Sosyal güvenlikte 'çeyiz' muamması

SSK ve Bağ-Kur ‘eş’ ve ‘anne’ye çeyiz parası vermiyor ama Emekli Sandığı veriyor. Emekli Sandığı’nda olanlar 2000 yılından önce olduğu gibi ‘24 maaş çeyiz yardımı’ isterken, SSK ve Bağ-Kur’lular miktarın artmasını talep ediyor.

Tek çatı farkları gideremedi

Çalışanların sosyal güvenlik haklarından aynı norm ve standartta yararlanmaları için; SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ‘Sosyal Güvenlik Kurumu’ adıyla tek çatı altında toplandı. 1 Ekim 2008’den itibaren yürürlüğe giren 5510 sayılı yasayla da sigortalı çalışanlar (SSK), serbest çalışanlar (Bağ-Kur) ve memurlar (Emekli Sandığı) sosyal güvenlik yönünden aynı hükümlere tabi tutulmaya başlandı. Zaten düzenleme de her çalışanın sosyal güvenlik açısından aynı hak ve yükümlülüklere tabi tutulmasını amaçlıyordu. Bu amaç yasanın yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa çalışma hayatına girenler için gerçekleşti.

Kademeli geçiş sorun yaratıyor

Yasa yürürlüğe girmeden önce emekli olanlar ve 1999’da çıkan, emekliliği zorlaştırdığı için de ‘mezarda emeklilik’ olarak bilinen 4447 sayılı yasa ile getirilen yeni şartlara kademeli geçişleri öngörülenler açısından, farklı uygulamaların ortadan kalktığını söylemek zor. Sosyal güvenlik sisteminde olanların çoğu, farklı norm ve standarttan yararlanmaya devam ediyor.

SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nda farklı uygulanan ve emeklileri daha doğrusu emeklilerin dul ve yetimlerini oldukça rahatsız eden konuların başında ‘evlenme ödeneği’ geliyor. ‘Çeyiz yardımı’ da denilen bu ödeme, kapsam olarak en geniş şekilde Emekli Sandığı’nda uygulanıyor. SSK’daki uygulamaya ise ‘kısmen’ demek mümkün. 1 Ekim 2008’e kadar Bağ-Kur’da hiç uygulanmayan evlenme ödeneği, 1 Ekim 2008’den itibaren SSK’da olan şartlarda Bağ-Kur’da da uygulanmaya başlandı.

Evlenme yardımı nedir?

Kamuoyundaki adıyla ‘çeyiz yardımı’, vefat eden anne veya babasından yetim aylığı almaktayken evlenen kız çocuklarına veriliyor. Emekli Sandığı’nda dul-yetim aylığı alan eş ve anneye de evlenmesi halinde, evlenme yardımı ödeniyor. Sosyal güvenlik kurumlarına göre değişmekle birlikte, genel olarak evlenme yardımı almanın şartlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

1- Dul-yetim aylığı almak,

2- Dul-yetim aylığı alırken evlenmek,

3- Evlendikten sonra yazılı olarak başvurarak ‘evlenme yardımı’ talep etmek.

Eş, kız çocuk ve anneye

Emekli Sandığı’ndan dul ve yetim aylığı alanlardan, evlenmeleri nedeniyle aylığı kesilen eş ve kız çocukları ile vefat eden memurdan dolayı aylık bağlanmış annesine, ‘bir defaya mahsus’ olmak üzere evlendikleri tarihte almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının ‘12 katı’, evlenme yardımı olarak veriliyor. (Evlenme yardımının Emekli Sandığı’ndaki adı ’evlenme ikramiyesi’dir)

Evlenme yardımı alan kişi, 12 ay geçmeden eşinden ayrılıp tekrar dul-yetim aylığı bağlanmasını talep etmesi halinde, 12 aylık süre doluncaya kadar aylık alamıyor. Ancak, 12 aydan kalan süre için çıkartılan borcun ödenmesinden sonra, kendisine tekrar dul-yetim aylığı bağlanıyor. Evlenme ikramiyesinin hesabında dul-yetim aylığının içinde bulunan; makam, kadrosuzluk, temsil tazminatları ile harp malullüğü zammı dikkate alınmıyor.

Dul ve yetim aylığı kesiliyor

Emekli Sandığı’ndan dul aylığı alan eş ile yetim aylığı alan kız çocuğu ve vefat edenden dolayı aylık alan anneye evlenmesi nedeniyle evlenme yardımı ödenince, dul-yetim aylıkları kesiliyor. Bu aylıkların kesilmesi ile birlikte, vefat edenin dosyasından aylık alan başka dul ve yetim varsa (örneğin; erkek çocuk, evlenmeyen kız çocuk gibi) dul-yetim aylıkları da yeniden hesaplanarak artırılıyor. 12 ayın bitmesi şartı aranmıyor.

SSK ve Bağ-Kur’da kızlara

SSK’da evlenme yardımı bekar, boşanan veya dul kalan kız çocuklarına yapılıyor. Evlenen kız çocuklarına ‘yetim aylığının 24 katı kadar evlenme yardımı’ ödeniyor. Evlenme yardımı ödenirse aylık kesiliyor. Evlenme ödeneği bir kez veriliyor. Evlenen kız çocuğunun 24 ay içinde boşanması ve tekrar yetim aylığı talep etmesi halinde, 24 aylık süre dolmadan yetim aylığı bağlanmıyor. Evlenme yardımı ödendikten sonra, varsa diğer hak sahiplerinin aylıkları, 24 ay sonra hesaplanıyor. Aylık bağlanan eş ve anneye evlenme yardımı yok. 1 Ekim 2008’e kadar Bağ-Kur’da evlenme yardımı yoktu. Bu tarihte getirilen evlenme yardımının kuralları SSK’da olduğu gibi uygulanıyor.

5 yılda almayan kaybediyor

Gerek Emekli Sandığı’ndan gerek SSK veya Bağ-Kur’dan dul veya yetimin evlenme tarihinden itibaren 5 yıl içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan ‘evlenme yardımı’ istemesi gerekiyor. 5 yıl içinde istenmeyen evlenme yardımı zamanaşımına uğruyor ve ödenmiyor. Vefat eden emekli veya sigortalılardan dolayı dul-yetim aylığı alanların evlenme yardımı konusundaki talepleri şu şekilde:

- Halen SSK veya Bağ-Kur’dan 24 aylık tutarında evlenme yardımı alanlar evlenme yardımının artırılmasını, (örneğin 40 aya) çıkarılmasını istiyor.

- SSK ve Bağ-Kur’lular ise yetim aylıklarının düşük olduğunu, evlenme yardımının 40 aylık tutarına çıkarılsa bile Emekli Sandığı’ndaki kadar evlenme yardımı alamayacaklarını belirtiyor.

- SSK ve Bağ-Kur’dan evlenme yardımı alamayan eş ile anneler Emekli Sandığı’nda olduğu gibi evlenme yardımı istiyor.

- Evlenme yardımı Emekli Sandığı’nda da 2000 yılına kadar 24 aylık tutarında ödeniyordu. 4447 sayılı kanunla 1 Ocak 2000’den geçerli olmak üzere, 12 aylığa düşürülmüştü. Emekli Sandığı’ndan dul ve yetim aylığı alanlar evlenme yardımlarının 2000’den önce olduğu gibi 24 aylık tutarına yükseltilmesini istiyor.

YARIN: Emekli TOKİ'den ucuz ev, elektrik, su, doğalgazda da indirim istiyor

>>2 TL'lik aspirine 3.5 TL katılım payı

>> Ek göstergede 600 puan ayda 372 lira zam demek

>> Ek gösterge rakamı yüzde 75 artırılsın

>>Emekliye promosyon için gözler Erdoğan'da

>>On binlerce emekli ikramiye alamadı