-16 satışını gerçekleştirmek için yasal bir çıkış formülü bulunuyor. Biden, olağanüstü durum ilan ederek silah satışını Kongre onayı olmadan gerçekleştirebilme yetkisine sahip. Eski ABD Başkanı Donald Trump, Kongre’nin Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’a yapılacak silah satışına onay vermemesinin ardından bu yetkiyi kullanmıştı.
Gelinen süreçte özet yorumum şu: 1- Türkiye’nin ABD Kongresi’ndeki etkisi sıfıra yakın. Ankara’nın NATO üyeliği ve kritik bir coğrafyada bulunmasının önemi ABD’de dikkate alınmıyor. 2- ABD Kongresi, Yunanistan’ı âdeta Amerika’nın bir eyaleti gibi görüyor. Her isteği ve talebine olumlu yanıt veriyor ve Türkiye ile bütün anlaşmazlıklarda neredeyse yüzde 100 Atina’nın yanında yer alıyor.
