Vekaleten atananlar haklarını istiyor

Kamuda bir görevin boş olması veya görevde olan bir kişinin yıllık izin, hastalık izni, istifa gibi nedenlerle görevinde olmadığı zaman, hizmetin aksamaması için yerine biri geçici olarak görevlendiriliyor. Bu, vekaleten olabileceği gibi tedviren de (çekip çevirme, yürütme) yapılıyor. Bu yöntemlerle devlet hizmetinde süreklilik sağlanmış oluyor. Vekaleten görevlendirilen memurun boş bulunan kadronun atanma şartlarını sağlaması gerekiyor.

Tedvirde ise böyle bir şart bulunmuyor. Şartları sağlayan ve vekaleten görevlendirilen kişilere, vekalet ettikleri kadrolar için öngörülen bazı tazminatlar ile ödemeler vekalet ücreti olarak veriliyor. Vekalet nedeniyle yapılan bu ödemeler kazanılmış hak sayılmıyor. Vekalet sona erince ödemeler de sona eriyor. Kişi özellikle sorumluluk gerektiren görevlere vekalet ederken, vekalet ettiği kadronun bütün yetki ve sorumluluğunu taşıyor. Boş kadrolara vekalet eden memurlar, vekalet ettikleri görevin haklarının devamını ve vekalet ettikleri kadroların ek gösterge, makam ve görev/temsil tazminatlarının emekli aylıklarına yansıtılmasını talep ediyor.

Niçin veriliyor?

Vekalet 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre veriliyor. Memurların;

- Yıllık izin,

- Geçici görev,

- Disiplin cezası uygulaması,

- Görevden uzaklaştırma,

- Sağlık raporu,

gibi nedenlerle görevlerinden geçici olarak ayrılmaları halinde, hizmetin aksamadan yürütülmesi için, yerlerine kurumlarından veya başka kamu kurumlarından vekil memur atanıyor. Hizmet vekil memur marifetiyle yürütülüyor. İlkokul öğretmenliği (yaz tatili hariç), doktor, eczacı, köy-beldelerdeki ebelik ve hemşirelik, mühendis-mimarlık, veterinerlik, vaizlik, imamlık ve müezzinlik görevlerine ait boş kadrolara, memur olmayanlardan da öğrenim ve yaş şartlarını sağlamaları halinde açıktan vekil atanabiliyor.

Boş bulunan ve ilkokul öğretmenliği, doktorluk, mühendislik ve imamlık gibi kadrolara memur olmayanlardan dışarıdan vekaleten atama yapılması için, Maliye Bakanlığı’nın izni gerekiyor. Mahalli idarelerde ise bu kadrolara vekaleten atama yapılması için Maliye Bakanlığı izni gerekmiyor. Mahalli idarede boş ve vizeli kadro olması yeterli oluyor.

Kime verilmeli?

Vekaletin kimlere ve nasıl verileceğine ilişkin şartları Bakanlar Kurulu belirlemiş. Vekaletin geçerli olması için öncelikle vekalet verilecek kişinin kurumun genel ve ilgili özel mevzuatı uyarınca kadroya asaleten atanmak için varsa sınav hariç hizmet yılı, öğrenim, alt unvanlarda tecrübe gibi diğer gerekli şartları taşıması gerekiyor. Kurumlarca bir göreve kurum içinden veya diğer kurumlardan vekalet verilmesinde, öncelikle vekaletin 657 sayılı kanun uyarınca yapılması ve bu hususun onayda belirtilmiş olması şart.

Vekaletin, Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararname ile atama yapılan kadro için ilgili bakan, diğer görevler için asli atamaya yetkili amir tarafından verilmesi zorunlu. Vekalet verilecek kişinin seçiminde yerleşik usul, vekalet verilecek kadroya en yakın yardımcılarından birisine verilmesidir. Örneğin, müdürlük için müdür yardımcısına vekalet verilmesi gibi. Kurumun aynı biriminde vekalet verilecek kadronun yardımcısı yoksa, eşit kadrolarda ve işleri yoğun olmayanlardan birine, bu durumda olan da yoksa başka birimlerden vekalet verilecek unvana yakın unvanlardan birisine vekalet verilmesi gerekiyor. Kurumda şartları taşıyan personel yoksa, muvafakat alınmak suretiyle başka kurum personeline de vekalet verilebiliyor.

Tedviren görevlendirme nedir?

Kamu yönetiminde ve mevzuatımızda ‘tedviren görevlendirme’ müessesesi olmamakla birlikte, uygulamada bu yönteme de başvurulduğu görülüyor. Kelime anlamı olarak, çekip çevirme, yürütme anlamına gelen tedvir uygulamasında, vekalet aylığı ödenmiyor. Bir nevi ücretsiz görevlendirme yapılıyor. Kamu kurumunda görevli memurlar arasında vekalet verilebilecek şartları taşıyan personel bulunmaması halinde, kamu hizmetinin aksamaması için, görevin tedvir yoluyla gördürülmesi de mümkün.

ANAYASA MAHKEMESI IMDADA YETISTI

Vekalet ücreti ödenmesi ile ilgili genel esaslar 657 sayılı kanunun 86’ncı maddesinde düzenleniyor. Bu madde gereğince memurlarca bir görevin vekaleten yürütülmesi halinde aylıksız vekalet asıldır. Sözü edilen maddenin dördüncü fıkrasının ‘Aynı kurumdan birinci fıkrada sayılan ayrılmalar dolayısıyla atanan vekil memurlara vekalet görevinin 3 aydan fazla devam eden süresi için, kurum dışından veya açıktan atananlarla kurum içinden ilkokul öğretmenliğine atanan öğretmenler ile veznedarlık görevine atananlara göreve başladıkları tarihten itibaren vekalet aylığı ödenir’ hükmündeki ‘birinci fıkrada sayılan ayrılmalar’ ifadesi Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.

‘Birinci fıkrada sayılan ayrılmalar’ memurların kanuni izin, geçici görev, disiplin cezası uygulaması veya görevden uzaklaştırma nedenleriyle işlerinden geçici olarak ayrılma halleridir. Anaya Mahkemesi’nin iptal kararından önce boş kadrolara vekalet edenler vekalet ücreti alamıyor, görevden geçici olarak ayrılanlar yerine vekalet edenler 3 aydan sonra vekalet aylığı alabiliyordu. Anayasanın iptal kararının ardından 3 aydan sonra herkes vekalet aylığı alabilecek. Anayasa Mahkemesi iptal gerekçesinde özellikle boş ya da dolu kadroya vekalet eden memurların yaptıkları işin niteliği aynı olduğu halde, bunlar arasında vekalet aylığı yönünden kadronun boş veya dolu olmasına göre ayrım yapılmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğunu vurguladı.

GEÇMİŞE YÖNELİK ÖDEME YAPILMAYACAK

Anayasa Mahkemesi kararı gereğince 86’ncı maddenin ‘vekaleten yürütülmesi halinde aylıksız vekalet asıldır’ düzenlemesinin bir hükmü kalmadı. Artık geçici de sürekli de olsa bir kadroya vekalet edenlere 3’üncü aydan sonra vekalet ücreti ödenmesi gerekecek. Anayasa Mahkemesi iptal kararı gereğince geçmişe yönelik vekalet ücreti ödenmesi mümkün değil. Çünkü Anayasa Mahkemesi kararları geriye dönük yürümüyor. Ancak karar tarihinde boş bir kadroya vekalet etmekte olanlar veya bu tarihten sonra boş bir kadroya vekalet etmeye başlayanlar vekalet görevinin 3 aydan fazlası için vekalet ücreti ödenmesini isteyebilirler. Kurumlar vekalet ücreti ödememekte direnirse de dava açarak vekalet ücreti talep edebilirler. Bu arada dava sonrası kurumlarca vekaletin geri alınma riski de göze alınmalı. Memur vekaletin başladığı günden itibaren yüksek vekalet ücreti istiyor.

Kimse vekil olmak istemiyor

Mevzuatta vekaleten veya tedviren görevlendirilen kişilerin bu statülerdeki görev sürelerine ilişkin bir düzenleme bulunmuyor. Atamaya yetkili makam istediği sürece bir yıl, 2 yıl hatta 5 yıl vekaleten görev sürdürülebilir. Bu sürede vekalet eden kişi kadronun özlük haklarının tamamından ve özellikle kadronun emeklilik haklarından yararlanamıyor. Vekalet süresi kaç yıl sürerse sürsün kadroya başkası sınavla veya sınavsız atanırsa vekalet eden kişinin hiçbir kazanılmış hakkı olmuyor.

Fakat vekalet eden kişinin vekalet süresinde attığı imzalardaki sorumluluğu da devam ediyor. Özellikle sınavla atama yapılabilecek kadrolarda vekalet ve tedvirin uzaması kurumları görevin yürütülmesinde rahatlığa sevk ediyor. Bu sürede de kadro için sınav açılmıyor ve kişiler de sınava girme hakkından, dolayısıyla kadrolara asaleten atanma hakkından uzun süre mahrum kalıyor.

Vekalet geçici olmalı

Memurlar vekaletin boş kadroların doldurulması için bir yol olarak düşünülmemesini, vekaletin kamu hizmetinin sağlanmasına yönelik getirilmiş geçici süreli bir uygulama olarak kullanılmasını istiyor. Memurlar kamuda vekalet ve tedvir uygulamasının kaldırılmasını, kaldırılmazsa da vekaletin veya tedvirin sınavla atama yapılacak bir kadro ise sınavın sonuçlandırılması için geçecek süre kadar yani en fazla 3 ay sürmesini istiyor. Boş kadro sınavsız atama yapılabilecek bir kadro ise bu durumda da en fazla bir ayda atama yapılmasını talep ediyor.

YARIN: MEMUR MAAŞINI ARTIRMAK İÇİN NE YAPMALI?

>>Belediyelerde çalışan 156 bin kişi kadro bekliyor

>> Memur terfide adalet istiyor

>>Yemek değil, nakit istiyorlar

>>Sorumluluk var, tazminat yok

>>Bir derece az da olsa rahatlatır

>>Kazanılmış haklar geri verilsin

>>Aile yardımı 'asgari ücret' kadar olsun