Giriş
Hiçbir para konusu çözümsüz değildir. Siz sorun, ben cevaplarım. Bu hafta sizden gelen sorulara yanıt verdim.
MAAŞIM DİREKT BORCA GİDİYOR
SORU: Aylık 47.000 TL gelirim var. 12 ay taksitle 31.500 TL ödemeli kredim ve 20.000 TL borçlu bir kredi kartım var. Maaşım direkt bu borçlara gidiyor, elimde hiç para kalmıyor. Ne yapmalıyım?
CEVAP: Öncelikle bil ki yalnız değilsin. Bu durumdan geçen çok kişi var ve çıkış yolu da mümkün. Şimdi soruna değil, çözüme odaklanalım:
DURUMU NETLEŞTİR: Otur ve gerçek bir aylık bütçe çıkar. Para nereye ne kadar gidiyor? Neyi azaltabilirsin? Bilmediğini yönetemezsin.
HEMEN YAPILACAKLAR:
* Banka ile görüş: Kredi yapılandırması ya da öteleme seçeneği var mı? Mutlaka konuş. Gelirin neredeyse tamamı kesiliyorsa, bu sürdürülemezdir.
* Kredi kartını dondur: Yeni harcama yapma. Ödeyemedikçe büyür.
* Kaktüs moduna geç: İstekleri ertele. Sadece ihtiyaçlara öncelik ver.
KÜÇÜK KAZANÇ–BÜYÜK ETKİ
* SAT: Evinizde kullanmadığınız eşyaları sat.
* Ek gelir fikirlerine açık ol: Özel ders, freelance, ikinci iş... Az da olsa, borç yükünü hafifletir.
PSİKOLOJİK OLARAK RAHATLA
* Suçluluk değil çözüm odaklılık seni ileri taşır.
* Bu bir süreç, ama yön sende.
PARA PİYASASI FONLARI
SORU: Son dönemde para piyasası fonlarının da kaybettirdiğini duydum. Bu durumda hangi fonları seçmeliyiz?
CEVAP: Yakın zamanda para piyasası fonlarına en az yüzde 10 oranında devlet tahvili veya hazine bonosu tutma zorunluluğu gelmişti. Faiz oranları ile tahvil fiyatları arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Faizler yükselirse tahvillerin değeri düşer, faizler düştüğünde ise tahvillerin değeri artar. Geçtiğimiz günlerde tahvil faizlerinde yaşanan yükseliş nedeni ile daha önce düşük faizle alınmış tahvillerin değerinde düşme yaşandı. Bu durum fonların değer kaybetmesine yol açtı. Para piyasası fonları riskli geliyorsa tahvil barındırmayan fonları, katılım fonlarını veya özel sektör fonlarını araştırabilirsin.
ALTERNATİF FONLARI ÖĞREN:
* Para Piyasası Katılım Fonları (faizsiz yatırım yapan versiyonlar)
* Para Piyasası Serbest Fonları (sadece nitelikli yatırımcılar için)
* Özel Sektör Tahvil Fonları (şirket tahvilleri içeren fonlar) Bu fonların likiditesi düşüktür, yani aynı gün nakde çevrilemezler.
Bu yüzden yatırım yapmadan önce şu soruları kendine sormalısın:
* Bu paraya ne zaman ihtiyacım olacak?
* Fon hangi şirketlerin tahvillerini içeriyor?
* Şirketler güvenilir mi?
* Risk/getiri beklentim ne?
* Nasıl değerlendirebilirim?
KRİPTODAN PARAMI ÇEKEYİM Mİ?
SORU: 1 yıl önceden kriptoya yatırdığım 400 bin TL içeride ve şu anda da sadece 80 bin TL kaldı… Her aklıma geldiğinde çıldıracak gibi oluyorum, çünkü o para yıllardır emeğimle, çabalarımla, biriktirdiğim para. Enflasyonu falan hesaplarsam, o paranın şu anda 600 binden fazla olması gerekiyor ki, zararım çıksın. Sizce nasıl bir şey yapmalıyım? Beklemeli miyim yoksa her şeyi çekip sıfırdan mı başlamalıyım?
CEVAP: Bu para sadece ‘400 bin TL’ değil… Senin; emek, umut, alın teri, hayallerin… Ve her aklına geldiğinde ‘neden, nasıl böyle oldu?’ demen çok doğal. Ama inan bana; çok kişi bu yollardan geçti. Bunu öğrenilmiş bir ders olarak kabul et. Beklemeli misin, çıkmalı mısın? Beklersen; kriptoda kaybın olan coin geri döner mi? Belki ama ne zaman, nasıl, hangi koşulda? Piyasa belirsiz ve her hatırladığında seni duygusal olarak tüketiyor. Yani ‘bekleme’ pasif bir umut ve sürekli iç acısıyla gelen stres anlamına geliyor şu anda. Çıkarsan ne olur? 80.000 TL ile bugünün şartlarında ‘ben artık bu parayı yönetiyorum’ diyebilirsin. Güvenli, net getirili araçlarla bu parayı yavaş yavaş toparlayabilirsin. En önemlisi: “Artık bu defteri kapattım” deyip zihnini arındırırsın. İstersen yarı yarıya yap. Son karar senin.
DAHA BÜYÜK BİR EV
SORU: Elinizden öper iki evladım var; biri kız, diğeri erkek. Evimiz 2+1 ve kızım 12 yaşında. Artık ayrı odası olsun istiyoruz. Evi satıp üzerine ekleyip daha büyük bir ev almak şu an mümkün değil. Büyük bir eve kiraya çıkmak ve mevcut evi kiraya vermek mantıklı olur mu?
CEVAP: Allah bağışlasın, çocuklar büyüyor ve alan ihtiyacı artıyor, bu çok doğru. Ev satışı şu an bütçenize uygun değilse, kiraya çıkmak bir çözüm olabilir. Ancak dikkat:
* Mevcut evinizden alacağınız kira, yeni evin kirasını karşılıyor mu?
* Aradaki fark+taşınma masrafı +olası boş kalma sürelerini hesaba katın.
* Kiracınız ödemezse sizin ödeme gücünüz yeterli mi?
* Gideceğiniz bölgedeki kira ve okul/ulaşım koşullarını da araştırın.
Aile huzuru çok kıymetli. Artı/eksi listesini birlikte yapın, kararınızı netleştirir. Güçlü karar, iyi hesapla başlar.
HEDEFİN YAZILI OLSUN
SORU: 50 gram altınım, 5 çeyrek altınım ve 500 dolarım var. Bunları nasıl değerlendirebilirim?
CEVAP: Hedefini yazılı hale getir. Bu plan, seni motive eder ve yatırım stratejini belirler.
* Hedef tutarın ne kadar?
* Bugün ne kadarı hazır?
* Bu hedefe kaç ay/ yıl içinde ulaşmak istiyorsun?
* ALTIN GÜVENLİ LİMAN OLABİLİR:
Eğer altın seni güvende hissettiriyorsa, bu birikimlerine dokunma. Altın ve gümüş, dalgalı ama uzun vadede koruyucu araç olmuştur.
* BUNDAN SONRA YAPACAĞIN BİRİKİMLERİ NASIL DEĞERLENDİREBİLİRSİN?
Yeni birikimlerini daha sabit getirili araçlarla dengeleyebilirsin.
Örneğin:
* Vadeli mevduat
* Düşük riskli yatırım fonları
* Katılım hesapları (faizsiz sistemi tercih ediyorsan)
* FONLARI NASIL İNCELEYEBİLİRSİN?
www.tefas.gov.tr üzerinden yatırım fonlarını detaylıca inceleyebilirsin.
Burada her fonun:
* Getiri geçmişi
* Risk seviyesi
* Fon yöneticisi bilgisi yer alıyor.
TEFAS NEDİR?
TEFAS, Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu’dur. SPK tarafından onaylı tüm yatırım fonlarını tek noktadan takip etmeni sağlar. Yatırım yapmadan önce buradan araştırmak bilinçli yatırımcının en güçlü adımıdır.
