Çifte deprem illeri yıktı! Uzmanlar inceliyor, devasa enerji açığa çıktı

Türkiye'deki deprem felaketinin büyüklüğünden ziyade yıkıcılığı tartışma konusu oldu. Zira benzer büyüklükteki bazı depremler bu denli büyük bir alanı ve nüfusu etkilememişti. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS), Türkiye’nin 10 şehrinde büyük yıkıma yola açan, yaklaşık 15 milyon kişiyi etkileyen, 8 ülkede hissedilen depremin neden bu kadar yıkıcı olduğunu araştırdı. Amerikan Washington Post gazetesinin aktardığına göre, depremlerin yıkıcılığında altyapı sorunları kadar deprem sırasındaki sismik aktivite ve açığa çıkan enerji de etkili oluyor. Gazete, büyüklüğü kaydetmenin bilim insanlarına depremlerin ölçeği hakkında bir fikir verdiğini ancak bu doğa olaylarının serbest bıraktığı enerjinin onları ölümcül yapan etmen olduğunu aktardı. Depremlerin şiddeti logaritmik olarak ölçülüyor ve her bir derece arasında 10 birim fark bulunuyor. Örneğin, 7.0 büyüklüğündeki bir deprem 6.0 büyüklüğündeki bir depremden 10 kat, 5.0 büyüklüğündeki bir depremden ise 100 kat daha güçlü olarak kabul ediliyor. Ancak depremde açığa çıkan enerjiler, her bir basamakta 32 kat şiddetleniyor. USGS’de jeofizikçi olarak görev yapan Dara Goldberg, “4.0 ve 4.1 büyüklüğündeki depremler ile 7.7 ve 7.8 büyüklüğündeki depremler arasında açığa çıkan enerji aynı değil” diyor. Öte yandan, Kahramanmaraş merkezli deprem felaketi son 365 günde dünyadaki depremler sonucu açığa çıkan toplam enerjinin yüzde 26’sına karşılık geliyor. Yani başlı başına Türkiye’deki depremler, 1 yılda açığa çıkan yeraltı enerjilerin 4’te birinin bir günde açığa çıkmasını sağladı. Bu da depremi oldukça yıkıcı hale getirdi. Bu arada Türkiye’deki iki depremin açığa çıkardığı enerji, son 3 ayda dünyada kaydedilen tüm depremlerde açığa çıkan enerjilerin toplamından bile daha fazla olarak hesaplandı. - Depremde açığa çıkan Enerji bilim insanları tarafından ‘joule’ (jul) cinsinden hesaplanıyor. Uluslararası Birim Sistemi’nde enerji, iş veya ısı miktarından türetilmiş bir ölçü birimi olarak tanımlanıyor. Depremin şiddetinden farklı olarak açığa çıkan enerjiyi (iş-ısı) ölçmek için de kullanılıyor. - USGS’nin ölçümüne göre Kahramanmaraş merkezli 7.8 büyüklüğündeki deprem, 30 petajoule olarak ölçüldü. 2010’da 300 bin kişinin öldüğü 7.0 büyüklüğündeki Haiti depreminin açığa çıkardığı enerji sadece 2.1 petajoule olarak ölçülmüştü.- Yani Türkiye’deki 7.8 büyüklüğündeki deprem, açığa çıkan enerji bakımından Haiti depreminin yaklaşık 15 katına karşılık geliyor.- 30 petajul ise 774 bin evin 1 yıllık enerji ihtiyacını karşılayacak güçte.- 5 binden fazla Boeing 747-100B tipi uçağın deposu da bu enerjiyle tam olarak doldurulabiliyor. ABD’de Türk jeofizikçi Volkan Sevilgen ve Stanford Üniversitesi’nden Jeofizikçi Profesör Ross Stein’in ortak kurdukları San Francisco merkezli afet modelleme şirketi Temblor, 6 Şubat’ta ABD’deki ölçümlere göre 7.8 ve 7.5 büyüklüğündeki depremlerin ardından, yeni Deprem ve artçıların meydana gelebileceği stresi artan fayların haritasını çıkardı. Stres hesaplamalarının Sürgü ve Çardak faylarındaki 7.5 büyüklüğündeki depremin, 110 km güneyde Doğu Anadolu Fayındaki 7.8 büyüklüğündeki deprem ile tetiklenmiş olabileceği gösterildi. Japonya’daki Tohoku Üniversitesi‘nden Shinji Toda‘nın yazdığı raporda, yeni deprem ve artçıların meydana gelebileceği fayların haritası çıkarılırken, artçıların sayıları azalarak stres tetikleyen bölgelerde kümelenmiş olarak kalacakları, ancak büyüklüklerinin azalmayabileceğine dikkat çekildi. (Razi CANİKLİGİL / NEW YORK) Seda Türkoğlu/ Hürriyet