Bazıları rüya görmüyor, rüyayı yaşıyor

REM uykusu davranış bozukluğu olanlar kötü içerikli rüyayı yaşayıp rüyada ne görüyorsa onu yapıyorlar. Farkında olmadan karısını boğmaya çalışanlar, duvara tekme atanlar bile var...Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Derya Karadeniz anlatıyor.

REM UYKUSU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU NEDİR?

Çok önemli, hukuki boyutu olan bir hastalık. Genellikle erkeklerde ve 50 yaş sonrasında görülüyor. Bu hastalıkta hastalar rüyalarını yaşıyor. Rüyada ne görüyorlarsa onu yapıyorlar. Tipik olarak rüyalar kötü ve şiddet içerikli. Kişinin uykuda kendisini veya yanındakini yaralamasına hatta öldürmesine kadar gidebiliyor. Bir sürü adli vaka var. Örneğin rüyasında kendisine köpek saldırdığını gören bir hasta, köpekle boğuşurken yanında uyuyan karısını boğabiliyor. Ya da rüyasında maç yapıyor, hakemle tartışıyor, hakeme kızıyor ve tüm gücüyle hakeme vuruyor. Ama o sırada vurduğu şey yatak odasının duvarı oluyor ve bacağı kırılıyor. Veya uçak içindeyken uçak düşüyormuş gibi bir rüya görüyor, kendini uçaktan atmaya çalışıyor. Pat diye yataktan düşüp kendini yaralayabiliyor. Burada rüyanın içeriğiyle uyumlu davranış var. Hastalar bunları hatırlıyor. Diğer parasomnilerden (uykuda farkında olmadan ortaya çıkan davranışlar) en önemli farkı bu. Sonunda uyanıp “Rüyamda köpekle boğuşuyordum, seni boğmaya kalkışmışım, çok özür dilerim” diyorlar.

NASIL TEŞHİS EDİLİYOR?

Bu hastaların bir kısmında bazı nörolojik (beyinle ilgili) hastalıkları aramamız lazım. Örneğin REM uykusu davranış bozukluğu olanların bir kısmında ileri yaşta Parkinson ortaya çıkabiliyor. Bunu izliyoruz. “Ben rüyamda hareketler yapıyorum, kendimi yataktan atıyorum, eşime vuruyorum” diyenlerden tanı için uyku tetkiki istiyoruz. Hasta mutlaka 1 gece uyku merkezinde yatıyor. O sırada atağı görmemiz şart değil. Uyku tetkikinde bu hastalığa dair birtakım belirtiler görüyoruz. Nasıl kalp hastalıklarında elektroya bakıp “Şu hastalıklar var” deniyorsa burada da aynı şekilde uyku tetkikine bakıp hastalık göstergelerinden tanı koyuyoruz.

MUTLAKA TEDAVİ EDİLMELİ Mİ?

Evet, tedavisi şart. Çünkü kendisine veya etrafına zarar verme potansiyeli ciddi boyutta olan bir hastalık. Ömür boyu ilaç tedavisi veriliyor.

UYKU FELCİ NEDİR?

Uyku felci, REM uykusuyla (rüyaları gördüğümüz dönem) ile ilgili bir parasomni hastalığı. Halk arasında karabasan olarak da bilinir. REM uykusunda hepimiz hareket edemez hale geliriz ama bu durumun farkında olmayız. Bu hastalıkta hasta uyanır, o sırada uyanıktır, etrafında olan her şeyin farkındadır ama vücudu hâlâ REM uykusundadır yani hareket edemez haldedir. Ses çıkaramazlar, hareket edemezler, sadece göz küresi kasları çalıştığı için etrafa bakabilirler. Ama hiçbir şey yapamazlar. En fazla birkaç dakika sürer ama onlara çok uzunmuş gibi gelir. Hatta bazı hastalar eşlerine ‘Ben hızlı hızlı nefes alıyorsam bil ki karabasana girmişimdir, beni dürtüp uyandır’ derler. Çünkü karabasan uyanınca sona erer. Çok sıkıntılı bir hastalık değil, uykuyu bozmuyorsa, kişiyi rahatsız etmiyorsa tedavi gerekmiyor. Fakat öyle hastalar var ki çok sık karabasan yaşarlar, bu durumda ilaç tedavisi başlanır. Uyku felcinin görülme yaşı çok değişken, çocuklarda da erişkinlerde de görülebiliyor.

UYKUDA BİLİNÇSİZCE YEMEK YİYENLER, DETERJAN İÇENLER...

Uykuyla ilişkili yeme bozukluğu çok enteresan bir hastalık. Gece yemek yemenin iki formu var. Biri, kişinin uykuda farkında olamadan yemesi. Hasta, yatağından kalkıp mutfağa gidiyor, yiyor ve bunu hatırlamıyor ya da çok nadiren hafif şekilde hatırlıyor. Bir de geceleri bilinçli olarak yiyenler var. Uykuyla ilişkili olanda farkında olmadan yemek yiyorsunuz. Bu hastalar gece yedikleri için kilo alıyorlar, sabah acayip bir hazımsızlık içinde uyanıyorlar. Bir de kendilerini yemekten alıkoymak için mutfağı kilitliyorlar. Ama bu sefer de gidip banyodaki süngeri ya da misafir odasındaki çiçeklerin yapraklarını yiyorlar. Yani karşı konulmaz bir şekilde yemek yeme davranışı var. Hatta bazen çok tehlikeli olabiliyor. Gidip deterjan içebiliyor ya da çok uygunsuz yiyor, örneğin zeytini reçelin içine koyup sigara izmaritini peynire batırabiliyorlar. Hasta sabah kalktığında yemek yediğini çoğu zaman hatırlamıyor veya yarım yamalak hatırlıyor. Kadınlarda daha çok görülüyor. Özellikle diyet yapma ve depresyonla ilişkisi var. Uykuyla ilişkili yemek yeme bozukluğuna yatkın olanlar depresyona girdiklerinde ya da diyet yapmaları gerektiğinde hastalık tetikleniyor. Ama her diyet yapanda ya da her depresyonda değil. Uykuyla ilişkili yeme bozukluğu her uyku hastalığında olduğu gibi genellikle tedaviye iyi yanıt veriyor. İlaçla tedavi ediliyor. Ama küçük bir grupta direnç oluşabiliyor. Yani tedaviye rağmen hastalık azalmakla birlikte devam edebiliyor. O zaman tetikleyicileri ortadan kaldırmamız lazım. Yani depresyon varsa onu tedavi etmemiz, diyetini farklı hale koymamız gerekiyor. Veya burada da uyku apne sendromu, uykuda hareket bozukluğu gibi başka bir uyku hastalığı mı var, bunlar araştırılıyor. Bunlardan şüpheleniyorsak uyku tetkiki yapıp tedavi ediyoruz.