Giriş
40 ve 60 aş arasındaki erkekleri vuran hastalık
15 yaşına kadar olan erkekler ve 40 ila 60 yaş arasındaki erkekler Lyme hastalığına yakalanma olasılığı en yüksek gruptur. Bunun nedeni, dışarıda oynama, spor, piknik ve kamp yapma, yürüyüşe çıkma eğiliminin fazla olmasıdır. Bütüncül ve Fonksiyonel Tıp Hekimi Prof. Dr. Murat Hökelek konu hakkında bilgiler verdi.
Aynı şekilde, açık alanda, bahçelerde çalışan yaşlı erişkinlerde daha çok görülebilir. Kadınlarda yakalanma oranı biraz daha az olsa da, spor, piknik veya hayvanlar yoluyla kene ısırılma öyküsü olan birçok kronik olgu bulunmaktadır.
Neden şimdi eskisinden daha fazla kene var?
Lyme'ın yayılmasının birkaç nedeni vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
İklim değişikliği ve küresel ısınma
İnsanların büyük şehirlerden uzaklaşma ve hafta sonları kırsala çıkma eğilimi
Yaban hayvanlarına, çiftlik hayvanlarına ve evcil hayvanlara tutunan keneler
Hastalık etkenini taşıyan geyikler, tavşanlar ve tarla fareleri, kendilerini ısıran kenelere bakteriyi aktarırlar. Keneler de bıraktıkları yumurtalara bu bakteriyi aktarabilirler, böylece yumurtadan çıkan yavrular enfekte olarak yaşamlarını sürdürürler. Köpekler dışarıda dolaşırken aldıkları keneleri evlere taşıyabilir ve insanlara aktarabilirler. Bahar ve yaz aylarında insanlar dışarıda daha çok vakit geçirmektedir. Bu, özellikle Lyme'ın yaygın olduğu bölgelerde kene ile ısırılma olasılığını yükseltir.
Lyme enfeksiyonunun aşamaları nelerdir?
Hastalığın üç aşaması vardır:
Erken lokalize enfeksiyon: Ateş, titreme, baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, boğaz ağrısı gibi grip benzeri semptomlar ve yuvarlak, kırmızı, en az 5 cm genişlikte halka şeklinde bir döküntü ile ortaya çıkar.
Erken yaygın enfeksiyon: Kollarda ve bacaklarda ağrı, güçsüzlük veya uyuşukluk, görme değişiklikleri, kalp çarpıntısı ve göğüs ağrısı gibi semptomlar, döküntü ve yüz felci görülür.
Geç yaygın enfeksiyon: Bu aşama, kene ısırmasından haftalar, aylar veya yıllar sonra olabilir. Belirtiler arasında eklem iltihabı, şiddetli yorgunluk, baş ağrısı, baş dönmesi, uyku sorunu ve beyin sisi bulunabilir.
Lyme enfeksiyonu için antibiyotik tedavisi alan kişilerin bir kısmında eklem veya kas ağrısı, yorgunluk ve kısa süreli hafıza kaybı veya beyin sisi görülmeye devam edebilir. Buna “Tedavi sonrası Lyme hastalığı sendromu” denir. Başka hastalıklarla aynı semptomlara sahip olduğu için tanısını koymak zor olabilir. Bu sendromun oluşmaması için antibiyotik öncesinde, bedensel fonksiyonların analiz edilerek, toksin atılım mekanizmalarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Bunu sağlamak amacıyla, bu hastalara bütüncül bakış açısıyla tedaviye başlanması gerekmektedir. Böylece tedavi sırasında ve sonrasında oluşabilecek sorunları en aza indirmek mümkün olabilmektedir.
Ne yazık ki uygun tedavi yaklaşımı sağlanamazsa Lyme semptomları kötüleşmekte ve yıllarca devam edebilmektedir. Vücutta bir tür otoimmün bozukluğa neden olduğundan, bakteriler azalsa bile enflamasyon sürebilir. Tedavi sonrası Lyme hastalığı sendromunun geriye dönebilmesi çok zor bir süreçtir.
Kene ısırmasını önlemenin en iyi yolu nedir?
Keneler uçamaz veya zıplayamaz. Ama çalılar ve çalılar arasında yaşarlar ve yanından geçtiğinizde sizi yakalayabilirler. Isırılmamak için:
Bol ağaçlı alanlarda ve düşen yapraklara dokunduğunuzda pantolon ve çorap giyin.
Cildiniz, giysilerinize limon yağı veya okaliptüs içeren kene kovucu sürün.
Daha da fazla koruma için, giysilerde ve kamp malzemelerinde permetrin içeren koruyucu spreyler kullanın.
Kırsal alanlardan eve girdikten sonra cildinizde kene arayın ve saçınızı kontrol edin, 2 saat geçmeden duş alın.
Üzerinde olabilecek zararlıları öldürmek için giysilerinizi ve uygun tüm ekipmanları makinede yıkayın.
Isırıldığınızı nasıl anlarsınız?
Kenelerin çoğunluğu çok küçük olduğundan gözden kaçabilmektedir. Kenelere karşı alerjik bir reaksiyonunuz varsa, ısırıldığınızı hemen fark edebilirsiniz. Cildinizde sivrisinek ısırığına benzeyen küçük, kırmızı bir yumru varsa, bu bir kene ısırığı olabilir. Birkaç gün içinde geçerse sorun olmayabilir. Unutmayın, bir kene ısırığı mutlaka Lyme hastalığınız olduğu anlamına gelmez. Boğa gözü şeklinde bir kızarıklık fark ederseniz, enfekte bir kene tarafından ısırılmış olabilirsiniz. Tedavi hakkında doktorunuzla konuşun.
Cildinizde kene varsa ne yapmalısınız?
Mümkün olan en kısa sürede çıkarmak için bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Keneyi çekip çıkarmak, koparmak ya da kimyasal maddeler değdirmek mikroorganizmaların vücuda çok sayıda geçmesine neden olduğundan son derece tehlikeli olabilir. Tekniğine uygun bir şekilde 36 ila 48 saat içinde çıkarılırsa, muhtemelen enfekte olmazsınız.
Lyme hastalığı için aşı var mı?
Bir Fransız şirketi 2017 yılında, ABD ve Avrupa'daki yetişkinler üzerinde bir Lyme hastalığı aşısı test etmeye başlamıştır. Çalışma ikinci aşamasındadır ve 2026'da tamamlanması hedeflenmektedir.
Eğer bir kene köpeğimizi ısırırsa ne yapmalıyım?
Bölgenizde ne kadar çok kene varsa, evcil hayvanınızın onları eve getirmesi o kadar olasıdır. Köpeğinizin bir kene tarafından ısırılma olasılığı sizden çok daha fazladır. Lyme hastalığının yaygın olduğu yerlerde, köpeklerin %25 kadarı bu hastalığa yakalanmıştır. Lyme etkenini alan köpeklerin yaklaşık %10'u hastalanır. Bir kenenin ısırmasından 7-21 gün sonra, köpeğinizde anormal yürüme şekli görünebilir. Ayrıca ateş, lenf düğümlerinde şişme olabilir ve yorgun görünebilirler. Bu durumda veterinerinize danışmalı, gerekli görürse Lyme için antibiyotik başlanmalıdır. Korunmak için ektoparazit ilaçları kullanmak etkili olabilir.