Giriş
Aldığınız ürün bozuk çıktı, internetten sipariş verdiğiniz ürünü beğenmediniz iade etmek istiyorsunuz, mağazadan deneyip aldığınız ayakkabı ikinci gün yırtıldı, ürünü servise verdiniz günlerdir tamir edilmiyor, kredi çektiniz vazgeçmek istiyorsunuz, aboneliğinizi iptal ettirirken ceza çıkıyor, paket turdan vazgeçmek istiyorsunuz ama engel oluyorlar...
Yasalar tüketiciyi her anlamda koruyor. Özellikle son yıllarda yapılan düzenlemelerle tüketici artık kral.
İçinden çıkılmaz hale gelen durumların ve uyuşmazlıkların sebebi, hakların yeterince bilinmemesi. Tüketicilere yasal haklarını hatırlatmak, en çok mağdur olunan konularda uyarmak için bugünden itibaren bir yazı dizisi başlatıyoruz.
Merak edilen detayları, son yasal düzenlemeleri, hakların kullanılması için izlenmesi gereken yolları, kısacası A’dan Z’ye merak edilen tüm detayları POSTA yazarı, hukukçu Tamer Heper cevaplandırdı.
10 BİN 390 LİRANIN ALTINDAYSA
Tüketici hakları, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleriyle koruma altına alınıyor. Kanuna aykırı uygulamalarda tüketiciler, 10 bin 390 liranın altındaki uyuşmazlıklar için hakem heyetlerine başvurabiliyor.
Tüketici hakem heyetlerine başvurular, e-Devlet üzerinden ‘tüketici hakem heyetlerine başvuru işlemi’ başlığı altında kolayca yapılabiliyor. Resmi Gazete’de 28 Temmuz’da yayımlanarak yürürlüğe giren yasa ile 10 bin 390 liranın üzerindeki tüketici uyuşmazlıklarında ise mahkemeye dava açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu getirildi. Anlaşma sağlanamazsa mahkeme yolu açık olacak.
KAPSAMDA OLMAYANLAR
Arabulucu zorunluluğunun bazı istislarını bulunuyor. Dava şartı arabuluculuk kapsamında olmayan uyuşmazlıklar şöyle:
- Hakem heyetinin görevi kapsamında kalan uyuşmazlıklar (10 bin 390 TL’nin altında kalan uyuşmazlıklar).
- Tüketici hakem heyeti kararlarına yapılacak itirazlar.
- İhtiyati tedbir kararların alınması.
- Üretimin veya satışın durdurulması ve malın toplatılması.
GİZLENMİŞSE ZAMANAŞIMI YOK
TÜKETİCİNİN HAKLARINI KULLANMADA ZAMANAŞIMI VAR MI?
Evet var. Bu hakkın kullanılması sonsuza kadar sürmez. Kanunlarda veya taraflar arasında imzalanmış sözleşmelerde farklı zamanaşımı öngörülmemiş ise:
- Ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren 2 yıldır.
- Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslimi tarihinden itibaren 5 yıldır.
- İkinci el satışlarda satıcının ayıplı maldan sorumluluğu 1 yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslimi tarihinden itibaren 3 yıldan az olamaz.
- Ayıbın satıcı tarafından saklanması veya bir yolla gizlenmesi durumunda, ayıp ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK
AYIPLI MAL NEDİR?
Ayıplı mal; tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Malın ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan mal, ayıplı maldır. Ayrıca o mal satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliklere de uygun olmalıdır. Uygun olmayan mallar da ayıplıdır.
AÇIK AYIP GİZLİ AYIP
Ayıplı maldaki ayıp iki şekilde olabilir:
- Mal alındığı anda yapılan kontrolde taahhüt edilenden farklılığının görünüyor olması hali. Buna ‘açık ayıp’ denilir.
- Malın kullandıktan sonra kusurunun ortaya çıkması. Buna da ‘gizli ayıp’ denir.
İSPATI SATICIYA AİT!
Her ikisi için de satıcının sorumluluğu vardır. Açık ayıpta kontrol edilir edilmez ilk fırsatta satıcıya başvurulur, aksi halde mal bu hali ile kabul edilmiş sayılır. Bu hususta yasamızda, ‘teslim tarihinden itibaren 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir’ hükmü var. Bu arada malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir.
GERİ VERME MİSLİYLE DEĞİŞTİRME
Ayıplı malda tüketicinin talep edebileceği hakları nedir?
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme.
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme.
- Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde bütün masraf satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarımını isteme.
- İmkanı varsa satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme hakları vardır.
- Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Ayıplı malda indirim nasıl belirlenir?
Ayıplı malda satış bedelinden indirim istemede, ihtilaf konusu malın ayıpsız değeri ile ayıplı değeri arasındaki farkı satıcıdan talep etme şeklinde olur. Satılanın ücretsiz onarımı istemede de onarım satıcı tarafından yapılmalı, yapılamıyorsa da onarım bedeli satıcı tarafından tüketiciye ödenmelidir.
SATIN ALDIĞINIZ EVDE GİZLİ VE AÇIK AYIP VARSA NE YAPMALISINIZ?
Bir gayrimenkul alımında ve teslim sırasında daire gezilirken görülecek ayıplar açık ayıptır. Bunu çoğunlukla gayrimenkulün tesliminde tutanağına kaydedilmesini bekliyoruz. Ancak bu geçerlilik şartı değildir, süresi içinde satıcıya başvuruda bulunulması yeterlidir. Ya onarım istenir ya değer kaybı nedeni ile tazminat istenir veya eşdeğeri bulunabiliyorsa bir benzeri ile değiştirilmesi istenir. Sözleşmenin feshi ve dairenin iadesini istemek de mümkündür ama tatbikatta pek rastlanmaz.
Kullanmaya başladıktan sonra ortaya çıkan ayıplar olabilir. Çoğunlukla parkelerde deformasyon, boyada kabarma, mutfak malzemelerinde arıza gibi ayıplar ortaya çıkar ki bunlar da gizli ayıptır. Açık ayıptaki gibi taleplerde bulunulabilir. Bir de farklı bir durum olabilir. Satıcının (büyük çoğunlukla müteahhidin) taahhüt ettiği ama hiç yapmadığı şeyler olabilir. Bunlar ayıpta olduğu gibi yapılmış ama hatalı yapılmış şeyler değildir, hiç ortada yoktur. Bunu artık ayıp kabul etmiyoruz, eksik iş olarak değerlendiriyoruz ki bu dahi tazminatı gerektirir ve satıcıya başvuru süresi oldukça uzun, tam 10 yıldır.
YARIN: KREDİDEN, ABONELİKLERDEN VE ÖN ÖDEMELİ KONUT SÖZLEŞMESİNDEN CEZASIZ CAYMAK MÜMKÜN.
