‘Dönme Dolap’: Samimi bir ‘Coney Island’ güzellemesi

Kerem Akça, Türkiye prömiyerinde izlediği merakla beklenen “Wonder Wheel”ı yazdı

KEREM AKÇA / akca.kerem@gmail.com

Kate Winslet, Jim Belushi, Justin Timberlake ile Juno Temple’ın rol aldığı “Dönme Dolap”, Woody Allen’ın ‘Coney Island’a, New York’un tatil beldesine adadığı özel bir film. Yönetmenin düşüşteki kariyerinin samimi ve incelikli bir güzellemeyle biraz olsun toparlanmasına işaret ediyor. Cumartesi 5. Uluslararası Boğaziçi Film Festivali kapsamında yapılan Türkiye prömiyerinde izlediğim “Dönme Dolap”, 22 Aralık’ta vizyona girecek.



Woody Allen, New York’un ikonik yerlerine bakınca form tutabiliyor

Film, 1950’ler Coney Island’da bir lunapark treninin (Wonder Wheel) ofisinde hayatı kesişen dört karakteri mercek altına alıyor. Duygusal inişleri-çıkışları olan, eski oyuncu Ginny (Kate Winslet) ile onun atlıkarınca operatörlüğü yapan kocası Humpty (Jim Belushi), oyun yazarı olma hayaliyle yaşayan genç cankurtaran Mickey (Justin Timberlake) ve babası Humpty ile uzun yıllar görüşmemiş Carolina’nın (Juno Temple) çatışmaları çok dramatik olacaktır. Peki bu etkileşimden kim sağ çıkabilecektir?

New York’tan yaklaşık bir saat uzaklıktaki Coney Island, İstanbul için Şile’nin yerini tutan bir tatil beldesi. Hollywood’da “Savaşçılar”dan (“The Warriors”, 1979) “Bir Rüya için Ağıt”a (“Requiem for a Dream”, 2000), “The Big Noise”den (1928) “Şeytan Çıkmazı”na (“Angel Heart”, 1987) kadar fazlaca film orada çekildi. Fatty Arbuckle’ın “Coney Island” (1917) adlı kısa filminden itibaren ‘lunapark’ı ve ‘kumsal’ı ile bu ikonik diyardan filmler çıktı. Ama bunlardan hiçbiri gerçek anlamda Coney Island’ı merkeze yerleştiren bir güzellemeye dönüşmedi.



Woody Allen son 10 senedir İngiltere’den Fransa’ya, İspanya’dan İtalya’ya turistik geziye çıkmış olsa da onun New York’a bağlılığı net. Bu sebeple de aslında bu çok yönlü eyaletin ilçelerini ve önemli yerlerini sinemaya taşıdığında başarılı olabiliyor. New Jersey’nin Büyük Bunalım döneminden çıkardığı dahiyane ‘film içinde film’ başyapıtı “Kahire’nin Mor Gülü” (“The Purple Rose of Cairo”, 1985) çok kıymetli. “Radyo Günleri” (“Radio Days”, 1987), “Broadway Üzerinde Kurşunlar” (“Bullets Over Broadway”, 1994) ve “Broadway Danny Rose” (1984) Broadway’ye adanmış filmler. “Manhattan” (1979) ise Manhattan’a siyah-beyaz bir saygı duruşu gibidir.

Samimi bir Tennessee Williams ve Coney Island fetişizmi

Açıkçası yönetmen “Dönme Dolap”ta (“Wonder Wheel”, 2017), Coney Island’ın ikonik ‘Wonder Wheel’ında bir atlıkarınca operatörü, onun eşi, eski eşinden olma kızı ile cankurtaran arasından bir hikaye çıkartıyor. Orta yaşlı adamdan kopup genç heyecana kaymak, yasak ilişki ve sadakat sorgusu dörtlü ilişkiyi besliyor. Yönetmen, modern tiyatronun en önemli isimlerinden Tenessee Williams’ın o dönemde sinemaya uyarlanan “Arzu Tramvayı” (“A Streetcar Named Desire”, 1951), “Kızgın Damdaki Kedi” (“Cat on a Hot Tin Roof”, 1958), “Sweet Bird of Youth” (1962) gibi filmlerinin yapısını Wonder Wheel’ın ofisine taşıyor. Bunun etrafını da dil numaraları ile sarıyor. Eugene O’Neill etkisi de çok bariz.

Timberlake’in kanlı canlı bir anlatıcı olarak devreye girmesi bize bir Coney Island büyüsü yaşatıyor. Onun ses tonu 50’lere çok yakışıyor. Bunun ötesinde de aslında Vittorio Storaro’nun “Cafe Society”deki (2016) başarısızlığından sonra burada Coney Island’ın ışıklarının yanması-sönmesi arasında kurduğu ikilem dikkat çekiyor. Turuncudan mora, kırmızıdan laciverte uzanan ışıklar, parlak renklerden destek alan bir görsel yapının sözünü veriyor. Sanki siyah-beyaz dönemin ışık-gölge oyunu tekniğinin (chiaroscuro) ‘renkli’ye transferini ikonik bir mekanda, hem de tam olarak yılında görüyoruz.



Açıkçası yönetmenin 80’lerde çektiği nostaljik dönem filmlerinin dokusu canlanıyor. Bu da filme bir samimiyet getiriyor. Aynı zamanda da “Maç Sayısı” (“Match Point”, 2005) sonrası dönemden olgun ve mesafeli bir yaklaşım geliyor. Woody Allen, İtalya, İspanya veya San Francisco halkına duyduğu nefreti yansıtmak için çok kasmıyor. İçinde kalanları dökmüyor, egosunu yansıtmıyor. Manhattan’da söyleyecek lafı kalmadığı için “Kim Kiminle Nerede?” (“Whatever Works”, 2009) gibi kişisel ve bayat bir alegoriye da kaçmıyor. Aksine kendine yeni bir alan buluyor ve samimi bir Coney Island güzellemesi için kolları sıvıyor.

Capcanlı ve derinlikli sinematografi Storaro imzasıyla büyülüyor

Allen; sahilinden atlıkarıncalarına, arka sokaklarından iç mekanlarına kadar geriye çekilerek ‘Coney Island’ı tepeden tırnağa, ‘fotoğrafları’ ile kavrıyor. Dört oyuncuyu da eşit ölçülerde kullanarak, aslında Storaro’nun kaydırdığı kameradan ‘oyuncu yönetimi’ için dengeli bir destek alıyor. Juno Temple’ın Wonder Wheel’ın önünden yürümeye başlaması, sonda Kate Winslet’ın kendini aşarak aslında psikolojik problemleriyle birilerini öldürme gerilimi yaratması da bunlara ekleniyor.

Senarist-yönetmen, oyunculuk yapmayınca ve egosu olan oyuncu adedini çoğaltmayınca oyuncuları yönetecek vakit bulabiliyor. Özellikle Belushi ve Temple daha kalıcı, Kate Winslet ise kariyerinin en iyi performanslarından birini sergilemese de karaktere kendi ruhunu katıyor. Coney Island manzaraları da aslında uzun alan derinliğine, balıkgözüne de kayabilen merceklerle ‘canlı’ duruyor. Storaro, ikonik mekanları iyi yakalayarak bir güzellemeye, fetişizme imza atmış. Sinemada böylesi zevk verirken, kendi de samimiyet aşılayan filmler gördük.



Burada da “Dönme Dolap” bu durumu duyuruyor. Özellikle ön ve arka planı merceğine alırken derin odak kullanımı olağanüstü çerçeveler yaratıyor. Renkliden pusluya uzanan, gündüzden geceye geçişte görsel malzeme veren Coney Island havası filme doğrudan teneffüs ediyor. Sanki Storaro technicolor (3 şeritli 35mm çeşidi) ile parlak renkleri birbiriyle kesiştirip ortaya ‘büyüleyici’ ve ‘plastik’ bir dönem tasviri çıkarmış. Bu hedefe ulaşırken Tennessee Williams güzellemesi zeki rötuşlarla nefes alıyor.

Woody Allen, 60’larda Antonioni filmlerinde çalışan Carlo Di Palma’dan 80’lerde fazlaca faydalandıktan sonra bir başka usta İtalyan görüntü yönetmenini de geç yaşta alışması gerektiği HD’de parlatıyor burada. Kimi sahnelerin uzun tutulması gözden kaçmasa da dramatik yapı fazla sarkmıyor, oyunculara alan açmakla kalıyor. Woody Allen; samimi, tarafsız ve iyi niyetli olunca başarılı işlere imza atabileceğini ispatlıyor. “Dönme Dolap”, yönetmenin yeni milenyumda, 2000-2017 arasında çektiği en iyi 3-4 film arasında.

FİLMİN NOTU: 7



Künye:

Dönme Dolap (Wonder Wheel)
Yönetmen: Woody Allen
Oyuncular: Kate Winslet, Justin Timberlake, Jim Belushi, Juno Temple, Debi Mazar
Süre: 101 dk.
Yapım yılı: 2017