Güçlü çocuklar için

Çocuğuna parayla sağlıklı ilişki kurmayı nasıl öğretirsin? Para eğitimi okulda değil evde başlar. Haydi başlıyoruz.

Araştırmalara göre, ebeveynlerin yüzde 83’ü çocuklarına kişisel finans hakkında bilgi vermesi gerektiğini söylüyor. Böyle düşünmelerine rağmen, çoğu ebeveyn çocuklarıyla para hakkında konuşmuyor. ‘İleride öğrenir nasılsa’ diye düşünme. Senin paraya tutumun nasılsa onunki de öyle olur. Hem anne babaların hem de çocukların anlaması gereken şey: Ebeveynler ‘acil durum fonu’ değildir. Çocuklar ‘emeklilik güvencesi’ değildir. Çocuğunla para konularını çöz ki hem ilişkiniz hem de finansal durumunuz sağlam olsun.

PARAYLA ARAN NASIL?

• Çocuğuna her konuda olduğu gibi para konularında da daha sağlıklı bir şekilde model olman için önce kendi finansal dünyana bak. Senin parayla ilişkin nasıl? Ona nasıl yaklaşıyorsun? Çevrenle konuşurken parayla ilgili konularda hangi cümleleri kuruyorsun?
• Çocuklar sezgiseldir, sen anlamasan bile onlar ebeveynlerinin para konusundaki stresini de alırlar. Para seni endişelendiriyor mu? Eğer öyleyse çocuğunun paradan korkmaması için önce bu durumu kendi içinde çöz. Finansal kararlarında kendine güvenin yoksa ben varım. Bana yaz.

KENDİNE SOR

• Annem bana para hakkında hangi üç şeyi öğretti?
• Babam bana para hakkında neler öğretti?
• Bu dersler bana nasıl yardımcı oldu?
• Yaşadığım hangi finansal olaylar beni olumsuz etkiledi?

Bu soruların cevapları sana parayla olan ilişkinin zaman içinde nasıl geliştiği hakkında fikir verecek. Ailenin sana para hakkında öğrettiklerini veya öğretmediklerini fark ettiğinde, kendi çocuklarına daha bilinçli yaklaşacaksın.

OYUNLA ANLAT

• Çocuğunla para hakkında nasıl iletişim kurman gerektiği, çocuğun yaşına bağlı olarak değişir.
• 4 yaşından itibaren onu alışverişe dahil ederek, neler aldığını ve bunlar için ne kadar ödediğini, ne kadar para üstü aldığını anlat. O da birkaç ürün alsın, elindeki parayı doğru kullanmayı öğrensin.
• Eğer çocuk alışveriş esnasında bütçende olmayan veya satın almayı planlamadığın oyuncak, yiyecek isterse işte sana parayı konuşmak, plan diye bir şey olduğunu anlatmak için fırsat!
• Sakın ‘alamayız paramız yok’ deme. Çocuk bunu ’para olunca alırız’ diye anlar. ‘Planımızda yok’ de.

HARÇLIK

Harçlık, çocukların finansal hayatının temeli. ayıp’ da deme. Parasını yöneten hayatını yönetir. Çocuğun 7-13 yaş arasındaysa haftalık, 14-18 yaşındaysa aylık harçlık ver. Miktarı bulunduğunuz sosyo-ekonomik ortamla, bütçenizle uyumlu olsun. Harçlık miktarını belirlerken çocuğunla net olarak konuş. Hangi ihtiyaçlarını harçlığıyla karşılamasını beklediğini söyle. Her hafta/ay, aynı gün harçlık ver.

YAŞA GÖRE PARA

Çocuklar büyüdükçe para onlar için farklı anlamlar ifade eder.

5-8 YAŞ: Paranın amacını anlayarak istek ve ihtiyaçlarını ayırt edebilirler.

9-12 YAŞ: Biriktirmeye başlayabilir, fiyatları ve para kazanmayı anlarlar.

13-15 YAŞ: Para kazanmaya başlayabilir, yatırım konularında fikir sahibi olurlar. (Ben oğullarımı 10 lira gibi küçük paralarla yatırım konusunda 13 yaştan itibaren eğitiyorum. Beraber yatırım yapıyoruz, evde konuşuyoruz. Davranışlarımızı sünger gibi çekiyorlar.)

NE İŞE YARAR?

Çocuklar genel olarak paranın ‘harcamak’ için kullanıldığını düşünüyor. Birlikte paranın birikim, yatırım, paylaşma işlevlerini de konuşun. İstediği oyuncaklar için biriktirsin, artık kullanmadığı kıyafetleri veya oyuncakları ihtiyacı olanlarla paylaşmak için ayırsın. 13 yaşından sonra da yatırımın nasıl yapıldığını anlasın.

‘PARAYA DOKUNMA’ DEME

Para ile ilişkimizde birçok zihin kodlaması var. Çocuğunun paraya dokunduğunu görünce ‘aman dokunma’ deme. Yoksa çocuk ‘para pis bir şeydir’ diye zihnine kaydeder. ‘Parayla işim yok, para konuşmak ayıp’ da deme. Parasını yöneten hayatını yönetir.

EGZERSİZ YAPIN

• Bir şey almak istediğinde kendine 10 saniye ‘istek mi, ihtiyaç mı?’ diye sorsun. Çocukların tercih yapmayı öğrenmesi, istekleri için sabırlı olmaları ileride daha doğru finansal kararlar vermelerini sağlar.
• Hedefi için biriktirmeye başladığında sen de onun birikimine katkıda bulun. Örnek: 50 lira biriktirdiyse sen de birikim kumbarasına 50 lira koy. Çocuğuna senin de birikim yaptığını göster.
• Para kazansın. Evde sorumluluğu olmayan işler için para verin. Örnek: Arabayı yıkasın, fırını temizlesin, çiçeklerinizi sulasın.
• Çocuğun, evin tasarruf sorumlusu olsun. Gereksiz ışıkları, kullanılmayan prizleri kapasın, musluk damlatıyorsa tamir edilmesi için seni uyarsın.