Giriş
İzzettin (Çalışlar) Paşa ile akraba değiliz. O Yanyalı, ben ise ana ve baba tarafından Çukurovalıyım. İmparatorluğun bir ucundan diğer ucuna... Belki eş durumundan bir akrabalık ihtimali olabilir. İpek'in (Çalışlar) anne tarafı da Yanyalı. Çalışlar, çok kullanılmayan ve anlamı da olmayan bir sözcük. Nereden gelmiş? Bize ve İzzettin Paşa’ya nasıl isabet etmiş? Bütün bunları kendime sorma nedenim, Afyonkarahisar'a aldığım davet.
POSTA Gazetesi ekibi olarak 30 Ağustos Meydan Muharebesi’nin yıldönümü öncesi bu yöreyi ziyaret etmek üzere bir hazırlık yapıyoruz. 10 Ağustos’ta Afyonkarahisar’da olacağız. Ben geziyi düzenleyen arkadaşlara hemen bir öneride bulundum: “Çalışlar Köyü'ne de gidelim.” Çalışlar Köyü, Afyonkarahisar’a 25 kilometre uzaklıkta. Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin kritik çatışmalarından biri, 1. Ordu Komutanı İzzettin Paşa yönetiminde, Çalışlar Köyü’nde yaşanmış. 29 Ağustos 1922 günü İzzettin Paşa günlüğüne şu satırları yazmış: “Birinci Kolordu'nun bugünkü hareketliliği çok ehemmiyetliydi.
Gece Çalışlar Köyü'nde kaldım. Buradan Ordu kumandanlığına şu raporu verdim. 1. Ordu Kumandanlığı'na: 29.08.1922. Saat 10.25 Gece. Çalışlar”dan… Son hasıl olan vaziyete göre, düşmanın Dumlupınar üzerinden hatt-ı ricatı kati olmuştur. 30 Ağustos 1922… Başkumandan beni Dumlupınar İstasyonu'ndaki telefona çağırdı. Kızıltaş Vadisi ve 22. Fırkanın daha canlı hareket etmesi için tembihte bulundu…” (Orgeneral İzzettin Çalışlar’ın not defterinden, On yıllık savaşın günlüğü, Güncel Yayıncılık, Nisan 2007 s. 515-518).
Sonra 1934 yılı gelir. Babam askerliğini yapmaktadır. Soyadı Kanunu çıkar. Tarih kitaplarında İzzettin Paşa ile ilgili şu satırlar yer alır: “1934 yılında Soyadı Kanunu yürürlüğe girmiş ve Reis-i Cumhur Mustafa Kemal Atatürk tarafından İzzettin Paşa’ya Çalışlar soyadı verilmiştir. İzzettin Paşa Millî Mücadele döneminde Yunan ordusuna karşı başlatılan takip harekâtına Afyonkarahisar'ın Çalışlar Köyü'nden başlamıştır.
Bunu dikkate alan Mustafa Kemal Paşa, Çalışlar soy ismini ona uygun bulmuştur.” O tarihte babam, İzzettin Paşa’nın emir eridir. Baba-oğul gibi sıcak bir ilişkileri vardır. Atatürk’ün kendisine verdiği soyadını, o da emir eri Murtaza’ya verir. Bu nedenle amcalarım, babaannem, Kara soyadı ile kayıtlara geçerken bizim soyadımız Çalışlar oldu. İzzettin Paşa ailesinin bazı fertleriyle karşılaştığımızda, bilmedikleri bu öyküyü onlara da anlattığım oluyor.
Bir keresinde, rahmetli gazeteci ağabeyim Mustafa Ekmekçi beni İzzettin Paşa’nın torunu sanıp “Paşanın torununu da içeri attılar” diye yazı yazmıştı. Ben de düzeltmesi için gerçek hikayeyi anlatmıştım. Afyonkarahisar’a yapacağımız ve o günleri anacağımız bu yolculuğun benim için anlamlı taraflarından biri, soyadımızın kökü olan Çalışlar Köyü. Bu vesileyle geçmişe yolculuk yapacağım.
