Giriş
Oturup kalkıp Metaverse’ten, yeni bir dünyadan, başka başka gerçeklikler yaratılacağından bahsediyoruz. Ama çok önemli bir şeyi gözden kaçırıyoruz: “Genişletilmiş gerçeklik” denilen bu yeni dünyanın altyapısı, kuralları henüz oluşmamış durumda. İşte bu da çok büyük riskleri beraberinde getiriyor.
Güvenlik açıkları bir kenara; bugün alıştığımız özgür ve demokratik internet ortamının aksine son derece anti-demokratik, içine kapalı, duvarlarla örülü farklı Metaverse evrenleriyle karşılaşma olasılığımız çok yüksek. Ki buna da aslında “Metaverse” yerine “Multiverse” deniyor. Bir diğer deyişle “çoklu Metaverse alemleri”.
İşte bu da; insanoğlunun çok yakında cep telefonu, tablet, laptop, bilgisayarı terk edip Metaverse gözlüğüne/lensine geçerek yaşayacağı dünya için büyük bir tehlike arz ediyor. Bireylerin tek tek farklı evrenlere hapsolacağı, birbiriyle bilgi-içerik paylaşamayacağı, açık olmayan, hegemonik gerçekliklere hapsolduğu bir sanal dünyadan bahsediyorum.
Bu dediğim hiç de ütopik değil son derece olası ve çok da yakında gerçekleşebilecek bir senaryo. Önünü alabilmenin de tek bir yolu var: Metaverse için standartlar oluşturmak! Tıpkı internet için en başta oluşturulduğu gibi herkesin ulaşabileceği ve birbiriyle bilgi paylaşabileceği bir mecra olabilmesi için bir standartlar kümesi gerekiyor.
Hem de acilen! Yoksa korkarım “hegemonik ordular” altında ezilmeye mahkum kalacağız.
TEK BİR İNTERNET
“İnternet bir tanedir. Yani farklı internetlerden bahsetmiyoruz, Bundan kastım; dünyanın her yerinden her insan özgürce ve açık olarak bir web sitesi açabiliyor ya da web sitesine bağlanabiliyor; burada bilgi paylaşabiliyor ve bilgi alabiliyor. Bu da standartlar sayesinde oluyor. İşte aynı şekilde tek bir Metaverse dünyası olması gerektiğinden bahsediyoruz Verda Hanım” diyor konuştuğum Ali Cumhur Hantal.
XR Masters adlı şirketin kurucusu, OnSiteViewer’un kurucu ortağı ve Open AR Cloud (OARC) Derneği Yönetim Kurulu Üyesi olan Ali Bey’in bahsettiği “internetin tekliği” çok önemli çünkü bu sayede belli bir internet sağlayıcısına, işletim sistemine ve tarayıcıya muhtaç olmadan internete bağlanabiliyorsunuz. Bağımsız, özgür ve açık bir şekilde. Yani Superonline mı yoksa TT müşterisi misiniz; ya da Internet Explorer mı Safari mi kullanıyorsunuz veya elinizdeki Apple mı Android mi? Tüm bunlardan azade internete bağlanabiliyorsanız…
İşte farklı Metaverse alemleri arasında da aynı bu şekilde bilginin açık olması ve birbiriyle paylaşılabilir olmasından bahsediyoruz.
Metaverse standartları
Tam da buna yönelik olarak; Ali Hantal’ın da dahil olduğu 12 kişilik uluslararası bir komite olan Open AR Cloud Derneği, son 3 yıldır dünyanın en büyük “standart geliştiren organizasyonlarından” olan OGC (Açık Coğrafi Uzamsal Konsorsiyum) ile birlikte çalışıp “Geo-Pose” (coğrafi konumlama) adlı standardı geliştirmiş. Bu standart sayesinde; bir Metaverse’te yerleştirdiğiniz bir içeriğin (örneğin bir görsel) yer bilgisini, başka Metaverse evrenlerinde de görebileceksiniz.
XR Masters şirketinin bu standartlara uygun ilk Metaverse platformunu geliştiren şirket olduğunu; OGC’nin de Google’ın iki boyutlu haritalarda kullandığı standartları tüm dünyaya kabul ettiren, bu alandaki en tepe organizasyonlardan biri olduğunu ekleyelim.
YOKSA MULTIVERSE MÜ?
“Sorun şu ki bugün tam anlamıyla “internet” gibi bir Metaverse kavramından ve dünyasından bahsetmemiz pek mümkün değil. Şu anda var olan deneyimleri ‘farklı farklı Metaverse’lere ait deneyimler’ ya da ‘Multiverse’ler’ olarak adlandırmak daha doğru olacaktır” diyor, Ali Hantal.
Bunu da şöyle açıklıyor: “Örneğin artırılmış gerçeklik (AG) bulut tabanlı olan bir Metaverse’de, gerçek dünya üzerine yerleştirilen bir objenin, kullanıcının onayıyla bir başka Metaverse’te de yine aynı yerde ve aynı şekilde görüntülenebilmesini ancak standartlarla sağlayabiliriz. Yalnız bu şekilde tek bir Metaverse’ten bahsetmemiz mümkün olabilir.”
DEMOKRATİK OLMASI İÇİN
Peki bu neden mi önemli? Her şeyden önce yeni dünya düzeni bu. Metaverse artık internetin, eğitimin, turizmin, kültürün, ticaretin ve hatta insan iletişiminin geleceği olarak tanımlanıyor. Çok yakında insanlar üç boyutlu öte alemlerde diğer insanlarla ve üç boyutlu objelerle etkileşime ve iletişime geçerek yaşamaya başlayacak. Bu da yepyeni bir sistem demek. Dolayısıyla acilen bu yeni düzenin altyapısını oluşturmak, dünyanın ve insanlığın izleyeceği yol bakımından hayati önemde.
2’ncisi eğer ki gerekli olan standartlar geliştirilmezse; farklı farklı Metaverse’lerin içine hapsolacağımız ve bilgiyi-içeriği birbirimizle paylaşamayacağımız yeni bir dünya bizi bekliyor. Ali Hantal buna örnek olarak; internet servis sağlayıcıların, web sitelerini kısıtlayabildikleri bir dünyayı gösteriyor.
Tıpkı bunun gibi bir içeriği tek bir Metaverse evreninde görüp, bir diğerinde göremediğinizi düşünün… Yani Multiverse’lerin hakim olduğu sonra da yavaş yavaş devlerin ufakları satın alarak -aynı mobil uygulama pazarlarında olduğu gibi- sadece kısıtlı sayıda Multiverse’lere hapsedilmiş hegemonik bir dünya...
