Giriş
Zeytin, tarih boyunca barışın sembolü kabul edilmiş, kutsal sayılmış ve birçok efsaneye konu olmuş. Zeytin ve zeytinyağı yaklaşık 8 bin yıl öncesinden bu yana dünyaya güzellik, sağlık ve lezzet pınarı saçıyor. Zeytin ağacı, ağır büyüyen fakat oldukça uzun yaşayan bir tür.
Gövdesi çürümeye karşı çok dayanıklı. Üstelik de ömrünü tamamladığında köklerinden yeni bir ağaç filizleniyor. Ona yakıştırılan ‘Ölmez ağaç’ ismi de bu yüzden. Günümüzde zeytin ağaçlarının yüzde 98’i Akdeniz ülkelerinde bulunuyor. Dünyada yaklaşık 10 milyon hektar alan üzerinde 900 milyonu aşkın zeytin ağacı olduğu tahmin ediliyor.
Zeytincilikte İtalya ve İspanya başı çekerken, Yunanistan, Türkiye, Tunus, Portekiz, Suriye, Fas ve Cezayir diğer önemli zeytin üreticisi ülkeler. Zeytin, 700 ile 2 bin yıla kadar yaşayabilen bir ağaç. Killi, kireçli ve su geçirebilen topraklarda iyi yetişir. Engebeli ve yamaç, fakat ılık rüzgarlı yerleri sever. Türkiye, coğrafi konumu ve Akdeniz iklimi sayesinde zeytin ve zeytinyağı üretiminde dünyada ilk beş ülke içinde yer alıyor. Türkiye İstatistik Kurumu araştırmalarına göre, Türkiye’de üretilen zeytinlerin yüzde 68’i yağ üretiminde ve yüzde 28’i de sofrada kullanılmak üzere yetiştiriliyor. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi verilerine göre 2021-2022 sezonunda zeytin üretimi yüzde 32 arttı ve 1 milyon 700 bin tonu aştı. Zeytinyağı üretimi ise yüzde 35 artışla 235 bin ton oldu.
Ülkemizde Ege, Marmara, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde zeytinyağı üretim faaliyetleri yoğun. 2020’nin sonunda yapılan rekolte tahminine göre Türkiye’nin zeytin ağacı varlığı 188 milyon 749 bin ağaca ulaştı. Bu ağaçların 159 milyon 352 bini zeytin veren, 29 milyon 397 bini meyve vermeyen ağaçlar. Her bölgenin coğrafi özelliği farklı olduğundan, yetiştirilen zeytinyağının kalitesi de bölgelerin iklim koşullarına göre değişiklik gösteriyor. Aslında zeytinyağı denilince herkesin aklına ilk olarak Ege Bölgesi gelir. Ege Bölgesi, ülkemizde zeytinyağı üretiminin yüzde 53 ’ünü karşılıyor.
ARANIN ARDINDAN YENİDEN OLIVTECH
26-29 Mayıs arasında İzmir’de 10. Olivtech Zeytin, Zeytinyağı, Süt Ürünleri, Şarap ve Teknolojileri Fuarı yapıldı. Dört gün süren fuarda söyleşiler, tadım ve yemek şovları gerçekleşti. İzmir Büyükşehir Belediyesi ev sahipliğinde İZFAŞ tarafından düzenlenen fuarda; Türkiye’nin dört bir yanından, yurt dışından ve Libya ile Fas’tan 106 firma yer aldı. Almanya, Cezayir, Fas, İspanya, İtalya Libya ve Tunus gibi birçok ülkeden ziyaretçiler geldi. Biz de pandemi arasının ardından bu yıl yeniden açılan fuarı ziyaret ettik.
‘MİLAS ÇEKİŞKE’YE DE COĞRAFİ İŞARET
Milas Zeytinyağı, AB’den coğrafi işaret almış ilk ve tek Türk zeytinyağı özelliğine sahip. Milas Ticaret ve Sanayi Odası (MİTSO)’nun başvurusu sonucunda 23 Aralık 2020’de Milas Zeytinyağı, AB’nin coğrafi işaretli ürünleri arasına girmişti. Son olarak Milas çekişke zeytinine coğrafi işaret alan MİTSO, tanıttığı Milas zeytinyağıyla 10. Olivtech Fuarı’nda yerini aldı. MİTSO Yönetim Kurulu Başkanı Reşit Özer, Milas zeytinyağına en çok Rus, İsrailli, Bulgar ve Kanadalı alıcıların ilgi gösterdiğini belirterek, şu bilgileri veriyor:
“Fuarda Milas zeytinyağımızı tanıtmak için elimizden gelenin en iyisini yapmaya çalıştık. Amacımız, başta Milas zeytinyağı olmak üzere Milas’ın coğrafi işaretli ürünlerine dikkat çekmekti. Standımızda coğrafi işaret etiketi almayı başarmış zeytinyağı markalarımız çok başarılı tanıtımlar yaptı. Rus, Kanadalı, İsrailli, Bulgar alıcılar, tadımlar yaptı ve Milas zeytinyağının lezzetinden, kalitesinden çok etkilendi. İletişim bilgilerini aldılar. Sanırım yakın zamanda Milas zeytinyağı bu ülkelerde de raflarda yerini alacak. Bu durum hem bizim başarılı bir tanıtım yaptığımızın kanıtı olarak görünüyor, hem de zeytinyağı üreticilerimizin yağlarının kalitesinin ne kadar beğenildiğini ortaya koyuyor.” Özer, “AB işaretli Milas zeytinyağımızın yanı sıra sofralık zeytin ürünlerimize de coğrafi işaretler alıyoruz. Böylece yöremize özgü birer değer olan sofralık zeytinlerimize de pazar değeri kazandırıyoruz. Şimdi üreticilerimizden, evlerde daha çok kendi ihtiyaçları için yaptıkları çekişke zeytinlerini coğrafi işaret standartlarına uygun bir şekilde pazar için de üretmelerini bekliyoruz. Sırada coğrafi işaret tescillerini bekleyen başka ürünlerimiz de var. Yeni coğrafi işaret başvurularımız da olacak” diyor.
MADEN YATAKLARI ZEYTİNLİK OLDU
Türkiye’nin enerji üretiminde kritik bir öneme sahip olan Muğla Milas’taki Yeniköy Kemerköy (YK) Termik Santralleri, zeytinyağı üretimi alanında da iddiasını sürdürüyor. YK Termik Santralleri, eski maden yataklarının doldurulmasıyla oluşturulan bölgede 22 bin 100 zeytin ağacından, yılda 8 ton soğuk sıkım zeytinyağı üretiyor. Ürettikleri zeytinyağını bağımsız ve akredite bir laboratuvarda test ettirdiklerini söyleyen YK Enerji Genel Müdürü Mesut Serhat Dinç, “Milas coğrafi işaretini almaya hak kazandık. MİTSO’ya başvuruda bulunarak belgelerimizi aldık. Bölge ekonomisine madencilik ve enerji üretimimizle tarımına da zeytincilikle destek vermekten mutluluk duyuyoruz” diyor.
ÖNCELİK YÖRE HALKINDA
Dinç, şunları kaydediyor:
“Ülkemizin enerji ihtiyacını karşılarken, kurumsal sorumluluk anlayışımız gereği çevre ve insan odaklı çalışıyor, bu kapsamda faaliyet gösterdiğimiz çevrede zeytin ağaçlarının korunması ve yaşatılması için azami çaba sarf ediyoruz. Linyit sahasında kömür çıkarıldıktan sonra üzeri örtülen arazileri tarıma uygun hale getirip ağaçlandırdık. Hem yeni diktiğimiz zeytinlerimiz hem de farklı bölgelerden taşıdığımız ağaçlarımızın sayısı 22 bin 100’e ulaştı. Dikim alanlarındaki zeytin ağaçlarından yılda 40 ton zeytin, 8 ton soğuk sıkım zeytinyağı ve 500 kg dolayında zeytinyağı sabunu üretiyoruz. Arazimizde hasat ve diğer tarımsal faaliyeti Milas bölgesinde yaşayan köylülerimiz gerçekleştiriyor. Çalışan istihdamında bölge halkına öncelik veriyoruz. Hem Milas’a uygun, coğrafi işaretimizin tüm özelliklerine sahip zeytinyağı üretmiş oluyoruz hem de köylülerimizin ek gelir kazanmasını sağlıyoruz. Zeytinliklerden elde ettiğimiz tüm ürünleri şirket çalışanlarımızla ve diğer paydaşlarımızla paylaşıyoruz. Bu alanda hiçbir şekilde ticari bir faaliyetimiz yok.”
SIRA İHRACATTA
Uzun yıllar fuar lojistiği sektöründe çalışan Eşber Kaynak, bu nedenle gıda sektörüne; özellikle zeytinyağına aşinalığının ve büyük bir sevdasının olduğunu söylüyor. ABD’de yaşadığı yıllardan sonra Türkiye’ye dönen Kaynak, “Uzun araştırmaların sonunda bu işi yapmaya karar verdim ve ‘Milas Hasadı’ markası ile zeytinyağı üretimine başladım. Bir yıllık bir markayız, yaklaşık 25 ton kapasitemiz var. Natural sızma, erken hasat soğuk sıkım ve sıcak yemeklerde kullanmak için naturel birinci yağımız var. Ürünlerimiz coğrafi işaretli. Ağırlıklı olarak iç pazardayız ama ihracatla ilgili çalışmalarımız var. Hollanda, Brezilya ve Çin’e ilk yüklemelerimizi yapacağız. İhracatla potansiyelimizi artırarak iç piyasaya daha güçlü gireceğiz” diyor.
POLİFENOL DEĞERİ YÜKSEK
Kaynak, şöyle devam ediyor:
“Normalde düşük maliyetle daha fazla yağ elde etmek için 70 derecelere varan sıcaklıklarda sıkım yaptırılırken biz bu yöntemi kullanmıyoruz. Erken hasat soğuk sıkım yağlarımız 22 derecede, naturel sızma yağlarımız da 27-32 derecede sıkılıyor. Böylece yağın kimsayal özelliklerinin kaybolmamasını sağlıyoruz. Polifenol değeri de yüksek çıkıyor. Maliyetli olmasına rağmen tüketiciye sağlık açısından olumlu dönüşünü sağlamak için böyle bir hedef belirledik. Sağlıklı ve uzun soluklu bir çalışma için bu yolda ilerliyoruz.”
EFELER’İN ZEYTİNLERİ SATIŞTA
Belediyenin tarım arazilerini üretime kazandıran Aydın’ın Efeler Belediye Başkanı Mehmet Fatih Atay, bu kez zeytinyağı atağı ile dikkat çekiyor. Efeler Belediyesi’nin park, bahçe ve yeşil alanlarındaki zeytin ağaçlarından elde edilen mahsulden üretilen zeytinyağı Efe Bakkal raflarında satışa sunuluyor. Başkan Atay, “Efeler’imizin verimli toprakları geçmişten bu güne birçok uygarlığı beslemiş büyütmüştür. Bir dönem tarımda kendi kendine yeten ülkemiz bugün maalesef tarımsal kaynaklarını verimli şekilde kullanamıyor. Belediyemizin görev alanındaki zeytin ağaçlarından ürettiğimiz zeytinyağını Girne Mahallesi’ndeki Efe Bakkal’ımızda vatandaşlarımızla buluşturduk. Uygun fiyatıyla, sağlıklı, güvenilir birçok ürünümüzü vatandaşlarımızın tüketimine sunmaktan mutluluk duyuyoruz. Cam şişede uygun fiyatla vatandaşlara sunulan Efeler’in sağlık deposu zeytinyağları satışa sunulan ilk günden itibaren vatandaşların yoğun ilgisini çekti” diye konuşuyor.
Oleaceae familyasından olan zeytinin adının kökeni, Yunanca ‘elaia’, Latince ‘olea’dan gelir. Türkiye’de 83 zeytin türü yetiştiriliyor. Bir litre zeytinyağı elde etmek için yaklaşık 5 kilogram yağlık zeytin kullanılıyor.
