Giriş
‘Yeni normal’ sürecinde çocuklarda ve ebeveynlerde kaygı ile baş etme yöntemleri
Tüm dünyayı ve ülkemizi etkisi altına alan corona virüs salgını, son zamanlarda birçok insanın gündemini meşgul eden tek konu. Corona virüs salgını sürecinde en çok kaygı ve endişe yaşayanlar ise ebeveynler oldu. ‘Yeni normal’ sürecinde kaygı ve endişe, hem ebeveynlerde hem çocuklarda artarak devam ediyor. Uzman Psikolog Ayşe Selin Özmen, ailelere kaygı ve endişeyle baş etme yöntemlerini anlattı.
Corona virüs döneminde psikolojik sağlık
Son zamanlarda gündem neredeyse corona virüs salgınından ibaretti. Şimdilerde ise ‘yeni normal’ diye adlandırdığımız bir sürece alışmaya çalışıyoruz. Ne yaptığımız ve nasıl davrandığımız hem yetişkinleri hem de çocukları oldukça etkiliyor. Peki, bu durumda ebeveynler kendi kaygılarını yönetmek için neler yapabilir? Çocukların bu süreçten olabildiğince az etkilenmesi için nasıl davranabilir?
Hem gözle görülmeyen hem de salgın yaratabilen kontrol edemediğimiz bir bilinmezin, insanlarda kaygı yaratması kadar normal bir durum yok. Bir süre üzgün, sıkıntılı, korkmuş, çaresiz ve kızgın hissetmeniz normal. Dünyada birçok bilinmezlik olduğu gibi her insanın bu koşullarla başa çıkma tarzı farklılık gösterir. Kaygı hayatın içinde her zaman vardır, önemli olan bizim kaygıyı nasıl yönettiğimizdir.
Kaygı ile başa çıkma
Aslına bakarsanız sağlıklı düzeyde yaşanan bir kaygı, hem gelişmek hem de doğal yaşamın devamlılığı için gerekli. Ne zaman ki bu kaygının düzeyi hayat akışımızı etkiler, uyku ve yeme düzenimizde değişikliklere sebep olur, sosyal ve ailevi ilişkilerimizi etkiler; işte o zaman sorun halini alır. Yaşayacağımız olayları her zaman seçmemiz mümkün olmasa da olaylara vereceğimiz tepkileri seçmek bizim elimizde.
Ebeveynlerin öncelikle kendi duygu durumlarını kontrol altına alması önemli. Öncelikle bu süreçte dışarı çıkmanın, işe gitmenin veya çocuğunuzu okula göndermenin sizde yarattığı endişeyi kabul ederek, yargılamadan ortaya çıkmasına izin vererek başlayabilirsiniz. Korku, endişe, panik gibi rahatsız edici zor duygulara yer açmak onlara bağlı olarak yaşanan suçluluk ve utanç hissetme yükünü ortadan kaldırabilir. Onları uyuşturmaya ya da bastırmaya çalışmadan hissetmeye izin vermek ve bedeninizde neler oluyor durup bir bakmak yardımcı olabilir.
Normalleşme sürecinde çocuklar ile iletişim
Çocuklar yaşadıkları çevreyi dikkatlice izler ve kendilerince yorumlar. Ebeveynleri endişeyi yaşayışı ve ifade edişi çocuklara rol model olur. Gündemdeki olaylarla ilgili konuşulmaması ve üstünün örtülmeye çalışılmasının çocukları daha fazla endişelendirdiğini söyleyebiliriz. Çocuğunuzla corona virüs hakkında ve dışarıda alacağınız önlemlerle ilgili konuşmaktan çekinmeyin. Bunu yaparken çocuğun gelişimsel düzeyine göre konuşmaya ve gerçekçi davranmaya dikkat edin. Açıklayamayacağınız bir soru sorarlarsa araştırıp kendisine haber vereceğinizi söyleyin. Asla geçiştirmeyin. Bu durum ileriki zamanlarda size olan güveninin sarsılmasıyla endişesini daha da arttırır.
Çocuklara, konuyla ilgili kendilerinin de yeni bir şey duyduklarında sizinle paylaşmasını söyleyin. Bunu yapmanız aranızdaki iletişim kanalına her zaman güvenebileceklerini hissettirir. Ayrıca süreç süresince virüse karşı aldığınız önlemleri onlarla paylaşmak ve nasıl baş edileceğini onlara da göstermek hem daha güçlü hissetmelerini sağlar, hem de streslerini azaltır.
Gerekirse kaynak olarak masallara, bu konuda hazırlanmış animasyon ve şarkılara başvurabilirsiniz. Bu konuda Küresel Çocuk EMDR İttifakı tarafından çocuklara ve ebeveynlere destek olmak amacıyla geliştirilen materyaller Türkçe’ye çevrildi ve kültürümüze uyarlanmış olarak yayınlandı. İlgili dökümanlara Instagram sayfaları üzerinden ulaşabilir ve bu süreci kolaylaştırmak için faydalanabilirsiniz.
Bu dönemde evde çocuklarınızın oyunlarını ve resimlerini gözlemleyin. Çocuklar oyunlarında ve resimlerinde metaforik bir şekilde mesaj veriyor olabilir. Çoğu zaman kaygıları ve korkuları hakkında bu şekilde fikir edinebilirsiniz. Çocuğunuzun kaygılı ve korkmuş olduğunu fark ettiğinizde öncelikle duygularını kabul etmek, küçümsememek ve korkusunu somutlaştırmasına yönelik dışavurumcu sanat etkinlikleri yapmak önemli. Gün içerisinde enerjilerini boşaltamayan çocuklar daha çok stres yaşayabilir. Bu yüzden olabildiğince egzersiz yaparak, dans ederek ve hareketli oyunları günlük rutininize katarak enerjilerini atmalarına yardımcı olabilirsiniz.
Ebeveynler için kaygı yönetimi
Bu süreçte çocuklar gibi ebeveynlerin de kendisine iyi gelen yöntemi bulması önemli. Biliyorum söylemesi yapmaktan çok daha kolay ama mümkün. Birkaç dakikalığına da olsa endişelenmek yerine neler yapılabilir?
Kimine rahatlama egzersizleri (meditasyon, nefes, farkındalık vb.), fiziksel egzersizler (yoga, pilates vb.) iyi gelirken, kimine film veya belgesel izlemek ya da kitap-dergi okumak, boyama yapmak, kutu oyunları oynamak iyi gelebilir. Hoşunuza giden bakım etkinliklerine, sizi iyi hissettiren kaynaklarınıza yer verebilirsiniz.
Sosyal çevrenizle bağlantıda olmaya, sevme ve sevilmeye devam etmeye ihtiyacınız olduğunu unutmayın. Özellikle kaygınızın yükseldiğini hissettiğiniz zamanlarda ve kendinizi kötü hissettiğiniz günlerde size destek olan bir kişiye ulaşmaya çalışın. Bazen sadece konuşmak ve yalnız olmadığınızı bilmek yardımcı olabilir.
Son olarak geçmişe baktığımızda savaşlar, doğal afetler, travma süreçleri gibi birçok olumsuz durumun daha önce de yaşanmış olduğu, ancak insanoğlunun bu süreçleri bir şekilde atlatmayı başardığını kendimize hatırlatalım.
Uzm. Psk. Ayşe Selin Özmen