Deniz İş Kanunu uygulanır

Bir şirkette güverte personeli (lostromo/reis) olarak görev yapıyorum. Yazılı sözleşmem yok. Ancak girdiğim yeterlik sınavı sonucu ehliyetim kaptanlığa yükseltildi. Bana gemide kaptan görevi verilmediği halde, bu kadromun maaşı her ne kadar muntazam ödeniyorsa da fazla mesaim, bayram ve tatil günleri ücretim ödenmiyor. Bu nedenle iş akdini feshedip tazminatımı alabilirmiyim? O.D.

Doğrusu gemide çalışanlar için de yazılı iş sözleşmesi yapma mecburiyeti var. Çoğunlukla biz vasıfsız işçiye “Sözleşmen var mı?” diye sorduğumuzda “Bilmiyorum” der. Çünkü işveren tek nüsha sözleşme imzalatmış onu da kendisine saklamıştır, işine geldiği zaman kullanmak için. Ancak sizin durumunuzda olan bilinçli birinin elinde sözleşmesinin olması gerekir.

[[HAFTAYA]]

Ancak yazılı sözleşmeniz yoksa da bazı haklara sahipsiniz. Örneğin 4857 sayılı İş Kanunu’nda olduğu gibi 854 Sayılı Deniz İş Kanunu’nda da kıdem tazminatı, fazla mesai, tatil ücreti gibi ücretler söz konusu. Buradaki farklılık birinci kaptan veya ona vekalet adan, başmakinist, doktor ve sağlık memuru, hemşire ve hastabakıcı, gemi kurtarma ekibi elemanları ve gemide kendi nam ve hesabına çalışanların fazla mesai talebi olamaz. Bir de bunlar dışındakilerin fazla mesai hakkı olmasına karşın gemide kurtarma, karantina, hamulenin kurtarılması gibi çalışmalar fazla mesai olarak değerlendirilmez. Bunun dışında elbette fazla mesai ödenecektir. Peki fazla mesai ödenmemesi halinde iş akdini feshedip kıdem tazminatı alabilir misiniz? Kanunun 14. maddesinde kıdem tazminatını hakkederek iş akdinin feshinde, fesih nedeni olarak “ücretin kanun veya sözleşme hükümlerine göre ödenmemesinden” söz ediliyor. Yani ücret dışındaki hakların ödenmemesi haklı fesih değildir gibi bir anlam çıkıyor. Ancak sonraki fıkrada “İşveren veya işveren vekilinin gemi adamına karşı kanuna, hizmet akitlerine veya sair iş şartlarına aykırı hareket etmesi” haklı fesih nedeni olarak sayılıyor. Size hakettiğiniz ödemelerin yapılmaması bu madde kapsamına girebilir. Ancak ehliyetinizin yükseltilmesi ile sizin kaptan olarak mecburen istihdam edileceğiniz manası da çıkmamalıdır.

Ödeme aksayabilir

Bankalara kredi ve kredi kartı borçlarım var. İkisi ile anlaştım, aldığım asgari ücretten taksitlendirme yaptım ödüyorum ama diğer bankalar anlaşmaya yanaşmadı eve haciz gelecekmiş. Bana gelen tebligatları almadım ama bunlar maaşıma haciz koyarsa benim iki bankaya yaptığım taahhüt aksayacak. Buna bir çözüm var mı? K.L.

İki banka ile anlaştınız, taksitle ödüyorsunuz. Burada iki ihtimal var. Birinci ihtimal, bankanın kapısını çaldınız, taksit talep ettiniz o da kabul etti. İkinci ihtimal banka aleyhinize icra takibi yaptı siz de gidip bankayla taksit konusunda anlaştınız, icra dosyasına taksit taahhüdünde bulundunuz, banka da kabul etti. Şimdi ikisinin arasındaki fark şurada: Diyelim ki sizinle anlaşma yapmayan bankalar sizi icraya verdi. (verecektir de) ama siz tebligatları almadınız. İyi ama sizin almadığınız tebligat muhtara bırakılacak ve muhtara bırakıldığı tarih size tebliğ tarihi olacak. Süreç işleyecek ama siz bilmeyeceksiniz, tarihleri tespit edemeyeceksiniz. Bu, olayın çözümü değil. Sonra devam edelim. Takibe başlayan banka maaşınızın dörtte birine haciz koyacak. Maaşınızın dörtte biri kesilince sizin anlaşma yaptığınız bankalara ödemeniz aksayacak. Şayet taahhüdünüz icra dosyasına değil ise olsa olsa bunlar da haciz işlemine başvuracaklar. Ancak maaşınıza daha önce haciz konulduğu için onlar ilk haciz koyanın borcunun bitmesini bekleyecek. Şayet icra dosyasına taahhütte bulundu iseniz işte o zaman devreye hapis cezası girecek. Siz hacizden nasıl kurtulurum derken karşınıza bir de hapis tehdidi çıktı, değil mi? Doğrusu maaşınıza haciz koyanlar bunu gerçekleştirecek ve sizin iki bankaya taahhüdünüz aksayacak. Bunun başka yolu yok.