Giriş
Çocuğumda gelişme geriliği olduğunu nasıl anlarım?
Her çocuğun büyüme ve gelişimi tıpatıp aynı olmasa da kesinlikle dikkatli bir şekilde izlenmesi ve gerekirse zamanında tepki verilmesi gereken durumlar vardır. İşte dikkat edilmesi gereken noktalar.
Büyüme ve gelişme, bir çocuğun sağlığını gösteren en önemli göstergelerden biridir. Büyüme, boyut ve kütlenin, yani dokuların, organların ve vücut boyutlarının artması anlamına gelir. Boydaki toplam büyüme, vücut kütlesindeki artış, başın büyümesi gibi durumları kapsar.
Gelişme ise organ sistemlerinin yapısının ve işlevinin olgunlaşması ve zihinsel, duygusal ve sosyal değişikliklerdir. Bunun en iyi bir örneği konuşma gelişimidir. Konuşma gelişimi için bir takım önkoşullar yerine getirilmelidir; bilişsel yetenek, iyi algı ve işitme, çok sayıda kasın motor becerilerinin gelişmesi şarttır.
Bir çocuğun büyümesi ve gelişmesi çeşitli iç ve dış faktörlerden etkilenir. Temel iç faktörler genetik, ırk ve cinsiyettir. En önemli dış etkenler ise rahim içi faktörler, sosyoekonomik, psikolojik faktörler, beslenme ve kronik hastalıklardır.
Büyüme göstergeleri
Bir çocuğun büyümesi vücut kütlesi, boy ve baş çevresi baz alınarak değerlendirilir. Bazı durumlarda deri altı yağı ve vücut kitle indeksi de değerlendirilir. Yetersiz beslenme veya aşırı beslenmeden şüpheleniliyorsa, vücut kütlesinin vücut yüzey alanına oranını gösteren vücut kitle indeksi hesaplanır. Vücut kitle indeksi vücuttaki yağ dokusu miktarının göstergesidir.
İzleme için persentil denilen yüzdelik büyüme eğrileri kullanılır. Yani çocuğu izlediğinizde, büyüme eğrilerinde olduğu ölçüyü belirleyip ve normal değerler (5. ila 95. perstil) dahilinde olup olmadığına ve zaman içindeki büyüme dinamiklerinin iyi olup olmadığına bakmanız gerekir.
Gelişim göstergeleri
Gelişimle ilgili olarak persentil değerleri, psikolojik (bilişsel ve duygusal) ve sosyal gelişim izlenir.
Belirli bir yaştaki çocuğun, o yaştan bekleneni verip vermediği ve çevreye nasıl uyum sağladığı değerlendirilir. Fiziksel olarak motor fonksiyonların olgunlaşması, dişlerin gelişimi ve daha sonra cinsel gelişim gözlemlenir.
Bilişsel değerlendirmede, çocuğun zihinsel olarak nasıl ilerlediği izlenir. Yani yaşına göre anlamak, öğrenme, öğrendiklerini benimseme ve uygulama becerisi değerlendirilir. Çocuğun belirli durumlara duygusal tepkisini, kişinin kendi duygularını kontrol etmesinin ve başkalarının duygularını anlamasının nasıl geliştiğini izlemek de gereklidir.
Çocuklarda gelişme gecikmesinin birçok belirtisi vardır ve genellikle belirli özelliklere göre değişir. Bazen erken çocukluk döneminde belirtiler görebilirsiniz, ancak bazen çocuğunuz okul çağına gelene kadar fark edilmeyebilir.
En yaygın belirtiler şunlardır:
- Aynı yaştaki diğer çocuklardan daha yavaş öğrenir ve gelişir.
- Uygun gelişimden çok daha sonra yuvarlanma, oturma, emekleme veya yürüme.
- Başkalarıyla iletişim kurma veya sosyalleşme zorluğu.
- IQ testlerinde ortalama puanların altında olması.
- Geç konuşma veya konuşma zorluğu.
- Bir şeyleri hatırlamakta güçlük çekmek.
- Eylemleri sonuçlarla ilişkilendirememe.
- Problem çözmede veya mantıklı düşünmede zorluk.
- Okulda öğrenme zorluğu.
- Giyinme veya tuvaleti kullanma gibi günlük işleri yardımsız yapamama.
- Kendilerini ifade etme, iletişim kurma güçlükleri (bebeklerde yetişkinleri uyarma işlevine sahip olan dil, jestler veya ağlama yoluyla).
- Anlamada zorluklar.
- Sosyal izolasyon (akranlarıyla ilgilenmeyen ve yalnız olan bir çocuk).
- Etrafındaki dünyaya (diğer çocuklar için olduğu gibi oyuncaklara) ilgi eksikliği.
- Kaba motor becerilere ilgi eksikliği (örneğin, emeklemek veya etrafa bakmak istemeyen bir çocuk), bazen jestlerde büyük bir yavaşlık.
- İnce motor becerilerindeki zorluklar (kalem tutma gibi).