Giriş
Bugün 1 Aralık Dünya AIDS Günü. Ben de gittim HIV testi yaptırdım, Şişli Belediye Başkanı Muammer Keskin ile HIV hakkında konuştum ve Kırmızı Kurdele İstanbul’un kurucusu Arda Karapınar’a HIV ve AIDS hakkında her şeyi sordum.
En yakın arkadaşlarımdan biriyle aynı eve taşınmayı düşünüyoruz. İş çıkışı buluşup olası sorunları önlemek üzere mini bir anayasa oluşturmaya karar verdik. Kişisel alanlar, saatler, gürültü, partiler, müzik gibi başlıklarda konsensüs sağlanınca diğer konulara geçtik. Birbirimizin sınırlarını bulmayı hedefleyen sorular soruyorduk; cevaplar hızla veriliyor, hiçbir duraksama olmuyordu. Taa ki bana “HIV pozitif olsam benimle yaşamak konusunda tereddüt eder miydin?” diye soruncaya kadar… Durmak ne kelime, dondum. Başladım gözler dolu dolu “Böyle bir şey nasıl aklına gelebilir yoksa HIV pozitif misin? N’olur bana doğruyu söyle” demeye… “Işıl, öyle bir şey yok. ‘Sınırları bulalım’ dedin diye aklıma geldi. Olsa bile sen bunu ne sanıyorsun? Her an herkesin başına gelebilir. Bu AIDS ile aynı şey değil, biliyorsun değil mi?” diye sordu. Bakışlarımı görünce ekledi, “HIV değişeli çok oldu ama belli ki senin kafan HIV pozitif eşittir AIDS’te kalmış. Hazır 1 Aralık Dünya AIDS günü geliyor. Kırmızı Kurdele İstanbul ile röportaj yap; hem kendine hem senin gibilere bir iyilik yapmış olursun.”
HIV KENDİ MESELESİNİ ÇÖZDÜ AMA TOPLUM HIV İLE MESELESİNİ ÇÖZEMEDİ
Hemen Kırmızı Kurdele İstanbul’un kurucusu Arda Karapınar’a ulaştım. Kendini 11 yıldır aktivist olarak tanımlıyor; 2016’da Kırmızı Kurdele İstanbul'u kurdu. HIV konusunda yaptığı çalışmalar dikkat çekti ve 2019 Ocak’ta Avrupa Parlamentosu'nda Türkiye'nin HIV tarihçesi ve durumu üzerine konuşma yaptı.
Kırmızı Kurdele İstanbul'un kurucusu Arda Karapınar
Kendisiyle buluştuğumuzda ilk söylediği şu oldu: “HIV kendi meselesini çözdü, ilaç tedavisi bulundu. Ama toplum HIV ile meselesini çözemedi. Bu hâlâ büyük bir tabu, insanlar test yaptırmaktan çekiniyor. HIV pozitif olup olmadığınız ancak testle anlaşılıyor ve HIV pozitif biri gerekli tedaviyi alınca, diğer sağlıklı bireyler gibi hayatına olduğu gibi devam ediyor.”
DOĞRU TEST YAPTIRMAYA!
“Röportajı sonra yaparız. Ben önce test yaptırmak istiyorum. Nereye gidiyoruz?” dedim. Gözleri parladı, Türkiye’de HIV testleri ve farkındalığı konusunda öncü olan Şişli Belediyesi’ne bağlı test merkezini aradı. Merkezin tam adı Boysan Yakar Gönüllü Danışmanlık ve Test Merkezi. Burası 2005’ten bu yana HIV testi yapıyor. Son 5 yıldır hafta içi saat 17.00 -20.00 arası yapılan testler ücretsiz. Dahası bu saatler arasında gelenlere kimlik bilgisi sorulmuyor! Yani testi ücretsiz ve anonim olarak, bir takma isim seçerek yaptırabiliyorsunuz. Çünkü buranın derdi sadece sağlığınız, kimliğiniz değil.
Merkezde bizi Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Danışmanı Biyolog İrfan Yılmaz karşıladı. O benden kan alırken ben de sorularımı sıraladım. Söylediklerine göre;
-Riskli ilişkiden 21 gün sonra testi yaptırabilirsiniz. İlk test, yüzde 95 oranında doğru çıkıyor.
-17.00-20.00 arası anonim ve ücretsiz olan testler gündüz saatlerinde 18 lira.
-Bu merkezde günde 10 ile 25 arasında kişi test yaptırıyor.
-Merkezi ilk açtıklarında yılda 1.000 küsur müracaat varmış, bu sayı bu yıl 3.000’in üzerine çıkmış.
-2019’da yapılan 3.000 üzerinde testten 120’si HIV pozitif çıkmış.
-Personel, cinsel kimlik ve yönelimler üzerine eğitimli. Kişilere nasıl davranacakları konusunda bilgililer.
-Sonuçlar sadece kişinin kendisine veriliyor.
-Tanı alan bireylere ücretsiz psikolog ve psikiyatrist hizmeti veriliyor. Ayrıca HIV pozitif çıkan kişileri, diğer HIV pozitif bireylerle buluşturuyorlar; böylece tecrübelerini paylaşıyorlar.
İrfan Bey’le iki gün sonra test sonuçlarım çıkınca buluşmak üzere ayrıldık. Sonuçlarımı da sizinle paylaşıyorum.
BAŞKAN MUAMMER KESKİN: BİZİM ÖTEKİMİZ YOK
Devlete bağlı bir kuruluşun bu kadar açık fikirli, özenli ve her tür cinsel yönelime sahip bireye davranış konusunda eğitimli olması beni umutlandırdı. Arda Karapınar ile röportajımızı biraz daha erteleyip Şişli Belediye Başkanı Muammer Keskin ile görüşmek için randevu aldık.
Muammer Bey’le buluştuğumuzda şöyle dedi: “Herkese eşit hizmet sözümüz var. Bizim ötekimiz yok. İşimiz de kimsenin yaşam tarzını eleştirmek, kimseninkine karışmak değil. Bizim işimiz insanların ihtiyacı olan hizmeti onlara vermek, bu kadar. HIV konusunda Şişli Belediyesi öncü çünkü biz ‘test yap, sonra ne yaparsan yap’ demiyoruz. Test pozitif çıkarsa, bu bireylere psikolojik destek ve tedavi desteği veriyoruz. HIV pozitif, hem dünyanın hem Türkiye’nin bir sorunu. Bunu tek başımıza çözemeyiz çünkü toplumsal baskılar ve yanlış inanışlar da var. Baskıların kırılması için medya, yerel yönetimler ve merkezi yönetimin bir arada çalışması gerekiyor. Ama bir tek gencimizin bile daha sağlıklı yaşamasını sağlamak için elimden geleni yapacağıma emin olabilirsiniz.”
Şişli Belediye Başkanı Muammer Keskin
TÜM BELEDİYE BAŞKANLARI TEST YAPTIRSA BASKILAR SON BULSA
Sözü Arda Karapınar’a bırakmadan önce bütün belediye başkanlarına bir çağrıda bulunmak istiyorum. Gelin gelecek yıl bugün, 1 Aralık 2020’de Türkiye’nin tüm seçilmiş belediye başkanları, halkın temsilcileri olarak HIV testi yaptırın, fotoğraflarını çektirin, videolarını yayınlayın. Sayenizde bu toplum gereksiz bir tabusundan kurtulsun. Türkiye daha sağlıklı olsun!
1981’de dünya AIDS ile tanıştı ve korkutucu bir hastalık olarak kodlandı. Bugüne kadar tedavisinde çok yol kat edildi ama önyargılar kırılamadı. AIDS ve HIV pozitif arasında ne fark var?
HIV, bulaşma yolları belli olan ve tedbirlerinizi alarak korunması kolay olan bir virüstür. Kişi, HIV virüsünü taşıyor olduğunu bilmez ve tedavi olmazsa oluşabilecek tablo AIDS’tir. Tanımlandığı günden bu yana önemli bilimsel gelişmeler kaydedildi ve artık gelişmiş HIV ilaç tedavisi (ART) ile tamamen kontrol altına alındı ama hakkında yapılan dedikodular ve üretilen efsaneler bitmek bilmedi.
TÜRKİYE’DE TEDAVİ ÜCRETSİZ
HIV ile enfekte olan biri tedavi olmazsa bu ne zaman AIDS’e dönüşebiliyor?
10 yılı bulabilir. AIDS bir hastalık değil. AIDS bir sonuç ve sendrom. Bugün enfekte olmuş birisi bunu bilip tedavi olmazsa bağışıklık sistemi çöküyor. Eğer test yaptırırsanız ve tedaviye başlarsanız HIV negatif bir birey (HIV virüsü taşımayan birey) gibi yaşayabiliyorsunuz. Yani, HIV taşımayan bireyler ne kadar uzun ve kaliteli bir hayat sürdürebiliyorlarsa HIV taşıyanlar da onlar gibi yaşayabiliyor artık.
İlaç tedavisi nasıl?
Günde sadece bir tablet kullanılıyor. Genel sağlık sigortası kapsamındaysanız ya da sigortalı çalışıyorsanız tedavi için hiçbir ücret ödemiyorsunuz. Bu konuda Avrupa’nın en iyi ülkelerinden biriyiz.
Peki, tedavi olan kişi virüsü bulaştırıyor mu?
HIV tedavisi, virüsü tamamen baskılıyor. Virüs seviyesi belirlenemez hale gelmiş kişiler virüsü bulaştırmıyorlar. 1981’de bu hastalık ortaya çıktı. Etkili ilk ilaçlar 1996’da piyasaya sürüldü. HIV’in öyküsü, ölümcül bir hastalığın bu kadar kısa sürede klinik bir seviyeye geldiği ilk başarı öyküsüdür. Tıbbı gelişmeler şu anda bundan 20 yıl önce hayal edilemeyecek düzeyde.
HIV pozitif birinin bebek sahibi olması hâlâ tartışma konusu…
HIV pozitifler rahatlıkla bebek sahibi olabiliyorlar. İki pozitif de tedavi altında olduğu takdirde virüs çocuğa geçmiyor. Çok düşük bir risk olsa da annenin çocuğu emzirmemesi istenebiliyor. İlaç tedavisi bulaşmayı da engelliyor, çocuk sahibi olmayı da sağlıyor. Hastalığın damgası 38 yıl önceden geliyor ama şu anda anlamsız.
Bir insan test yapmadan HIV pozitif olduğun anlayabilir mi?
Anlayamaz. Belirtileri var ama anlamak kolay değil. HIV virüsü kapanlar 2-4 hafta içinde gribe benzer bir tepki veriyor ama siz onu ayırt edemezsiniz. Buna akut sendromu deniyor. Vücut küçük bir reaksiyon veriyor. Bazı danışanlarımız “Ben o gribin diğerlerinden farklı olduğunu hissettim. O yüzden kontrole gittim” diyor. Ama hiçbir belirtisi de olmayabilir. Test yaptırmak bu yüzden çok önemli.
PRENS HARRY VE RIHANNA ÖRNEK OLDU
Kayda alınmaktan korkanlar ne yapacak?
Anonim test yaptırmak artık mümkün. İstanbul’da Şişli, Beşiktaş; Ankara’da Çankaya gibi birkaç belediyenin sağlık departmanları testi ücretsiz ve anonim yapıyor. Yani “Ben test yaptırmak istiyorum ama adımı Superman olarak seçiyorum” diyebilirsiniz. Önemli olan test sonucunuz, kim olduğunuz değil.
Ya dernekler?
Elbette bizim gibi dernekler var. Biz 2,5 yıldır anonim ve ücretsiz test imkanı sunuyoruz. Aslında Türkiye hastane sisteminde yılda 8 milyon test yapılıyor. 8 milyon kişi bunu tek tek talep etmiyor hatta haberleri bile olmuyor. Kan bağışı öncesinde ya da menisküs ameliyatı olurken de yapılıyor. Prosedür böyle… Bu aslında hastaneyi korumak için yapılıyor ama bu güzel bir şey. HIV pozitif olduğunu böyle öğrenen çok kişi var.
Kim test yaptırmalı?
Testi herkes yaptırmalı. Amerikan Sağlık Bakanlığı 14-65 yaş aralığındaki herkese yılda en az bir kez test öneriyor. Geçen sene Rihanna ve Prens Harry birlikte kamuya açık bir yerde test yaptırdılar. Sonucu da kamuya açık yerde öğrendiler. Bu konuda tabulara gerek yok.
TEDAVİ VARSA ÖLÜM YOK
Sarılmakla, öpüşmekle bulaşmıyor. Peki, nasıl bulaşıyor?
Kondomsuz cinsel ilişkilerde bulaşma olasılığı çok yüksek. Genellikle yakın zamanda enfekte olmuş ve bunun farkında olmayanlar diğerlerine bulaştırıyor. Akut grip döneminden sonraki birkaç ayda virüs vücutta sürekli çoğaldığından bulaşma ihtimali yüksek oluyor. İlişki sıklığı da bulaşma ihtimalini artırıyor.Yani enfekte olan biri ilk ilişkisinde diğerine hemen bulaştırmıyor. Birincide de binincide de bulaşabilir. Ama bilin ki, tedavi varsa ölüm yok.
1 Aralık’ta kırmızı kurdele takmak ne anlama geliyor?
“Ben HIV’i biliyorum ve AIDS’in farkındayım. Benim de başıma gelebileceğini biliyorum. HIV pozitif insanlarla dayanışma içindeyim” anlamına geliyor. HIV pozitiflileri dışlamayı gerektirecek hiçbir şey yok. Hepimiz aynıyız.
Doğru sanılan 10 YANLIŞ
YANLIŞ: HIV ölümcül bir hastalıktır.
DOĞRU: Değildir! Zaten özünde HIV bir hastalık değil AIDS’e yol açabilen virüsün adıdır. HIV pozitifler, doğru ve düzenli tedavi ile sağlıklı bir ömür yaşarlar.
YANLIŞ: Doğum kontrol hapı alırsam HIV ile enfekte olmam.
DOĞRU: Keşke! Ama üzgünüz; olabilirsiniz! Doğum kontrol hapları sizi HIV ya da diğer enfeksiyonlara karşı korumaz.
YANLIŞ: HIV öpüşmekle, aynı kaptan yemek içmekle de bulaşıyormuş.
DOĞRU: Bulaşmıyor! Kesin bilgi, yayabilirsiniz!
YANLIŞ: HIV pozitif kadınlar bebek sahibi olamazlar, olmamalılar.
DOĞRU: Olabilirler. İlaçların bulunduğu 1996’dan beri HIV pozitif kadınlar basit önlemlerle HIV negatif bebek sahibi olabiliyorlar.
YANLIŞ: HIV pozitifler HIV negatiflerle ilişki kuramazlar, kurmamalılar.
DOĞRU: Kurabilirler, kurmalılar! Yine 1996. Bu tarih HIV tedavisinde çok önemli. Çünkü bu tarihten itibaren ilaçlarla kontrol altına alınabildiği için virüsü baskılamak mümkün. Zaten baskılandığı için hücrede belirlenemeyen seviyede bulunan HIV, bir de cinsel ilişkide korunursanız neden bulaşsın?
YANLIŞ: İki HIV pozitif birlikte olurlarsa korunmalarına gerek yok.
DOĞRU: Yanlış bilgi. Tam aksine, her ikisi de tedaviyi başarısızlığına uğratmamak için daha sıkı korunmalı. Çünkü virüsün farklı tipleri var ve farklı virüs tipleri arasındaki transferden kaynaklı dirence çapraz direnç deniyor.
YANLIŞ: Ben HIV pozitif olmam çünkü eşcinsel değilim.
DOĞRU: Cinsel yöneliminiz ne olursa olsun HIV ile enfekte olabilirsiniz. HIV cinsiyet ayrımı yapmaz.
YANLIŞ: HIV günahkarlar için bir cezadır.
DOĞRU: Değildir! HIV de binlerce türevi gibi sadece bir virüstür.
YANLIŞ: Alternatif yöntemlerle HIV tedavi edilebilir.
DOĞRU: Edilemez! Bugünün tıbbi olanakları HIV pozitiflerin, günde sadece bir tabletle virüs taşımıyorlarmış gibi yaşamalarına olanak sağlıyor.
YANLIŞ: Aslında HIV’in kesin tedavisi bulundu ama insanlıktan saklanıyor.
DOĞRU: Virüsü vücuttan atacak mutlak tedavi üzerinde çalışmalar sürüyor ve hayati gelişmeler var. O güne yapılacak en iyi şey HIV’i baskılayan ve bulaşmayı önleyen tedavilere sadık kalmak ve korunmaktan vazgeçmemek.
TÜRKİYE’DE GÜNDE 9 KİŞİ!
- Ülkede toplam 21.520 kişi HIV pozitif
- Türkiye düşük yoğunluklu ülkeler arasında sayılsa da hızlı artış dikkat çekiyor.
- 2017 - 2018 yılları arasındaki artış oranı yüzde 20
- 2008 - 2018 arasındaki artış oranı yüzde 500
- Türkiye’de günde 9 kişi HIV ile enfekte oluyor.
- Son verilere göre dünyada şu an 40 milyon kişi HIV virüsü ile yaşıyor.
ANONİM VE ÜCRETSİZ TEST İMKANI SUNAN MERKEZLER
- Şişli Belediyesi Boysan Yakar Gönüllü Test ve Danışmanlık Merkezi
- Beşiktaş Belediyesi Sağlıklı Yaşam Merkezi
- Mersin Büyükşehir Belediyesi Kliniği ve Aile Danışma Merkezi
- İzmir Konak Belediyesi Gönüllü Danışmanlık ve Anonim HIV Test Merkezi
- Ankara Çankaya Belediyesi Halk Sağlığı Merkezi Gönüllü Test ve Danışmanlık Birimi
- Bursa Nilüfer Belediyesi Gönüllü Test ve Danışmanlık Merkezi
