Giriş
T ürkiye’de 1 Ekim 2008’de yasalaşan sosyal güvenlik reformunun getirdiği önemli yeniliklerden biri de ‘genel sağlık sigortası’dır. 1 Ekim 2008’den itibaren kademeli olarak genel sağlık sigortası uygulamasına geçildi. 1 Ocak 2012 itibarıyla sistemin dışında olan 2 milyon işsiz ile 9 milyon 140 bin yeşil kartlı da kapsama dahil edildi. 1 Ocak 2012’den itibaren;
- Sosyal güvencesi olmayan işsizler,
-Eğitimde olmayan 18 yaşını tamamlamış çocuklar,
- Eğitimde olmakla birlikte lise ve dengi okullarda 20 yaşını dolduran çocuklar,
- Yüksek öğrenimde 25 yaşını doldurmuş çocuklar,
- Yeşil kartlılar, zorunlu olarak genel sağlık sigortalısı yapıldı. Çağrı üzerine veya kısmi süreli çalışma nedeniyle SSK’ya, ay içinde 30 günden az prim ödeyenlere de sağlık yardımı alabilmeleri için, 1 Ocak 2012’den itibaren, genel sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlama zorunluluğu getirildi.
[[HAFTAYA]]
Sistem nasıl işleyecek?
Kendiliğinden tescil: Sosyal Güvenlik kurumu (SGK), 1 Ocak 2012’den itibaren genel sağlık sigortalısı olmayanları, genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi durumunda olmayanları, genel sağlık sigortalılığı sona erenleri, reşit olanları ve yeşil kartlıları kendiliğinden genel sağlık sigortalısı yaptı. Burada kişinin ‘genel sağlık sigortalısı olurum ya da olmam’ gibi bir seçeneği yok.
Genel sağlık sigortası olanlar prim ödeyecek mi?
Genel olarak tanımlayacak olursak; genel sağlık sigortası parasız değil. Sistem primli. Yani her ay prim ödenerek, sağlık yardımı alınabilecek. Ancak, geliri olmayanlar da korunmuş durumda. Gelir olmayanların primi devlet tarafından ödenecek. Yapılan gelir testi sonunda aile içindeki kişi başına düşen aylık gelirin asgari ücretin üçte biri olan 295.50 liradan az olduğu tespit edilenlerin primlerini Hazine ödeyecek. Başka bir ifadeyle, bu durumdakiler prim ödemeden sağlık yardımı alacak. Ancak, 1 Ocak 2012 itibarıyla genel sağlık sigortalısı yapılan 2 milyon işsiz gelir testi ile aile içi kişi başına düşen aylık gelir tutarı tespit edilene kadar, aylık 212.76 lira prim ödeyecek. SGK her ay primi tahakkuk ettirecek. Primi ödemeyene her ay gecikme zammı işletilecek. Esnaf tüccar, sanayici, şirket ortaklarına her ay tahakkuk ettirilen Bağ-Kur primi gibi, işsizlere de gelir testi sonuçlanana kadar her ay 212.76 lira genel sağlık sigortası primi tahakkuk ettirilecek.
Gelir testi için yazı gönderilecek
SGK bu durumdaki kişilere ‘bir ay’ içinde, ‘sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına’ başvurması gerektiğine dair bir yazı gönderecek. Söz konusu yazıyı alan işsiz, en geç bir ay içinde, adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı ikametgahının bulunduğu yerdeki ‘Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na, gelir tespitine esas teşkil edecek göstergeleri içeren ‘form’ ile başvuracak. Vakfa ‘muvafakatname’ vererek gelir testi yapmasını sağlayacak.
Gelir testi yaptırmayanın durumu ne olacak?
Gelir testi için Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na başvurması gerektiğine ilişkin yazıyı alan ve bir ay içinde, gelir testi yaptırmak için vakfa başvurmayan veya başvurup da gelir testi yapılmasını istemeyenlerin, aylık asgari ücretin iki katı kadar geliri olduğu kabul edilecek. Adlarına da her ay 212.76 lira genel sağlık sigortası primi tahakkuk ettirilecek.
Gelir kontrolü evde yapılacak
Gelir tespitinde aynı hane içinde yaşayan eş, evli olmayan çocuk, büyük anne ve büyük babaya ön inceleme yapılacak. Ön inceleme sonunda genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olduğu tespit edilenler değerlendirmeye alınmayacak. Haklarında gelir testi yapılmayacağı kendilerine yazılı olarak tebliğ edilecek. Diğerlerine başvuru formundan beyan edilen bilgiler doğrultusunda gelir testi yapılacak. Ancak, gelir testi sonucunu doğrulamak amacıyla, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı personeli, ‘hane ziyareti bilgi formu’ kullanarak başvuruda bulunanların evlerine gidilecek. Evde formdaki bilgilerin doğru olup olmadığı kontrol edilecek. Evdeki eşya ve yaşam biçimine bakılmak suretiyle kişinin beyan ettiği bilgilerin doğruluğu konrol edilecek.
Gelir nasıl tespit edilecek?
Genel sağlık sigortası uygulamasının püf noktasını gelir tespiti oluşturuyor. Çünkü, yapılacak tespit sonucunda bulunan aylık gelir, prim ödenip ödenmeyeceğini, ödenecekse ne kadar prim ödeneceğini belirliyor.
Özetle; gelir tespiti şu şekilde yapılıyor:
Aynı evde yaşayan aile bireylerinin aylık gelirleri, harcamaları, malları ile bunlardan doğan haklar da dikkate alınarak, 13 ayrı kurumun 28 farklı harcama ve gelir kalemine göre puanlama usulüyle geliştirdiği gelir tespit ölçütleri kullanılarak aile içinde kişi başına düşen aylık gelir bulunacak.
- Gelir tespitinde aynı ev içinde yaşayan eş, evli olmayan çocuk, büyük anne ve büyük babanın gelirleri toplama dâhil edilecek.
-Öğrenim nedeniyle aynı evde yaşamayan 25 yaşını doldurmamış çocuklar, öğrenimleri süresince aynı evde yaşıyor gibi, gelir tespitinde dikkate alınacak.
-Aynı evde birden fazla ailenin yaşaması halinde, her bir aile için ayrı gelir tespiti yapılacak.
-Gelir tespitinde aynı evde yaşama kriteri esas. Aynı evde yaşayan aile bireylerinin gelirleri toplanıyor. Gelir testi yapılan kişi ile aynı evde yaşamayan anne ve babası, bakmakla yükümlü olunan kişi statüsünde olsalar dahi, anne ve babaya ayrı gelir tespiti yapılacak.
-Kendisine kanuni temsilci atanan kişilerin gelir tespitinde aynı evde yaşayan eşi evlenmemiş çocuğu ve anne ve babasının geliri toplama dâhil edilirken aynı evde yaşasa dahi kanuni temsilcinin geliri dikkate alınmayacak.
105 gün askerlik borçlanması yeterli
Soru: 12 Aralık 1969 doğumluyum. 18 ay askerlik yaptım. 17 Eylül 1994’te SSK’lı oldum. Şu ana kadar yaklaşık 5900 günüm var. Askerlik borçlanmamı ödersem kaç yaşında emekli olabilirim? Bayram BİRCAN Cevap: Askerlik yaptığınız tarihi belirtmemişsiniz. Sorunuzdan askerliğinizi sigorta başlangıç tarihinden önce yaptığınız anlaşılıyor. Askerliğinizin tamamını borçlanmanıza gerek yok. Askerlik sürenizin 105 gününü borçlanmanız halinde, sigorta başlangıcınız 105 gün geri gider ve 25 yıl sigorta süresi, 5675 gün prim ve 54 yaş şartlarına tabi olursunuz. Prim ödemeniz yeterli olduğundan, bundan sonra prim ödemeseniz de 12 Aralık 2023’te emekli olabilirsiniz
Almanya’da çalışan işyeri kirasını beyan etmez, konut kirasını beyan eder
Soru: Almanya’da çalışan işçi Türkiye’de işyerinden aldığı kirayı beyan etmiyor. Ancak, konut kirasının beyan edilmesi gerektiği söyleniyor. Bu duruma pek aklım yatmadı. Almanya’da çalışan kişi Türkiye’deki konuttan elde ettiği kirayı beyan edecek mi? Ahmet DEMİR Cevap: Almanya’da çalışan kişinin Türkiye’deki işyerinden elde ettiği kiradan Gelir Vergisi stopajı yapıldığı için, beyanı gerekmiyor. Stopaj yoluyla ödenen vergi nihai vergi sayılıyor. Ancak, konut kira geliri stopaja tabi tutulmadığından, istisna haddini aşan kira gelirinin beyan edilmesi gerekiyor. 2011 yılında 2800 lirayı, 2012 yılında ise 3000 lirayı aşan konut kira gelirlerinin beyan edilmesi zorunlu. Ancak, beyan edilen gelirden 2011 yılı için 2800 lira, 2012 yılı gelirinden ise 3000 lira istisna haddi düşülecek ve kalan kısmı vergilendirilecek.
