Giriş
Dudak ve damak yarıkları bebek gelişimini engelliyor! İşte dudak damak yarığı gelişimi ve tedavi süreci
Yalnızca üst dudakta, yalnızca damakta veya ikisinde birden bulunan açıklık olarak tanımlanan dudak ve damak yarıkları, bebeğin büyümesini ve gelişimini olumsuz etkiliyor. Cerrahi müdahalelerle yarık onarımı yapıldığını ifade eden uzmanlar, “Dudak damak yarığı olanlarda işitme, dil, konuşma ve beslenme bozuklukları görülebilir.” uyarısında bulunuyor.
Dil ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, dudak ve damak yarıklarına ilişkin değerlendirmede bulundu.
Hamileliğin üçüncü ayında oluşuyor
Dudak ve damak yarıklarının (DDY), yalnızca üst dudakta, yalnızca damakta veya ikisinde birden bulunan açıklık olduğunu belirten Dil ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, “Gebeliğin ikinci ayında dudağa, üçüncü ayında damağa ait yapılar birleşir. Bu birleşmenin uygun şekilde gerçekleşmediği durumlarda yarık dudak, yarık damak veya dudak-damak yarığı ortaya çıkar. Dudak ve damak yarıklarında bebekte anatomik olarak tüm yapılar bulunmaktadır fakat bu yapılar olması gerektiği gibi birleşmemiştir ve normalde olması gerekenden daha küçüktür.” dedi.
Sigara ve alkol kullanımı etkili olabilir
Dudak damak yarıklarının nedeni kesin olarak bilinmiyor. Ancak nedenleri arasında bazı faktörlerin etkili olduğu gösterilmiş.
BEBEKTE DUDAK DAMAK YARIĞI OLUŞMASINA NEDEN OLABİLEN FAKTÖRLER
- Genetik ve çevresel faktörler
- Hamileliğin özellikle ilk üç ayında sigara/alkol kullanımı
- Virüs maruziyeti
- Kullanılan bazı ilaçlar
- Bazı sendromlar
DUDAK DAMAK YARIĞINA BAĞLI OLARAK BEBEKTE OLUŞABİLECEK SORUNLAR VE TEDAVİSİ
- Dudak ve/veya damak yarıklarında cerrahi müdahalelerle yarık onarımı yapılabiliyor.
- Dudak damak yarığı olanlarda işitme, dil, konuşma ve beslenme bozuklukları görülebiliyor. Bu nedenle tedavi edilmesi önemli.
- Dudak damak yarığı olan bebeklerde dil ve konuşma terapistleri ilk andan itibaren beslenme ve yutma takibinde rol oynuyor.
- İlerleyen dönemlerde iletişim, dil ve konuşma gelişimi takip edilerek bu alanlarda görülebilecek sorunlara müdahale edilmesi gerekiyor.
DUDAK DAMAK YARIĞI SADECE ESTETİK BİR SORUN DEĞİL! BEBEĞİN HAYATINI TEHDİT EDEBİLİR
- Dudak damak yarığı olan bir bebekte ilk ele alınması gereken alan beslenme.
- Dudak damak yarığı olan bebekler memeyi veya biberonu kavramakta zorlanabiliyor, emme için gerekli olan ağız içi basıncı sağlayamayabiliyor.
- Beslenme esnasında alınan süt veya mama bebeğin burnuna kaçabiliyor, ayrıca beslenirken fazla hava yutabiliyorlar. Bu da bebekte hem hayati sorunlara yol açabilirken aynı zamanda bebekte kolik sorununu tetikliyor.
- Uygun olmayan pozisyonda beslenen bebeklerde orta kulakla ilgili problemler de görülebiliyor.
BEBEKTE DUDAK DAMAK YARIĞI MUTLAKA AMELİYAT EDİLMELİ!
- Emmede güçlük yaşayan bebeklerin beslenmesi uzun sürdüğünden beslenirken aldıkları enerjiyi beslenme esnasındaki çabayla harcıyorlar. Bu sorunlar bebeğin kilo almasını ve büyümesini etkileyebiliyor.
- Bebeğin büyüme ve gelişiminin sağlanması için beslenme pozisyonu, süresi ve sıklığının düzenlenmesi ve uygun beslenme ekipmanın seçilmesi önem taşıyor.
- Bazı durumlarda bebek dudak damak yarığı ameliyatı olana kadar yarığı kapatarak emme ve beslenmenin düzenlenmesini sağlayacak beslenme aparatları ya da yarık genişliğini azaltmak ve burnun şekillendirilmesini sağlamak için kullanılan damak-burun şekillendirme aparatlarının uygulanması gerekiyor.
DUDAK DAMAK YARIĞI DİL VE KONUŞMA SORUNLARINA YOL AÇIYOR
Dudak damak yarığı olan bebeklerde ek bir engel/sendrom varlığı, orta kulak enfeksiyonu, işitme kaybı gibi durumlar söz konusu olmadığında dil gelişiminde gecikme beklenmiyor ancak damak onarımı yapılmamış çocuklarda anatomik farklılıklar nedeniyle konuşma sesleri hatalı üretilebiliyor.
Buna göre,
- Dudak damak yarığı olan çocuklarda damak onarımı sonrasında da konuşma seslerinin anatomik sorunlardan ya da yanlış öğrenme nedeniyle devam ettiği görülüyor. Bu nedenle ameliyatın erken dönemde yapılması önemli.
- Konuşma seslerinin üretiminde yumuşak damak ve yutağın arka ve yan duvarları birlikte hareket ederek, ses oluşumu için akciğerlerden gelen havayı ağıza veya buruna yönlendiriyor. Ancak dudak damak yarığı olan bireylerde bu mekanizma düzgün çalışmadığında ağızdan çıkması gereken seslerde burna hava kaçışı oluyor. Bu durumda, konuşma genizsi oluşuyor.
- Ağız içinde seslerin oluşumu için yeterli basıncın sağlanamaması nedeniyle konuşma seslerinin arka bölgelerden (gırtlak) çıkarılmasına bağlı olarak ve ağız tavanındaki yarık, hatalı üretim görülür.
- Burun boşluğundaki darlık veya tıkanmalar sonucunda burundan çıkması gereken seslerin ağız seslerine benzediği de görülebilecek bozukluklar arasında yer alıyor.
CERRAHİ MÜDAHALE SONRASI DA DİL VE KONUŞMA TERAPİSİ GEREKEBİLİR
Dudak damak yarığı olan çocuklarda ameliyat sonrasında işlevsel sorular için ameliyat konuşma terapisinin önemi büyük. Anatomik yapılardan kaynaklanan konuşma bozuklukları için öncelik cerrahi müdahale iken işlevsel bozukluklarda ise öncelik konuşma terapisi.
Dil ve konuşma terapilerinde bireyler bebeklikten yetişkinliğe kadar takip ediliyor. Terapiler, erken dönemde beslenme müdahaleleri ve aile bilgilendirmesi şeklinde desteklerken ilerleyen dönemde birebir terapiler gerçekleştiriliyor.