Giriş
1916 doğumlu Jacque Fresco, endüstriyel tasarımcı, toplum mühendisi, kendi deyimiyle sosyal mühendis, mucit, yazar, fütürist ve Venüs Projesi’nin yaratıcısıdır. Fresco, günümüzün Leonardo da Vinci’si olarak da tanımlanır. “Venüs Projesi”, Jacque Fresco'nun gelecekle ilgili planlarını gerçekleştirmek amacıyla kurduğu bir organizasyondur; mevcut tüm ekonomik ve politik sistemlerin fırsatçılık veya emek karşılığında paraya dayandığı için yozlaşmış olduğunu düşünen ve buna alternatif getirmeye çalışan bir projedir. Bu organizasyon, Jacque Fresco ve Roxanne Meadows tarafından 1995'te başlatıldı. “Venüs Projesi”ne isim kaynağı olan Venüs, Florida’da Okeechobee Gölü yakınlarında 85 bin metrekare alana sahip bir araştırma merkezidir.
***
“Venüs Projesi”, gelecekteki medeniyetin nasıl planlanması gerektiğine dair tespitlerde ve öngörülerde bulunuyor. Dünyayı kasıp kavuran Zeitgeist filmlerinde anlatılan “Venüs Projesi” dikkatle incelendiğinde, Atatürk’ün “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”nin bir benzeri olduğu hemen anlaşılır.
Bu ayrıntı, dikkatli izleyicilerin gözünden kaçmaz. Filmde, “Venüs Projesi”yle ilgili çizimler de yer alıyor ve teknoloji ile çevrenin ideal kullanımından bahsediliyor. “Venüs Projesi” çizimlerindeki ‘şehir planı’ Atatürk’ün “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”ndeki ‘köy planına’ şaşırtıcı derecede benziyor.
***
Atatürk’ün Cumhuriyet’in ilk yıllarında bizzat tasarladığı bu proje, sadece bir Türkiye projesi değil, aynı zamanda bir dünya projesidir; hatta geleceğin projesidir. Atatürk, Türkiye’nin ‘tabandan kalkınması’ için 1937 yılında “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”ni hazırladı. Planda 43 kamu kuruluşu yer alıyor. Projede bir köyde olması gereken her şey düşünülmüş.
Atatürk’ün “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”nin amacı ‘çağdaş ve çevreci’ bir köy yaratmak. “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”, dairesel bir yerleşim planına sahip. Planın tam merkezindeki küçük dairenin etrafında, gittikçe genişleyen dört daire daha bulunuyor. Plan, bu yönüyle ilk bakışta bir ‘dart tahtası’nı andırıyor. Merkezden çevreye doğru helezonik bir biçimde gittikçe genişleyen dört parçalı köy planı, merkezden dışa doğru 6 yolla bölünüyor.
***
Aslı, Türk Tarih Kurumu’nda muhafaza edilen “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”nde okul, cami, köy konağı, sağlık ocağı, otel-han, çocuk bahçesi ve fabrika dahil olmak üzere toplam 43 yapı bulunuyor. Plana göre köyün orta yerine yapılacak ‘anıt’ın etrafında sosyal tesisler, terzi, bakkal, berber gibi mekanlar yer alıyor.
Merkezin hemen sağına ‘köy meydanı’ yerleştirilmiş. Köy meydanında ise ‘köy parkı’ ve ‘çocuk bahçesi’ var. Köy parkının ve çocuk bahçesinin çevresinde oyun yeri, telefon, itfaiye, çeşme, havuz ve tuvalet göze çarpıyor. Planın sağında, en dış çemberden dışa doğru açılan alanda çok geniş bir koruluk var.
Koruluğun sonundaki çayın kenarında kuzeyde değirmenler, güneyde ise ‘yaş ve kuru yonca ile hayvan pancar tarlası’ görülüyor. Planın sağ üst köşesinde ‘hayvan mezarlığı’, sol üst köşesinde ise ‘asri mezarlık’ var. Planın yine sol üst köşesinde ‘kireç ve taş ocakları’na yer verilmiş.
