Giriş
Hep söylenen şey: Yeni nesil, markette gördüğü donmuş tavuk butunu, tavuğun kendisi sanıyor. Ya da kavanozdaki balın nereden geldiğini bilmiyor. Tıpkı reçel gibi el yapımı zannediyor. Arıdan bihaber. Kısacası tabiatla bağlarını tamamen kaybetmiş.
Doğayla bağlantısı sıfırlanmış. Böyle yetişen, büyüyen bir neslin ne tarımı ne hayvancılığı devam ettirmesi mümkün. Ne de çevreye çöp atmamasını ya da hayvanları sevmesini bekleyebiliriz. Nasıl sevsin ki? Bilmediği varlıkların kıymetini nasıl anlasın?
Kendisinin o tabiatın bir parçası olduğunu, yaşamını sürdürebilmesi için o arıya, tavuğa muhtaç olduğunu nereden bilsin?
TEMA-BAKANLIK İŞBİRLİĞİ
İşte tam da bu yüzden eğitim şu an her şeyden çok daha önemli. Şehirde ve hatta kasabada yaşayan çocukların tabiatla yeniden bağlantı kurabilmesi ve dünyayı anlamaları, artık ancak okuldaki müfredat ve öğretmenleri sayesinde olabilir.
Tam da buna yönelik Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA) ile birlikte çok daha yakın çalışmaya başladı. Çocuklara verdikleri eğitim, oyun kitleri ve atölyelerle çevre farkındalığı yaratıyorlar. Müfredatın güçlendirilmesi için de özellikle iklim krizi konusunda özel bir çalışma başlatılmış.
OKUL BAHÇESİNDEN TARLA
Milli Eğitim Bakanlığı ve TEMA, ‘Tabiat ve Yaşam Becerileri’ atölyeleri düzenliyorlar. Okul bahçeleri tarımsal alana dönüştürülüyor bir nevi. Çocuklar burada ekip biçmeyi ve yetiştirdikleri ürünleri velilere/yakındaki marketlere satmayı öğreniyorlar. Böylelikle hem doğayı ve bir ürünün topraktan sofraya nasıl geldiğini, nasıl yetiştiğini öğreniyorlar hem de girişimciliğe teşvik ediliyorlar. Şu an bu program yüzlerce okulda uygulanıyor.
Öncelik en çok ihtiyaç sahibi olan okullarda olsa da hedef tüm ülkeye yaymak elbette.
Tüm bunlar aslında sadece çocukların doğayı ve doğanın döngüsünü öğrenmeleri için hayati değil. Aynı zamanda rehabilitasyon görevi de görüyor.
Görüştüğüm Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk’un Danışmanı İpek Coşkun, çok küçük yaşta babasını kaybeden ve konuşmayı kesen bir çocuğun bu doğa atölyeleriyle birlikte yeniden konuşmaya başladığını heyecanla anlatıyor. Ya da okula gitmeyi reddeden otizmli bir çocuğun annesi, bu çalışmalardan sonra çocuğunu okuldan eve zorla getirdiğini anlatmış.
TOPRAK DERSEM ÇIK!
TEMA Vakfı’nın okullarda uyguladığı çok değerli çalışmalar var. Aslında vakıf, çevre farkındalığı yaratmaya 2003’te, öğretmenlerin gönüllü olarak uygulayabilecekleri ‘Yavru TEMA’ eğitim programıyla başlamış. 2009 itibarıyla ise okul-öncesi, orta-okul ve lise öğrecilerini de ekleyerek bu programları 4’e çıkarmışlar.
Bu kapsamda okullarda yıl boyu süren etkinlikler yapıyorlar. Telefonda konuştuğum TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç, 81 ilde 700’den fazla gönüllüleri olduğunu anlatıyor. Bakanlık ile yaptıkları 3 yıllık protokol kapsamında, bu gönüllüler okullara gidip bu etkinlikleri bir bir anlatıyor. İsteyen okulda da uygulanıyor. ‘Toprak Dersem Çık’ en çok uygulanan çalışmaları.
Sınıflarda TEMA’nın yolladığı gözlem kutusundaki toprak çocuklara gösteriliyor ve onlara sorular soruluyor. ‘Bu toprak nasıl oluşmuş olabilir? Bir fabrikadan mı çıktı? Kaç yaşındadır? Altında ve üstünde neler görüyorsun?’ gibi. Sonra bu çocuklara bir doğa filmi gösteriliyor ve hemen akabinde aynı sorular yine soruluyor. Tabii cevapları arasında muazzam fark oluyor.
EVİMİZ DÜNYA
TEMA’nın Bakanlıkla birlikte yürüttüğü bir de kısa dönemli, iki ders saati süren programlar var. ‘Ağaç Kardeşliği’ bunlardan biri. Okullara yolladıkları saksıda çocuklar o yörenin tohumlarıyla ürün yetiştiriyor. Aynı zamanda ‘ağaç kartlarıyla’ ağaçları tanıyorlar. Bir de TEMA çocuklar adına birer fidan dikerek bir orman oluşturuyor.
‘Evimiz Dünya’ da evde ve okulda enerjinin verimli kullanımının yani sürdürülebilir yaşamın anlatıldığı bir diğer önemli program. Emine Erdoğan’ın himayesinde yürütülen Sıfır Atık projesiyle ilintili olarak da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın da dahliyle çocuklara ihtiyaçları olduğu kadar tüketmeyi ve atıkları nasıl ayrıştırıp dönüştürecekleri anlatılıyor. Bunlar gibi onlarca etkinlik daha var ve bugüne kadar Türkiye çapında 600 bin üzerinde çocuğa bu eğitimler verilmiş.
‘Ağaç yaşken eğilir’ lafı boşuna değil. Sonradan davranış değişikliği ve farkındalık yaratmak neredeyse imkansız. Kaldı ki mesele sadece öğrenciler de değil elbette. Okul bahçesine sigara izmariti atan bir öğretmen istediği kadar iyi matematik ya da edebiyat öğretsin. O verdiği eğitimin hiçbir anlamı kalmıyor. Çocukların o öğretmende bizzat uygulamayı, yani bilinci görmeleri gerekiyor. O yüzden müfredat ve yan eğitimler kadar öğretmenlerin bilinçlendirilmesi de hayati önemde.
