Giriş
Astım tedavisinde dikkat edilmesi gerekenler
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Füsun Soysal anlatıyor. Hazırlayan: Özgür Gökmen Çelenk
Astımın ağır formunda bazen kortizon hapları ya da iğneleri gerekli oluyor. Bu sırada bazı kurallara uymak çok önemli. Aksi takdirde şişmanlık, diyabet gibi yan etkiler ortaya çıkabiliyor. Dikkat edilecekler listesinde tuzu azaltmak, mide koruyucu kullanmak, zaman zaman tansiyon ve şeker ölçmek gibi önlemler var.
ASTIM TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Hasta, hekim ve hasta yakınlarının iş birliğiyle tedavi edilebilir. Bu iş birliği olmazsa sadece ilaç tedavisi yetersiz kalır. Tedavinin amacı, hastanın astım şikayetlerinin olmadığı veya en az düzeyde olduğu bir yaşam sağlamak. Tedavi uzun sürelidir.
Birinci basamak korunmadır. Bunun için hastanın duyarlı olduğu alerjenlerden uzaklaşması ve atakların ortaya çıkmasına neden olan etkenlerden sakınması gerekiyor. Bu önlemler hastalık belirtilerini ve bronşlardaki aşırı duyarlılığı azaltır.
Tedavinin ikinci basamağı ilaçlardır. Öncelikle solunum yoluyla verilen ilaçlar tercih edilir. Bunlar, hava yoluyla akciğerlere çekilen sprey veya toz şeklindeki ilaçlardır. Hasta, tedavisini sürdürürken düzenli aralıklarla doktoruna gitmeli. Bu kontrollerde, solunum fonksiyon testleriyle son durum değerlendirilir ve tedavi planı belirlenir.
TEDAVİDE HANGİ İLAÇLAR KULLANILIYOR?
İki çeşit ilaç kullanıyoruz. Bir, bronşları gevşeten rahatlatıcılar. İki, bronş duyarlılığını azaltarak tedavi edici özelliğe sahip olan iltihap gidericiler (kortizon gibi). Bu ilaçların genellikle sprey ya da toz şekilleri tercih ediliyor. Ancak uygun olmayan hastalarda tablet veya iğne de kullanılabilir.
FISFIS NASIL KULLANILIR?
Hasta önce nefesini dışarıya vererek bronşlarını iyice boşaltır. Olabildiğince derin bir nefes alarak ilacı solunum yollarına çeker. 10 saniye kadar nefesini içinde tutar ve sonra yavaşça verir.
BUHAR MAKİNESİNİN FAYDASI VAR MI?
Ciddi astım krizlerinde, çocuklarda veya yaşlılıkta sprey ilaçlar bronşlara yeterli düzeyde çekilmeyebilir. Bu durumda nebulizatör dediğimiz makinelerle ilaçlar verilebilir. Bu makineler etkili bir tedaviye olanak sağlar. Bilinci kapalı hastalarda bile rahatlıkla kullanılabilir.
KORTİZONA NE ZAMAN İHTİYAÇ DUYULUR?
Astımın ilaçla tedavisinde ilk seçeneğimiz, solunum yoluyla alınan kortizonlardır. Bunun için kortizonlu spreylerden yararlanırız. Bu spreylerin yan etkileri, ağızdan alınan kortizonla kıyaslandığında çok düşük. Yani uzun süreli tedavide güvenle kullanılabilir. Tablet veya ampul şeklindeki kortizonlara ise genellikle ciddi astımlılarda veya astım krizlerinde ihtiyaç duyuyoruz. Bunları uzun süre kullanmak birtakım yan etkilere yol açar. Bu nedenle dikkatli ve uygun dozda, hekim kontrolünde kullanılmalı.
KORTİZON, İYİLEŞTİRİCİ ETKİSİNİ NASIL GÖSTERİR?
Kortizon antienflamatuar yani iltihap ve ödem giderici bir ilaçtır. Astımlı hastalarda, bronşlarda var olan kronik iltihap ve ödemi kontrol altına alır. Alerjik hücreleri ortamdan uzaklaştırır. Böylece astım krizlerinin sıklığını ve şiddetini azaltır. Alerjenlere karşı, bronşların aşırı duyarlılığını önler.
KORTİZON HANGİ YAN ETKİLERE YOL AÇABİLİR?
Sprey şeklindeki kortizonların yan etkileri yok denecek kadar az. Tek yan etkisi bazen ses kısıklığına yol açabilmesidir. Yani son derece güvenilir. Kana geçişleri minimaldir. Vücutta başka organa zarar vermez. Çocuklar, yaşlılar ve hatta gebelerde güvenle kullanılabilir. Ağızdan veya damardan alınan kortizonların yan etkileri ise özellikle uzun süreli kullanımda biraz daha fazla. Bunlar kilo alma, tansiyonda yükselme, şeker hastalığı gibi risklere yol açabilir. Ayrıca şekeri olanlarda şeker kontrolünü zorlaştırabilir.
KORTİZON KULLANIRKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?
Sprey kortizonlardaki ses kısıklığını önlemek için sprey kullanımından sonra suyla gargara yapılmalı. Ağız veya damardan kortizon uzun süreli kullanılacaksa tuzsuz yemek önemli. Zaman zaman tansiyon ve şeker düzeyleri kontrol edilmeli. Kemik erimesi ve mide yan etkileri riskine karşı kalsiyum takviyesi ve mide koruyucu ilaçlar kullanılmalı.
ASTIM HASTALARININ BANYOSU NASIL OLMALI?
Banyo alışkanlığı normal insanlardan farklı değil. Ancak buhar bazen hastayı rahatsız edebilir. Banyonun kapalı, havasız olmaması ve yoğun su buharı içermemesi önemli. Banyolar genellikle nemli ve kapalı alanlar olduğu için küf mantarları için elverişli ortamlardır. Bu nedenle banyoların ıslak bırakılmaması, iyice havalandırılması gerekir.
GİYİM KURALLARINA DİKKAT!
Astımlı hastalar, özellikle çocuklar çok terler. Bu nedenle terlemeye neden olmayacak giysiler seçin. Yüne duyarlılığı olanlar, yünlü kıyafetlerden kaçınmalı. Kıyafetler 60 derecede yıkanıp ütülenmeli.
KATKI MADDELERİ ASTIMI TETİKLEYEBİLİR
Hastaların mutlaka uymaları gereken özel bir beslenme tarzı yok. Ama dengeli beslenmeniz önemli. Bu nedenle et, süt, sebze ve meyve gibi temel gıdaları diyetinizde bulundurun. Önemli olan doğal ve taze besinler tüketmeniz. Çünkü katkı maddesi içeren hazır yiyecekler astım krizini tetikleyebilir. Koruyucu katkı maddeleri, tatlandırıcı kimyasal maddeler, renk verici maddeler hazır gıda sektöründe çok kullanılıyor. Örneğin hazır meyve suları, konserveler, patates cipsi, sakız ve şekerlemeler katkı maddesi içerir. Bu besinleri tercih etmeyin. Gıda alerjisiniz varsa deniz ürünleri, yumurtanın beyazı, çilek, domates, çikolata gibi alerjen gıdaları dikkatle tüketin.