Giriş
Fields Madalyası, ‘Matematiğin Nobeli’ sayılır. 1936’dan bu yana, 40 yaş altı matematikçilere 4 yılda bir veriliyor. Değerlendirmeyi ‘Uluslararası Matematikçiler Kongresi’ yapıyor. 2014'te bu ödüle dünyada ilk kez bir kadın matematikçi layık görüldü.
***
Sözünü ettiğimiz kadın matematikçi İranlı, Tahran’da dünyaya geliyor. İran’ın ‘Ulusal Müstesna Yeteneklerin Geliştirilmesi Organizasyonu' mezunlarından. 1994 ‘Uluslararası Matematik Olimpiyatı’nda 42 üzerinden 41 puan alıyor. 1995’te ise 42 üzerinden 42 tam puan alarak birinci oluyor. Her iki olimpiyatta da altın madalya kazanıyor.
***
1999’da Tahran’daki Şerif Teknoloji Üniversitesi’nden mezun oldu. Lisansüstü çalışmaları için ABD’ye gitti. 2004’te Harvard’dan doktorasını aldı. 2004-2008 yıllarında Clay Matematik Enstitüsü ve Princeton Üniversitesi’nde görev yaptı. 2008’de Stanford’da profesör oldu. 2013’te bir ödül daha alır. Amerikan Matematik Cemiyeti (American Mathematical Society) tarafından ‘Satter Ödülü’ne layık görülür.
***
Matematiğe ilgisi, abisinin kendisine 1’den 100’e kadar olan sayıların toplamını sormasıyla başlamış. Abisi, bu sorunun nasıl çözüldüğünü ‘Gauss’ adlı dergiden göstermiş. Dergideki çözüm şekli, kendisini büyülemiş. Ödüllü matematikçi, o anı şöyle anlatıyor: “Kendim çözememiş olsam da bir sorunun çözümüyle mutlu oldum.”
***
Ödüllü matematikçinin adı Maryam Mirzakhani. İlk hayalinin yazarlık olduğunu söylüyor. Guardian’daki röportajında bu tutkusunu şöyle özetliyor: “Roman okumaktan çok keyif alıyordum, ne bulursam onu okuyordum. Lise sona kadar, matematikle ilgileneceğim hiç aklıma gelmemişti.”
***
Çek vatandaşı Jan Vondrák ile evleniyor, bir kızları oluyor. 2014 yılında meme kanserine yakalanıyor. Çok mücadele ediyor, doktorlar da çok çabalıyor. Amansız mücadele tam 3 yıl sürüyor. Kanser kemiklerine kadar yayılıyor. 15 Temmuz 2017’de hayatını kaybediyor.
***
Maryam Mirzakhani, 40 yaşında hayata veda etse de kısacık ömrüne sayısız başarı sığdırıyor. Sadece matematikte değil, sosyal hayatta da birçok tabuyu yıkıyor. İran’daki gazeteler, ölüm haberi için kullandıkları fotoğrafta ilk kez bir kadının başı açık fotoğrafına yer veriyor. İran Cumhurbaşkanı Hassan Rouhani, kişisel Instagram sayfasında Mirzakhani’nın başı açık fotoğrafına yer veriyor.
Müslüman olmayan erkeklerle evlenen kadınların çocukları İran vatandaşı kabul edilmiyordu. Bu yasadan dolayı Mirzakhani’nin kızı İran pasaportu alamıyordu. Mirzakhani’nin ölümünün ardından 60 milletvekili, bu durumda olan çocukların İran vatandaşı sayılması için yasa tasarısının görüşülmesini talep ediyor.
