Giriş
BBC’de bir haber vardı geçen hafta. “Fransa’da üzüm bağları bugünlerde ışıl ışıl” başlığıyla verilen haber, 2020 itibariyle iyice çarpıcı hâle gelen iklim değişikliklerine vurgu yapıyordu.
Fransız bağlarında asmaları soğuktan korumak için aralarına sıra sıra yakılan meşalelerle ortaya çıkan görüntü eşliğinde verilen haber şuydu: Yaşanan kuraklık ve donlar Fransa’da geçen yıl üzüm rekoltesinde tarihi bir düşüşe neden oldu.
LİMON DONDU
BBC’nin haberini izleyince ‘bir bilen’i aradım. Sektörün Türkiye’deki deneyimli isimlerinden Gözdem Gürbüzatik’i... Gürbüzatik başta üzüm bağları olmak üzere tarımsal ürünler inovasyon danışmanlığı yapıyor.
Söze “Narenciyede, özellikle de limonda durum vahim” diye başlayan Gözdem Gürbüzatik, hem iklim değişikliğinin tarımda yarattığı dramatik tablodan bazı örnekler verdi hem de Türkiye’deki üzüm bağlarının geldiği noktadan.
İşte Gürbüzatik’in dikkat çektiği bazı başlıklar:
- Tarımsal ürünler için iki büyük tehdit var. Biri don, diğeri dolu. Son iki yıldır Adana bölgesinde görülmemiş kışlar geçiyor.
- Narenciye üreticisi büyük sıkıntı yaşıyor. Özellikle de limonda durum çok kötü. Limonlar dalında kaldı ve öldü. Ağaçlarda dondu limon. Gelecek yıl limonu kaç liradan yiyeceğiz bilemiyorum çünkü rekolte çok düşük olacak.
- Özellikle son iki senedir mevsim geçişlerinde çarpıcı boyutlarda değişimler olmaya başladı. Bu da başta narenciye gibi soğuktan fazla etkilenen ürünleri vuruyor.
- Mesela Adana bölgesinin geriye doğru sıcaklık ortalamalarına baktım. 10 yıl öncesine göre son iki yılda büyük bir kırılma var. Ürünler dalında şiddetli soğuklara maruz kalıyor ve bu durum rekolteyi doğrudan olumsuz etkiliyor.
- Kıyı şeridinde, deniz suyu sıcaklıklarıyla kara sıcaklığı arasındaki fark, sert hava hareketlerine sebep oluyor. Bu da özellikle meyvede büyük kayıplara yol açıyor.
- Don tehdidine karşı hava akımı yaratan türbin sistemleri kuran bazı üreticiler var şimdi. Ancak bu da maliyetli bir yatırım ve herkes yapamıyor.
- Bunun yanı sıra yeni seralar kuruluyor. Çekirdekli meyve ağaçlarını sera altına almaya çalışan üreticiler var. İnsanlar ağaçlarını ve ürünlerini don ve doludan korumak için önlem almaya çalışıyor.
TÜRKİYE BAĞLARI
- Türkiye, dünyanın en büyük beşinci bağ alanına sahip ülkesi ama 1995 yılından bu yana Türkiye’nin bağ alanlarında yüzde 40 azalma var.
- İnsanlar yıllardır bağlarını söküyorlar. Yerine ya hiçbir şey ekip dikmiyorlar ya da başka bir ürüne dönüyorlar. Kırsaldan kentlere göç gerçeği ortada. Üzüm üreticisi de bağlarından vaz geçiyor.
- Fransa’da üzüm ve bağ dediğinizde akla sadece şarap geliyor ama bizde öyle de değil. BBC’nin haberine konu olan Fransız bağlarındaki ısıtma yöntemi bizde uygulanmıyor. Bağlar soğuğa karşı korunamıyor bizde.
- Türkiye’nin bağ alanları kaybı sadece şarapçılık sektörünü ilgilendirmiyor. Konuyu ülkenin bio çeşitliliğindeki kayıp boyutuyla değerlendirmek lâzım.
- Bütüne baktığımda benim gördüğüm, genel tarım politikası ve planlamada büyük eksiklikler var bizim ülkemizde. Çiftçiler yalnız bırakılmış durumda.
