FİGEN ONUR ERTAN

figen@figen.net

Meğer öyle kolay kolay AKUT köpeği olunmuyormuş. AKUT Merkezi’ni arayıp bu konuyu görüşmek istediğimde merakımdan sordum: “Benim iki köpeğim var biri 5, diğeri 8 yaşında. Arama köpeği olabilirler mi?” Yanıt olumsuzdu.

Çünkü afet bölgesinde arama yapabilmek için bir köpeğin tam ikibuçuk yıl eğitim alması ve çeşitli sınavlardan geçmesi gerekiyor. Ve 10 yaşında da emekli oluyorlar. Yani bir köpeğin eğitime başlaması için 2 yaşını geçmemiş olması en uygunu. AKUT’un arama köpeği eğitmenlerinden Utku Lomlu, AKUT’un arama köpekleriyle ilgili merak ettiklerimizi bize anlattı...

Her köpek arama köpeği olabilir mi?

Maalesef her köpek arama köpeği olamaz. Bir köpeğin arama köpeği olabilmesi için oyun güdüsünün çok yüksek olması gerekiyor. Bunun dışında sosyalleşme dönemini sağlıklı bir şekilde geçirmiş olması, korku ve agresyon probleminin olmaması, bir de kolay eğitilebilir olması gerekiyor.

Öncelikle oyuncu olması gerekiyor demek ki. Köpeğin cinsi de önemli mi?

Az önce saydığım özelliklere sahip olduğu sürece köpeğin cinsi bizim için ikinci planda kalıyor. Bu köpeklerin enkaz üzerine çıkacağını, yeri geldiğinde uzun mesafe kucağınızda taşıyacağınızı ve doğa operasyonlarını düşünürsek çok iri ya da çok küçük ırklar bu işe uygun değil diyebiliriz.

Sahipleri de eğitiliyor mu?

Tabii ki, sahipleri de beraber eğitiliyor.

Nasıl?

Hepimiz AKUT’un operasyonel arama ve kurtarma personelinin standart alması gereken eğitimler dışında, Köpekli Arama Birimi olarak kendi birim içi eğitimlerimizi de alıyoruz. Eğitim konularımız sadece köpeklerle sınırlı değil tabii ki. Destek personel ve rolü, hava akımları, bulma olasılığı hesaplamaları gibi konular da var.

Peki bir köpeğin eğitimi ne kadar sürüyor?

Aslına bakarsanız köpeklerin eğitimi hiç bitmiyor. Haftada en az iki gün çalışmalarımızı bulduğumuz enkazlarda, doğada ve Ataşehir’deki eğitim merkezimizde mümkün olduğunca sürdürmeye çalışıyoruz. Bir köpeğin deneyim kazanıp operasyonel hale gelmesi ise iki yıla yakın bir zaman alıyor. Bundan sonrası farklı problemler üzerinde çalışmak ve bildiklerini tekrar şeklinde geçiyor.

Nasıl bir yöntem uyguluyorsunuz?

Köpeklerimizi pozitif yöntemle eğitiyoruz. Köpekler aslında enkazda oyun arkadaşlarını arıyor. Bu yüzden bol bol oyun oynamakla geçiyor zaman. Arama çalışmaları dışında, köpekleri enkaz ortamına hazırlamak için çeviklik ve gerektiğinde uzaktan istediğimiz tarafa yönlendirebilmek için yönlendirme çalışmaları yapıyoruz.

Eğitim aşaması eğlenceli görünüyor. Başarı hikayeleriniz?

AKUT Köpekli Arama Birimi 1999 yılında henüz ülkemizde arama köpeği konusu çok bilinmezken, bir avuç insan tarafından kuruldu. O zamandan bu zamana kadar yetiştirilip operasyonel seviyeye gelmiş köpeklerin hepsi bence ayrı ayrı bir başarı hikayesidir. Çünkü bu iş ciddi manada sabır ve özveri gerektiriyor.

Ben en çok ulaşım konusunu merak ediyorum. Normalde köpekleri bagaj bölümüne alıyorlar. İlaç veriliyor mu?

Mesafeye göre değişiyor. Van’a uçakla gittik. Söz konusu bir afet durumu olduğu için uçağa alınmasında bir problem yaşamadık. Uçak yolculuğu için köpeklerimize herhangi bir sakinleştirici ilaç vermedik. Uçaktan indikten kısa bir süre sonra enkaz üzerinde çalışmaları, buna bağlı olarak da böylesine stresli durumlarla başedebilmeleri gerekiyor.

Afet durumunda halkın yaklaşımı nasıl oluyor?

Malum herkesin köpeklere yaklaşımı farklı. Afet durumunda işler biraz değişiyor. Köpeklerin bir enkazı hızlıca arayıp, canlı olup olmadığına dair sinyal verebilecekleri bilindiği için normalde köpek sevmeyen bir insan için köpekler bir anda umut oluyor. Belki fazla yanaşmıyor, uzağından geçmeyi tercih ediyor ama kötü davranmıyor. 5 Olumsuz örnekler de yaşanmıyor değil. Mesela İran depremi sırasında köpekleri inanç gereği enkazda çalıştırmak istememişlerdi.

Uygulamada enkaz altında canlı-cansız birine verdikleri tepki nasıl?

Bizler köpekleri canlı insan bulma konusunda eğitiyoruz, bu yüzden ortam ve kokudan rahatsız olsalar bile ölü birine tepki vermiyorlar.

Bu yıl Akut köpekleri kaç can kurtardı?

Bu konuda sayı vermeyi çok doğru bulmuyorum ama resmi kayıtlara geçtiği için söyleyeyim. Van’da yaşanan depremde köpeklerimiz enkaz altında kalmış dört insanımızın bulunup yer tespitinin yapılmasında aktif olarak rol oynadı. Kriz koordinasyon merkezine iletilmeyen bir bu kadar daha vaka olduğunu biliyoruz.

Akut köpeklerini biz hep depremde enkaz altındakileri arama görüntüleriyle hatırlıyoruz. Enkaz dışında hangi durumlarda nasıl arama ve kurtarma çalışmaları oluyor?

Enkaz dışında doğa operasyonlarına gidiyoruz. Genelde ya mantar toplarken yolunu kaybeden ya da Alzheimer hastalığı nedeniyle doğada kaybolan insanları arıyoruz. Çeşitli nedenlerle doğada kaybolan çocukların sayısı da azımsanmayacak kadar fazla. Geçtiğimiz Kurban Bayramı Şile’de kaybolan ve iki üç gün sonra bulunan Berat da görev aldığımız doğa operasyonlarından biriydi.

Aktif olarak görev alabilecek kaç köpeğiniz var?

Şu an AKUT’un İstanbul bölgesinde operasyonel olarak üç köpeği bulunmakta. İstanbul dışında Ankara ve İzmit gibi farklı illerde de çalışan birimlerimiz var.

(06.11.2011 tarihli Pazar Postası'ndan alınmıştır.)