Giriş
İş dünyasında çalışanlar için ‘mavi yaka-beyaz yaka’ diye temel bir tanım kullanılır. “Şirketinizde kaç kişi çalışıyor?” dendiğinde genellikle “Şu kadar beyaz, bu kadar mavi yaka denir” ve bu rakamlar o şirketin iş modeli, yapısı hakkında önemli göstergelerdir. Son yıllarda bu kategorizasyona çelik yaka (robot çalışanlar), yeşil yaka (çevreci, sosyal sorumlu, sivil toplum örgütü çalışanları), gökkuşağı yaka (nerede, kimlerle çalıştığı tam belli olmayan, standartlara uymayan, değişken işlerde çalışanlar) farklı renkler ve hatta resmen ‘robot, sanal robot, bot’ tipinde çalışanlar eklense de anlatımlarda, analizlerde hala mavi ve beyaz yaka baskındır. Mavi yakalılar, sahada, arazide, fabrikada, tezgah başında, mal ve hizmet üretiminde çalışan, zihin gücünden çok bedensel güç kullanan birebir, bizzat kendisi emek sarf eden işçilerden oluşur. Yaptıkları işler endüstri devrimi sırasında genelde daha çok mavi tulumlar içinde yapılabildiği için mavi yaka tanımı, mavi tulumun yakasından türemiş. Kısaca özetlemek gerekirse mavi yakalı çalışanlar, paralarını kazanmak için ‘alın teri’ dökerler...
Beyaz yakalılar ise beden değil, zihin gücü kullanır. Bilgisayar devrimi ile bilgi çağı toplumlarına geçildiğinde hızla çoğalıp, mavi yakalıların sayısını yakalayıp, geçmişlerdir.
Ofislerde, plazalarda bilgisayarlarla ve birbirleriyle çalışırlar. Mavi yakalıları yönetir, onlardan daha yüksek ücretler alırlar. Bilgi çağının, zihinsel güç kullanarak çalışan, ‘akıl teri’ döken, döpiyesli, takım elbiselileridir. Beyaz gömlekli giysiler giydiklerinden, beyaz yakalılar olarak anılırlar. Pandemi bunu da değiştirdi tabii... Öyle giyinirlerdi demek daha doğru olacak.
Çünkü şu anda yaka maka kalmadı, çoğu beyaz yaka denilen ofis çalışanı evlerde pijama, gecelik dahil çoğunlukla eşofmanla, şortla çalışıyor... Mavi yakalılar sanayi devriminden sonra yükseldiler ve çoğaldılar. Sonra otomasyon ve bilgi devrimi başladı. Bir taraftan beyaz yakalılar bir taraftan endüstriyel robotlar ve otomasyon sistemleri mavi yakalıları makinaların, aletlerin başından kaldırdı, işlerini gereksiz kıldı, onların yerini aldı.
80’lerde ise beyaz yakalıların dönemi, yani ‘klavye-bilgi işçilerinin’ altın çağı başladı. Giderek mavi tulumlular iş dünyasından, fabrikalardan çıktı, gözden düştü, beyaz gömlekler giyen güruhlar bilgisayarların başına, ofislere plazalara yerleşti...
BEYAZ YAKALILAR İŞLERİNİ ‘İNSANSI İŞ GÖRENLERE’ DEVRETMEYE HAZIRLANIYOR
Vee şimdi sıra beyaz yakalılara geldi. Yani klavye/ bilgi işçilerine... Pandemi ile iyice hızlanan bir dönüşüm ile home-office (evden çalışma) yaygınlaşıp, kabul görünce; beyaz yakalı, havalı işleri de dijitalleşme, bot’lar, robotlar, siber sistemler kısacası bir sürü ‘insansı iş gören’ devralmaya, koca koca binalar hayalet ofislere dönüşmeye yüz tuttu...
ALTIN ÇAĞA GEÇİŞ BAŞLADI
Tüm bu gelişmelerde ve geçiş döneminde KOBİ’lerin yani küçük ve orta boy işletmelerin, özellikle de üretim sahasında olanların yıldızı göz alıcı biçimde parlamaya başladı. Çünkü o pek göze görünmeyen ama tüm ticari faaliyetlerin. neredeyse 3/4 ünü sırtlanmış olan KOBİ’ler aslında ön plandaki devasa şirketlerin tasarım, üretim belkemiğini, omurgasını oluşturuyor.
Hemen hemen tüm sektörlerde, mavi yakalıların yapması gereken, insan emeği gerektiren bu işler, aslında KOBİ’lerde, KOBİ’ler sayesinde, ancak ve ancak KOBİ’lerle yapılabiliyor. Dijitalleşme, full-otomasyon, blockchain’e (aracısızlığa) geçiş, yeşil devrim vb. nedenlerle karbon nötr olmak gibi zorunluluklar ve koşullar hızlandıkça, KOBİ’lerdeki mavi yaka çalışan sayısı ve yetkinlik gereksinimi yükseliyor.
YENİ İŞ ARKADAŞINIZ COBOT’LAR
Cobot kelimesi, iş birliği (collaborative) ve robot kelimelerinin birleşmesinden oluşuyor. İnsanlarla ve diğer makinalarla, ortamlarla iş birliğine dayalı (kolaboratif) çalışıyor, yüksek hassasiyete, teknolojiye sahip ve bir nevi r’obotun mavi yakalısı’ oluyor... Cobot’u, robottan ayıran en önemli fark, insanlarla etkileşim halinde, insanlarla birlikte ve yan yana onlarla esnek, güvenle ve ekonomik koşullarda çalışabilmesi.
Bu bilgileri aldığım Universal Robots’un Türkiye ve MEA Ülke Müdürü Kandan Özgür Gök’ün anlattığına göre, 2008 yılında piyasaya sürülen Cobot’lar; sürekli tekrar eden, manuel yapılan, zorlu ya da riskli işler için kalite ve verimliliği artırırken iş güvenliği sağlıyor. Tüm sektör ve her ölçekteki üretim, hizmet prosesinde kullanılabiliyor, çok hızlı ve kolayca devreye alınabiliyor.
Aslında altı eksenli, mavi bir endüstriyel robot kol olan Cobot, çalışanların sağlığını koruyor ve çalışanlarla herhangi bir güvenlik bariyeri olmadan yan yana çalışabilmesini sağlıyor. Cobot’lar, hem mavi, hem de beyaz yakalıları güçlendiren yeni iş arkadaşları olarak saç ekiminden, otomotiv, sağlık, perakende, lojistik her türlü alanda hızla yer almaya başlıyor... Radarınıza alıp, anlamanızda ve hem çalışan hem iş sahibi olarak yakın temasta bulunmanızda aşırı fayda var...
