Giriş
Balon balığı zehri siyanürden 1200 kat daha güçlü
Adana'da Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Elemanı Dr. Ali Rıza Köşker, siyanürden 1200 kat daha güçlü olan tetrodotoksin barındıran balon balığının 2 türünün karaya çıkartılmasının yasaklanması gerektiğini söyledi.
'Ege ve Akdeniz’de yayılmaya başladı'
Balon balığı konusunda uluslararası araştırmaları bulunan Dr. Ali Rıza Köşker, 2003 yılında Süveyş Kanalı vasıtasıyla Kızıldeniz’den Akdeniz’e giriş yapan 4 balon balığı türünün kısa sürede Ege ve Akdeniz’de yayıldığını hatırlattı.
Balıkçı ağlarının yanı sıra metali bile parçalamasıyla tanınan bu balıklarda bulunan tetrodotoksinin siyanürden 1200, morfinden 3 bin kat güçlü olduğunu kaydeden Dr. Köşker, toksinin ısıdan etkilenmemesi nedeniyle balığı pişirme durumunda dahi yok olmadığını kaydetti.
'Henüz bir ilaç üretilemedi'
Tetrodotoksinden kanser, ağrı kesici ve çeşitli hastalıklara karşı ilaç üretmek için bazı ülkelerinin bilimsel araştırmalar yaptığını ancak henüz bir ilacın üretilemediğini kaydeden Dr. Ali Rıza Köşker, ilaçların üretilmesi halinde doğacak ihracat fırsatına yönelik ise şöyle konuştu:
'Bilimsel araştırmalarda ham madde olarak kullanılıyor'
"Bu balıkların ekonomik bir değer olarak ortaya konması için araştırmaların daha sıklıkla yapılması gerekiyor. Balon balıklarının stok durumuyla ilgili Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından araştırma projesi yürütülüyor. İhracat için bu toksinin dünyada modern tıpta ilaç kullanımının yaygınlaşması gerekiyor. Şu an sadece bilimsel araştırmalarda ham madde olarak kullanılıyor."
'Bu türler mutlaka yasaklanmalı'
Türkiye sularında avlanan Lagocephalus sceleratus ile Lagocephalus spadiceus türlerini karaya çıkarmasının yasak olduğunu ancak cüce balon balığı ve Süveyş balon balığı hakkında bir yasağın bulunmadığını vurgulayan Dr. Köşker, olası ölümlerle sonuçlanacak zehirlenme vakalarına karşı bu türlerin mutlaka yasaklanması gerektiğini savunarak şunları dile getirdi:
'Acilen önlem alınması gerekiyor'
"Avrupa Birliği üyesi ülkelerde bu türlerin hepsinin karaya çıkartılması yasak ama bizde yasaklanmış durumda değil. Acilen önlem alınması gerekiyor. Bir önlem olarak da Sağlık Bakanlığı’nın kıyılarımızda balon balığının yaygın bulunduğu Hatay’dan Çanakkale’ye kadar olan bölgede görev yapan sağlık personelini bu konuda eğitmesi gerekiyor.
'Aslan balıkları da hızla yayılmaya başladı'
Akdeniz’de balon balığının yanı sıra aslan balıkları da hızla yayılmaya başladı. Toplum sağlığı açısından, olası zehirlenmeler bakımından bu çok önemli. En güçlü deniz toksini olan bu toksin farklı deniz canlılarında da bulunuyor. Bazı ahtapotlarda, kabuklu türlerinde, Amerika bölgelerinde kurbağa ve semenderde bulunuyor. Zehrin en önemli özelliği ise panzehirinin olmamasıdır. Bu sorun sadece Türkiye'nin değil, Akdeniz'e kıyısı olan Avrupa ülkelerinin de problemidir.”
Balon Balığı nedir?
Balon Balığı, ılıman denizlerde yaşayan bir balık türüdür. Akdeniz, Ege ve Marmara'da taşlık ve yosunlu bölgelerde yaşar. Halk dilinde "balon balığı" olarak bilinir. Dipte yatarak başının üstündeki gözleri ile küçük canlıları veya balıkları görüp avlar.
'Eti zehirlidir'
Nisan – Mayıs aylarında kışladıkları derin sulardan sahillere, bazen de acısu bölgelerine sokulup Temmuz – Eylül arasında üreme yapar. 10 – 20 000 yumurta döker. Yavrular önce planktonlarla daha sonra omurgasızlarla beslenir. Özel avcılığı yapılmadığı için ekonomik değeri azdır. Eti zehirlidir
'İşgalci bir balıktır'
İşgalci bir balıktır. Bazı türleri yerli balıkların neslini tehdit eder. Oltaları kopardığı için balıkçıların en kötü kabusudur. Balon balıklarının yayılmasıyla yapılan bilimsel araştırmalar balon balıklarının tetrodotoksin (TTX) adı verilen bir nörotoksin içerdiğini göstermiştir.
TTX güçlü denizel kaynaklı organik zehirdir. Balon balıklarının riskleri nedeniyle ülkemizde 2 türünün Lagocephalus sceleratus, Lagocephalus spadiceus karaya çıkarılması ve satılması yasaklanmıştır.
Akdenizde yapılan çalışmalarda, Lagocephalus lagocephalus türün görüldüğü Tunus kıyılarında yakalanan örneklerde balık etinin tüketiminin toksisite açısından oldukça tehlikeli olduğu bildirilmiştir.
Balon balığı yenir mi?
Balon balığı, Japonya'da fugu balığına benzer. Fugunun çok güçlü zehri özellikle karaciğer ve sindirim sisteminde yoğunlaşmıştır. Balık üreme dönemi olan bahar ayları sonu ve yaz döneminde yavrularını korumak için bu zehiri üretmektedir.
Ege ve Akdeniz sahillerinde sürüler halinde görülmeye başlandı
Bunun dışındaki dönemlerde, balık iyice temizlendikten sonra tüketilmelidir. Etinde kılçık bulunmayan bu balık oldukça lezzetlidir fakat tüketilmesi risklidir. Siyanürden 50 kat daha zehirli olan, yenildiğinde öldürücü olan, her biri ortalama 50 santimetre boyunda, 3 kilo ağırlığındaki balon balıkları, 6-7 yıl öncesine kadar tek tük görülürken, şimdilerde Ege ve Akdeniz sahillerinde sürüler halinde görülmeye başlandı. DHA