Giriş
Son 1.5 yıldır pandeminin hayatımızı altüst etmesi, para akışını da kısıtladı. Bundan dolayı geciken ödemelere karşı alacaklılar da harekete geçti. İcra yoluyla tahsil durumunda borçluların taksit seçeneği bulunuyor.
KORONA DENGELERİ BOZDU
Hiç hesapta yokken Mart 2020 itibarıyla kapımıza dayanan koronavirüs, hayatımızı baştan aşağı değiştirdi. İş planları, ödemeler, gelir-gider dengesi, çek ve senet vadeleri... Kısacası sağlığımız kadar ticari hayatımızı da inanılmaz bir şekilde etkileyen pandemi nedeniyle alacaklılar mahkeme yoluyla veya ilamsız (mahkeme kararı olmadan) icra takibiyle alacaklarını tahsil etme yolunu seçiyor. Tabi, dünden bugüne işler hemen düzelmedi. Alacaklı kapıya dayanınca borçlunun da ödeme niyetini göstererek kolaylık talep etme hakkı var. Bunlardan biri de taksit!
MENFİ TESPİT DAVASI
İtiraz sürelerini geçiren kişi ne yapar?
Bazı hallerde icra takibine muhatap olan kişi gerçekte borçlu olmayabilir. Ya borç hiç doğmamıştır veya o borç ödenmiştir ama aleyhine bir takip başlatılmıştır. Şayet süresi içinde itiraz ederse takip durur, borcu ikinci defa ödemez. Ancak bazı hallerde de itiraz süresi geçmiş olabilir. İtiraz süresinin geçtiği hallerde artık bu borcu ödemek durumu ile karşı karşıya kalır.
Ancak bu halde ‘menfi tespit davası’ dediğimiz bir davayı açabilir. Menfi tespit davasının karşılığı borcunun bulunmadığının tespiti demektir. Bu davada borcunun bulunmadığını ispatlayarak, borçtan kurtulur. Eğer haciz tehdidi altında mecbur kalır da borcu öderse bu defa ‘istirdat davası’ dediğimiz ödediği paranın iadesi davası açar, iddiasını ispatlarsa parasını geri alır.
4’E KADAR YASAL HAK
Takibe konu borç taksitle ödenebilir mi?
Takibe konu borç taksitle ödenebilir. Borçlu takip konusu borcu dört taksitte ödeyeceğini taahhüt ettiği durumda takip durur. Ancak bunun şartları var. Bu talebini borçlu icra dosyasına bildirecek ve ilk taksidi dosyaya ödeyecek. Sonra birer ay ara ile üç taksit daha ödeyecek. Bu halde takip, ödemelerin sonunu bekler. Dördüncü ayın sonunda taksit tamamlanmışsa dosya kapatılır.
FAZLASI ALACAKLININ KABÜLÜNE BAĞLI
Başka bir seçenek var mı?
İkinci bir ihtimal daha var. Borçlu ödeme imkanlarına göre dört taksitten daha fazlasını teklif eder. Ancak bu alacaklının kabulüne bağlı. Şayet dörtten fazla taksidi alacaklı kabul eder ise yine takip durur, taksitlerin tamamlanmasını bekler. İlk aksatılan taksitte takip yeniden başlar ve devam eder.
Taksitlerin aksatılmasının bir başka riski de hapis tehdididir. Taksidini aksatan borçlu için yine tazyik hapsi söz konusu olur. Üç aya kadar hapis cezası verilebilir, ödemesi gereken bölümü ödediğinde tazyik hapsine ara verilir. Bu nedenle ödenmeyecek şekilde taksit talebinde bulunmamak gerekiyor!
BUNLARA DİKKAT!
İtiraz edilen takibe nasıl devam edilir? Yapılan takibe itiraz edildiğinde şayet takip bir ilama yani mahkeme kararına dayanarak yapıldı ise ve bir ödeme makbuzu veya bir ödeme belgesi ibraz ediliyor veya zamanaşımı iddiası geçerli bulunuyor ise takibin geri bırakılmasına mahkemece karar verilir. Şayet böyle bir belge sunulamıyorsa takip devam eder.
İtiraz edilen takip ilamsız takip ise bu halde alacaklı ya 6 ay içinde icra hukuk mahkemesine başvurup itirazın kaldırılması veya bir yıl içinde mahkemelere başvurup itirazın iptali talebinde bulunması gerekir. Takibin devamı mahkemelerden verilecek karara bağlıdır. Takibe haksız yere itiraz eden borcu yüzde 20 fazlası ile öder, itirazın haklı bulunması durumunda ise alacaklı konumunda olan kişi borç miktarının yüzde 20’si kadar tazminat öder.
ORTAK MALLAR İÇİN
Bir kişinin borcu kesinleştiğinde mallarına haciz tatbik edilir ama haczedilecek mal birileri ile ortak ise nasıl haczedilecek? Ortaklık iki türlüdür. Birinci tür ortaklık ‘paylı mülkiyet’ şeklindedir. Bu ortaklıkta ortakların o mal üzerindeki hisseleri bellidir. Borçlunun hissesi üzerine haciz tatbik edilir.
Ancak ikinci tür ortaklık ‘elbirliği ortaklığı’dır ki bu ortaklıkta ortakların hisseleri belli değildir. Bu halde icra müdürü durumu gayrimenkulün kayıtlı olduğu tapu müdürlüğüne ve diğer ortaklara bildirir ayrıca hisselerin belirlenmesi için gerekli işlemi yapmak üzere alacaklıya yetki verir.
BİRLİKTE YAŞAYANLAR
Birlikte yaşayan kişilerin malları haciz için nasıl ayrılır? Bir taşınır malı elinde bulunduran kimse onun maliki sayılır. Borçlu ile üçüncü şahısların taşınır malı birlikte ellerinde bulundurmaları halinde dahi mal borçlunun kabul edilir. Birlikte oturulan yerlerdeki mallardan, mahiyetleri itibarıyla kadın, erkek ve çocuklara aidiyetleri açıkça anlaşılanlar veya örf ve adet, sanat, meslek veya meşgale icabı olanlar, bunların malı kabul edilir. Bu bir karinedir, aksini ispat iddia eden kişiye düşer.
MAL KENDİNE AİT DEĞİLSE
Haciz sırasında malın kendisine ait olmadığı iddiasında ne yapılır? Herkesin yanında veya elinde bulunan mal mutlaka kendisinin malı demek değildir. Bazen bir başkasının malı da borçlunun elinde bulunuyor olabilir. Haciz sırasında malın kendisine ait olmadığı iddiasına ‘istihkak iddiası’ denilir. Bu iddiada malı elinde bulunduran borçlu tarafından yapılabileceği gibi malın esas sahibi olan üçüncü şahıs tarafından da yapılır.
Yani haciz edilecek malın kendisine ait olmadığı iddiasında bulunabileceği gibi bir üçüncü şahıs da o malın kendisine ait olduğunu ileri sürebilir. Bu halde haczi tatbik edecek icra memuru durumu tutanağa geçirir ve durumu iki tarafa bildirir, alacaklı ve borçluya üç günlük süre verir, malın bir başkasına ait olduğu iddiası konusunda beyanlarını ister. Üç gün içinde yanıt gelmediği takdirde ise istihkak iddiasının kabulü anlamına gelir.
