Giriş
Duayen yazar: '68 kuşağının yaptıklarından pişman olacak bir günahı yok'
Yaşamı boyunca iki farklı darbeye şahit olmuş, yedi yıl hapis yatmış ünlü yazar Oral Çalışlar, ciddi sıkıntılar ve sağlık problemleri yaşamış bir yazar ve gazeteci. Alev Gürsoy Cimin'in sorularını yanıtlayan Oral Çalışlar, yeni çıkan kitapları hakkında da konuştu.
Gazetemizin duayen yazarı Oral Çalışlar, '68 Kuşağı' ve 'Aydınlık hareketi'ni anlattığı "İsyan Günleri 68" kitabını okuyucuyla buluşturdu. Usta yazar, o günler için şu ifadeyi kullandı: "Biz bir destanın, bir şarkının peşine düştük. “We shall overcome...” Joan Baez’in "Üstesinden geleceğiz"diye bizi saflara çağırdığı şarkı..."
Oral Çalışlar, yedi yıl hapis yatmış, iki tane darbe görmüş ve sıkıntılarını ciddi anlamda yaşamış, hatta mücadelesini verdiği yolda verem tedavisi görmüş bir gazeteci ve yazar. Şimdi, ‘68 Kuşağı’ ve ‘Aydınlık hareketi’ni anlattığı ‘‘İsyan Günleri 68’’ kitabını okuyucuyla buluşturdu. Kitapta toplumsal olaylarla ilgili birçok enteresan anı ve bilgiyi paylaşan Oral Çalışlar’la buluştuk.
CEZAEVİNİN DUVARLARI BİZİM UFKUMUZA ENGEL OLAMADI
‘İsyan Günleri 68’ kitabınızı bazen şaşkınlık, bazen hayranlık, bazen de kızgınlıkla okudum. Siz yazarken neler hissettiniz?
Bizim üniversiteye başladığımız yıllardan, yani 1966’dan 50 sene kadar önce Jön Türklerİttihatçılar Türkiye’si vardı. Ben o zaman ne kadar uzak bir tarih diye bakardım o döneme. Şimdi 68’in üzerinden daha çok zaman geçmiş, tam 55 yıl. Bizim kuşağı, bu rakamların gölgesinde, tarih ötesi bir varlık gibi görebiliriz. 68’li olmak, yalnızca o tarihte yaşamakla olunan bir şey değil. Hissetmek, duyguları paylaşmak ve o duygulara katılmak lazımdı.
DENİZ GEZMİŞ ŞULE’Yİ ÖPÜNCE OLANLAR OLDU
Çok hızlı yaşadığınızı hissettim kitabı okurken, yanılıyor muyum? Siz nasıl yaşadınız?
Nasıl mı yaşıyorduk? Hiçbir gündelik kaygı bizi doğrudan etkilemiyordu. Çoğumuz ülkenin en önemli üniversitelerinde okuyordu, kuşağımızın en parlak olanları eylemlerin de önünde koşuyorlardı. Siyasal Bilgiler Fakültesi kantininde bizim toplantılarımıza da katılan kız arkadaşlarımızdan Şule ile tanışmak istedi Deniz Gezmiş. “Bir yaramazlık yapmamasını tembih ederek tanıştırdım. Sonra Şule ortadan yok oldu. Babası beni aradı. “Ne oldu da Şule okula gitmek istemiyor?” dedi. Ben de Deniz’i kenara çekip sordum. “Yanağına bir öpücük kondurdum hepsi bu…” diyerek karşılık verdi. Her şeyi hızlı yaşadık…
Yenileceğinizi, devrim hayalinizin yarım kalacağını hiç düşünmediniz mi?
Uzaktan çok hüzün verici, çok gerçek üstü görünse de biz bir destanın, bir şarkının peşine düştük. “We shall overcome…” Joan Baez’in “Üstesinden geleceğiz” diye bizi saflara çağırdığı şarkı. Yaptıklarımızdan pişman olacak bir günahımız yok. Her şeyimiz doğruydu iddiasında da değiliz.
KORKUSUZ VE NEŞELİ BİR KUŞAKTIK SONRA İŞİN İÇİNE ÖRGÜTSEL MUHAFAZAKARLIKLAR GİRDİ
68 kuşağı nasıl bir kuşaktı sizce?
Bir isyan kuşağıydı. Kurulu düzene başkaldırmıştık. Yasakları dinlemiyorduk. ODTÜ’de okuduğum sene ilk kez ailemden dört ay gibi bir süre ayrı kalmıştım. Doğup büyüdüğüm şehir olan Tarsus’u öylesine özlemiştim ki! Bir şehir nasıl böylesine özlenebilir? Tatil için yanımda bir valiz dolusu kitap getirmiştim. Annem de babam da kitap meraklısıydı. Annem kitapları karıştırırken bir Nazım Hikmet kitabı gördü. “Oğlum bu adam yasaklı. Başın belaya girecek” dedi. Ama bizim için yasak dönemi bitmişti. Kitaplar okunacak, eylemler yapılacaktı. Korkusuzduk…Neşeli bir kuşaktık. Eğlenmeyi seviyorduk, eğleniyorduk da…Sonra işin içine örgütler ve örgütsel muhafazakarlıklar girdi. Türküler söylerdik… Cezaevi duvarları, bizim ufkumuza engel olamadı.
68’de Tarsus’tan yüksek öğrenimiz için Ankara’ya giden futbol tutkunu bir gençsiniz. Kitaptan anladığım kadarıyla, kafanızda çok da politik bir niyet yok. Nasıl 68’li Oral Çalışlar oldunuz?
Bazı dönemler olur ki, devrimci dalga bir fırtına gibi eser, toplumları alt üst eder. Dünya isyandaydı, Türkiye isyandaydı. ODTÜ o dönem gençlik hareketinin kuvvetli olduğu merkezlerdendi. Ben mühendis olmak için gelmiştim ama fırtına alıp beni götürdü. 1988 yılına kadar yani 20 sene hiç dönüp arkama bakmamıştım. İsyana katılmıştım, sorumluluklar üstlenmiştim. Bunun bir bedeli olacaktı. Bedelini de ödedik. Futbolcu olmayı o kadar çok istiyordum ki! Geceleri rüyamda formalar giyip formalar çıkarıyordum.
Peki, öyle bir şansınız olsa, hangi yıllarda dünyaya gelmeyi isterdiniz?
100 sene sonra dünyaya gelmeyi tercih ederdim. İnsanlık yoksulluğa çare bulabilecek miydi? Süper devletler zorbalığa devam edebiliyor muydu? Gazetecilik mesleği diye bir meslek o zaman da var olabilecek miydi?
Oral Çalışlar’ın kitabı H2o’dan çıktı. Oral Çalışlar
BAZI EYLEMLERİMİZ, O GÜNKÜ SOL DÜNYASININ NE KADAR SIĞ OLDUĞUNUN İSPATI GİBİ
Hatalar yaptınız mı?
Kendi adıma ne gibi kişisel hatalar yaptığımı değerlendiriyorum. Şimdiki kafam olsa bir kısmını yapmazdım. Mesela Profesör Sadun Aren’i SBF Fikir Kulübü üyeliğinden atmak o zamanki eksik aklımızı, katı örgütsel yaklaşımımızı gösteriyor.
68 KUŞAĞINA HAİN MUAMELESİ YAPILDI
O günlerin yorgunluğunu taşıyor musunuz üzerinizde?
O zamandan kalma bir yorgunluk söz konusu değil. Ama Türkiye yorucu bir ülke. Önce Avrupalı 68’li kuşak isyan etti. Yaktı, yıktı… Bir hesaplaşmanın ardından o kuşak Avrupa’da yönetim kademelerine geldiler. Avrupa Parlamentosu’nda çok sayıda 68’li militanla karşılaştık. Bizde ne yazık ki 68 kuşağına hain muamelesi yapıldı. Öldürüldü, işkenceye uğradı, devletin bütün kademelerinde önlerine engeller çıkarıldı.
Oral Çalışlar’ın babası Murtaza Çalışlar
Hiç pişmanlık duyduğunuz oluyor mu?
Pişman değilim. Öylesi bir tarihin içinde yaşamış olduğum için kendimi mutlu hissediyorum. Birçok yaptığım hata nedeniyle kendime kızıyorum o ayrı bir konu. Ancak, fırtına gibi bir hayat yaşamak, bütün yaptıklarını zevkle ve içtenlikle yapmak herkese nasip olmaz.
Kitapta o dönemlere ait fotoğraflar yer alıyor. Böyle bir arşivi biriktirmek ya da bulmak zor olmadı mı?
İki askeri darbede evlerimiz güvenlik güçlerince alt üst edildi. Ne resim, ne belge kaldı. Ancak bizim aile geniş bir aile. Kuzenlerim, yakın akrabalarımla her zaman sıcak bir ilişkimiz oldu. Fotoğrafları onların desteğiyle buldum. Daha neler var neler…