Giriş
Doğu komşumuz Ermenistan yine karıştı. Askeri darbe kalkışması sonrasında Başbakan Nikol Paşinyan’ın koltuğunu koruyup koruyamayacağı birçok dış faktöre bağlı. Ermenistan, karaya sıkışmış bir ülke. Gürcistan ve Azerbaycan gibi denize çıkışı yok. Ekonomik açıdan ciddi sıkıntıları var, gayri safi milli hasılası sadece 15 milyar dolar. Bir fikir vermesi açısından sadece İstanbul’un ürettiği ekonomi 280 milyar dolar civarında. Dünyada 11 milyon dolayında Ermeni yaşıyor, bunların sadece 3 milyonu anavatanlarında yani Ermenistan’da.
Bu tablo, ülkenin ne kadar büyük göç verdiğini gösteriyor. Ermenilerin yoğun şekilde bulunduğu ülkeler arasında Rusya, ABD, Fransa, Lübnan, İran ve Arjantin sayılabilir. Türkiye’de de yaklaşık 100 bin dolayında Ermenistan vatandaşı yaşıyor. Bunların önemli kısmı hizmetler sektöründe çalışan insanlar, bir kısmı da kaçak olarak burada bulunuyor. Ermenistan’ın bu kadar yoksul düşmesinin birden fazla nedeni var:
1- Bir türlü siyasi istikrarın sağlanamaması. Yolsuzluk ve rüşvetin vahim boyutlara ulaşması.
2- Azerbaycan ve Türkiye gibi iki önemli ülkeyle kara sınırının kapalı olması ve diplomatik ilişki bulunmaması.
3- Rusya’nın alandaki katı hakimiyeti, buna karşın coğrafi gerçekler nedeniyle Batı ile fiziksel bağ kurmanın güçlüğü.
4-Yıllar süren savaşlar, çatışmalar, askeri ve güvenlik harcamalarının çok yüksek seviyede bulunması. Ermenistan bu zor şartlar altında uluslararası yardımlar, diasporanın mali desteğiyle ayakta durabiliyor. Ancak işin kötü yanı diaspora, Ermenistan’ı gerçekten ekonomik ve insani olarak ayağa kaldırmaktan ziyade Ermeni davası üzerinden siyasi varlık gösterme peşinde.
Çeşitli ülkeler de tarihteki acı olayların yıl dönümü olan 24 Nisan’ı, Ermeni halkıyla bir dayanışma göstermek için değil Türkiye’yi siyasi olarak sıkıştırmak için istismar ettiler. Bugüne kadarki bütün Ermeni liderleri çelişkili durumları yönetmeye çalıştı. Büyük umutlarla işbaşına gelen Nikol Paşinyan’ın Dağlık Karabağ konusundaki hesapsız çıkışları ve Azerbaycan’la tekrar çatışmaya girmesi siyasi kariyerinin muhtemelen en unutulmaz hatasıydı.
Azerbaycan eski Azerbaycan değildi. Üstelik Türkiye’nin tam desteği yanındaydı ve Rusya Paşinyan’ı istemiyordu. Başbakan Nikol Paşinyan’ın ve Ermenistan’ın geleceğini iç dinamikler kadar Rusya ile Batı arasındaki güç mücadelesi belirleyecek. Rusya, ciddi askeri güç bulundurduğu Ermenistan’ı kaybetmemek için her türlü hamleyi yapacaktır. Gürcistan ve Ukrayna’da da aynısı olmuştu.
ERDOĞAN’IN ÖNERİSİ
Ermenistan’da yükselen tansiyonun kansız şekilde son bulmasını ve yapılacak erken seçimle taşların yerine oturmasını diliyorum. Türkiye, Irak ve Suriye gibi istikrarsız bir başka komşuya daha tahammül edebilecek durumda değil. Ben Ermenistan açısından da rasyonel çıkışın Ankara ile ilişkileri hiç değilse belli bir seviyeye yükseltmekten geçtiği görüşündeyim.
Sonuçta biz bu coğrafyanın ülkeleriyiz. Ermeniler ve Türkler bölgenin iki kadim halkıdır. Tarihin trajedilerine saplanıp kalmadan diplomasi, ticaret ve kültürel işbirliğiyle pek çok anlaşmazlığın üstesinden gelebiliriz. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir süre önce dile getirdiği 6’lı işbirliği mekanizmasının iyi bir başlangıç olabileceğine inanıyorum.
