Giriş
Yaşla birlikte bunamanın görülme sıklığı artıyor. Prof. Dr. Haşmet Hanağası’na göre, bunama 100 yaşında bile ortaya çıksa normal bir durum değil, sebepleri mutlaka araştırılmalı.
İstanbul Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haşmet Hanağası anlatıyor.
BEYİN - DAMAR TIKANIKLIĞI UNUTKANLIK SEBEBİ OLABİLİR Mİ?
Evet, olabilir. Beyin damarlarında tıkanıklar aniden damarların tıkanması nedeniyle ya da yıllar içinde küçük damarlarda damar sertliğine bağlı olarak meydana gelir. Özellikle kalpte ritim bozukluğu, hipertansiyon, diyabet, kolesterol yüksekliği gibi sorunları olan hastalarda kişinin farkına varamadığı beyinde küçük damar tıkanıkları olabilir. Bu da unutkanlık ve diğer zihinsel alanlarda bozulma ile bulgu verebilir. Beyin damar tıkanıkları felç (inme) dediğimiz tabloyla sonuçlanabilir. Özellikle uzun süreli kalp, tansiyon, şeker hastaları veya bilinen hiçbir hastalık olmasa da kol-bacakta tutmama, konuşma bozukluğu, görme problemleri, zihin bulanıklığı gibi durumlar olduğunda mutlaka acilen doktora başvurmalı.
KABUL EDİLEMEZ UNUTKANLIKLARI ÖRNEKLERLE AÇIKLAYABİLİR MİSİNİZ?
- Unutkanlığın günlük yaşamı etkilemesi ve sıklığı bizim için alarme edici bir bulgu. Hasta yakınları “Aynı şeyleri tekrar tekrar anlatıyor, kısa süre önce olan olayları hatırlamıyor, eşyaları kaybediyor” diyorsa ve kişi unutkanlık nedeniyle işinde aksamalar yaşıyorsa mutlaka bir hekime başvurmak gerekiyor.
- Aynı soruyu kısa zaman dilimi içinde yineleyen biçimde sormak, hiç duymuyormuş gibi davranmak bir başka tehlike işareti. m Sık anahtar kaybı, kapıyı açık bırakmak, yemeğin ateşte unutulması, yemek kalitesinin bozulması... Tüm bunlar, bunama veya Alzheimer’in bulgusu olabilir.
- Yine unutkanlığa eşlik eden nörolojik ve davranışsal durumlar da dikkate alınmalı. Örneğin hastanın konuşmasının farklılaşması, hareketlerinin yavaşlaması önemsenmeli.
- Eşlik eden psikiyatrik bulgular da önemli. Bu depresyon da olabilir, hayal görme, olmayan bir şeyi anlatma (hezeyan) da olabilir. Örneğin gerçekte olmasa da “Param çalındı”, “Evde birileri var”, “Evde yabancı insanlar gördüm” gibi cümlelerin sarf edilmesi hastalık belirtisi olarak görülebilir.
B VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ HAFIZA KAYBINA YOL AÇAR
Ciddi beslenme yetersizliği ve bununla ilişkili vitamin eksiklikleri unutkanlık yapabilir. Özellikle B12 vitamini ve diğer B kompleksi vitaminlerinin kronik eksikliği unutkanlık sebebi olabilir. Vejetaryen ya da vegan beslenme vitamin eksikliklerine yol açabilir. Bunun dışında sağlıksız beslenmenin, özellikle beyin hücre ölümüyle giden hastalıklar veya beyin damar tıkanıkları için ciddi bir risk faktörü olduğunu söyleyebiliriz.
KİŞİLİK DEĞİŞİMİ UYARICI BELİRTİ
BUNAMA NEDİR?
Latince ismi “demans” olan bunamanın kelime anlamı zihnin yitirilmesidir. Zihinsel işlevlerde bozulmanın olduğu ve bunun sonucunda günlük yaşam aktivitelerinde aksamayla karşılaşılan bir durumdur. Bunamaya neden olan 100’e yakın hastalıktan söz edebiliriz.
BUNAMA YAŞLA BİRLİKTE ARTIYOR MU?
Evet, özellikle beyinde ilerleyici hücre kaybıyla giden hastalıklar yaşla birlikte artıyor. Bunama 65 yaş civarında yüzde 1,5, 70 yaş civarında yüzde 5, 80’li yaşlardan sonra yüzde 30-40 gibi bir orana ulaşıyor. Bunama ilerleyen yaşla birlikte normal kabul ediliyor. Ama bunamayı hiçbir yaşta, 100 yaşında bile yaşlılığın doğal sonucu olarak kabul etmemek gerekiyor. Mutlaka altta yatan sebep bulunup doğru tedaviyi vermek lazım.
GENÇ YAŞLARDA DA GÖRÜLÜYOR MU?
Evet, hem beyinde hücre kaybıyla giden hem de ikincil nedenlere bağlı bunamalara 40’lı-50’li yaşlarda hatta 30’lu yaşlarda bile rastlanabiliyor. Özellikle gençlerde kişiliğin değişmeye başlaması uyarıcı belirtidir.
