Diğer ülkeler nasıl özür diledi?

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, partisinin il başkanları toplantısında Dersim olayları için dile getirdiği “Eğer devlet adına özür dilemek gerekiyorsa ve böyle bir literatür varsa ben özür dilerim ve diliyorum” sözleri, dünyanın çeşitli ülkelerindeki benzer süreçleri gündeme getirdi. Ancak birçok ülkenin dile getirdiği resmi özür ‘prosedürünün’ daha uzun ve daha farklı işlediği ve devlet adına resmen yapılması ile dikkati çekiyor.

Bunun peşisıra da tazminat ve telafi edilebilecek diğer zararlar gündeme geliyor. “Özür dileyen” ülkelerden en iyi bilineni ise Almanya. Yahudi Soykırımı için Almanya resmi olarak 2000 yılında özür diledi.

ALMANYA: AFFINIZI DİLİYORUM: Almanya Federal Devlet Başkanı Johannes Rau, İsrail parlamentosu önüne çıkarak şu metni okudu: “İsrail halkı izlerken; öldürülenler, mezarı bile olmayanlar önünde eğiliyorum. Kendim ve kuşağım adına, geleceğini İsrail’in çocukları ile birlikte görmek istediğim çocuklarımız ve torunlarımız adına, Almanların yaptığı şey için affınızı istiyorum. Kurbanlar bizim geleceğimizin bir parçası olarak kalacak” Rau, İsrail gezisinden önce soykırımdan sağ kalanlar ile birlikte Auschwitz toplama kampını ziyaret etmişti.

HOLLANDA: HEM ÖZÜR HEM TAZMİNAT: Hollanda 2000 yılında II. Dünya Savaşı’nda haksızlık yaptığını itiraf ettiği Yahudi, Çingene ve Endonezyalılardan özür diledi. Özür, Amsterdam Borsası’nda dile getirildi. Hükümet adına özür dileyen borsa yetkilileri, savaş sırasında bu vatandaşların mallarına el konulduğunu, sonrasında da borsada işlendiğini itiraf etti. Yetkililer, vatandaşların zararının, kurulacak bir fonla karşılanacağını açıkladı. 180 milyon dolar tazminat ödemeyi de kabul etti.

KANADA: KIZILDERİLİLERLE BARIŞ ÇUBUĞU: Kanada 2008 yılında Kızılderili halkından özür diledi. Kanada Başbakanı Stephen Harper 13 haziran tarihinde Kanada meclisinde düzenlenen törende, asimilasyona zorlanan, ailelerinden alınıp zorla yatılı Hıristiyan okullarında okutulan Kızılderililer ile ilgili Kanada hükümeti adına özür diledi. Asimilasyona zorlanan kızılderililer ve İnuti kabilesini temsil eden liderlerin katıldığı toplantıda, Kanada’nın en büyük kızılderili derneği, ‘İlk Halklar’ın Başkanı Phil Fontaine özrü kabul etti. Kızılderili kıyafetleri giyen Fontaine ve Harper barış çubuğu tüttürdü.

ABD: OBAMA SADECE İMZALADI: ABD 2010 yılının Mayıs ayında kızılderililerden özür diledi. Başkent Washington’daki Kongre Mezarlığı’nda düzenlenen törene 5 yerli kabile temsilcisi katıldı. Özrü dile getiren Cumhuriyetçi Kansas Senatörü Sam Brownback oldu. Brownback Kızılderililerden özür dilemek için çıkarılan yasayı okudu. Özür metninde en fazla dikkat çeken cümleler, “ABD hükümeti olarak yerlilere karşı izlenen ayrımcı politikalar, yetersiz yardımlar ve yasaların tam uygulanmayışı gibi konulardan dolayı yanlışlar yaptığımızı kabul ediyoruz. Tüm yerlilerden özür diliyorum” oldu. Özür dilemek için çıkarılan yasa Senato ve Temsilciler Meclisi’nden geçtikten sonra 2009 yılının Aralık ayında ABD Başkanı Barack Obama tarafından imzalanmıştı. Ancak Obama hiçbir zaman özrü sözlü olarak dile getirmedi. Özür dilenmiş olsa da yerlilerin federal hükümetten talep ettiği toprak ve tazminat hakları verilmedi.

Batı Almanya Başbakanı Willy Brandt da 1970’te Polonya gezisinde Varşova Gettosu Ayaklanması anıtı önünde sürpriz bir şekilde diz çöküşü ile hafızalara kazınmıştı. O sırada hiçbir şey söylemeyen Brandt’ın bu hareketi özür olarak algılanmıştı. Brant daha sonra “Alman tarihinin uçurumunda, öldürülen milyonların yükünü taşıyarak insanların sözler yetersiz kaldığında yaptığı şeyi yaptım” demişti.

Danimarka: Eskimolardan özür diledi

Danimarka, 1953 yılında ABD’ye üs açmak için göçe zorladıkları eskimolardan 2 eylül 1999’da özür diledi. Önce Danimarka Devlet Mahkemesi 20 ağustos 1999 tarihinde, 1953’de Danimarka makamlarının Inughuit halkını zorunlu göçe zorlamasının hukuka aykırı bir hareket olduğuna hükmetti. Bunun karar üzerine, özür Danimarka Başbakanı Poul Nyrup Rasmussen’den geldi. Özürden sonra da, Danimarka Östre Landsret bölgesi mahkemesi, göç edenlerin soyundan gelen 30 ailenin tazminat başvurusunun lehinde bir karar aldı. Buna karşın, Eskimoların talep ettikleri 25 milyon Kron tazminat yerine yaklaşık 1 milyon Kron tazminat verildi.

MİLLİYET