Dünya tarihi burada yazıldı! Medeniyetlerin beşiği Türkiye'de UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndeki yerler

Selen Serdaroğlu / Posta.com.tr | Akdeniz’i Karadeniz’e bağlayan, Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Doğu’yu birleştiren bir köprü konumunda bulunan Türkiye, coğrafi konumu itibarıyla, pek çok kültürün ve medeniyetin beşiği olmak gibi önemli özelliğe sahip. Bu anlamda milattan önce ve sonra olmak üzere çok önemli kültürel mirası sınırları içinde barındırıyor ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde de hatrı sayılır ölçüde bir yere sahip.Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü'nün oluşturduğu UNESCO Dünya Miras Listesi, Dünya Miras Komitesi’nin üstün evrensel değere sahip olduğunu onayladığı kültürel, doğal ve karma miras alanlarını içeriyor. 869’u kültürel, 213’ü doğal ve 39’u karma olmak üzere 2020 yılı itibariyle güncel miras alanı sayısı 1121. Tüm bu miras alanları koruma altında bulunuyor.Haberimizin devamında sizinle Türkiye'nin UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan bölgelere ve eserlere değineceğiz. Ama öncesinde somut olmayan kültürel miraslarımıza da değinmek istiyoruz.# UNESCO Dünya Miras Listesi Türkiye UNESCO'nun bunun yanı sıra İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi de bulunuyor. UNESCO'nun somut olmayan kültürel miras listelerinde de Türkiye'nin yeri yine çok büyük. Listede yer alan somut olmayan kültürel miraslarımız şu şekilde:İNSANLIĞIN SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASI TEMSİLÎ LİSTESİ1. Meddahlık Geleneği (2008)2. Mevlevi Sema Törenleri (2008)3. Âşıklık Geleneği (2009)4. Karagöz (2009)5. Nevruz (Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Özbekistan ve Pakistan ile ortak dosya (2009) (2016 yılında dosya Afganistan, Azerbaycan, Hindistan, Irak, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan katılımı ile genişletilmiştir)6. Geleneksel Sohbet Toplantıları (Yaren, Barana, Sıra Geceleri ve diğer, 2010)7. Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah (2010)8. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali (2010)9. Geleneksel Tören Keşkeği (2011)10. Mesir Macunu Festivali (2012)11. Türk Kahvesi ve Geleneği (2013)12. Ebru: Türk Kâğıt Süsleme Sanatı (2014)13. İnce Ekmek Yapımı ve Paylaşımı Geleneği: Lavaş, Katrıma, Jupka, Yufka (Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye ile ortak dosya) (2016)14. Geleneksel Çini Sanatı (2016)15. Bahar Bayramı Hıdırellez (Makedonya ile ortak dosya) (2017)16. Dede Korkut-Korkut Ata Mirası: Kültürü, Efsaneleri ve Müziği (Azerbaycan ve Kazakistan ile Ortak Dosya, 2018)17. Geleneksel Türk Okçuluğu (2019)18. Minyatür Sanatı (Azerbaycan, İran ve Özbekistan ile Ortak Dosya) (2020)19. Geleneksel zekâ ve strateji oyunu: Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala / Göçürme (Kazakistan ve Kırgızistan ile Ortak Dosya) (2020)20. Hüsn-i Hat, Türkiye’de İslam Sanatında Geleneksel Güzel Yazı (2021)Şimdi sıra geldi, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Türkiye'deki önemli miras alanlarımıza...# UNESCO Dünya Miras Listesi Türkiye 2022 Önce sizinle kısa listeyi paylaşalım. Ardından listede yer alan tarihi eser ve alanları tek tek detaylandıracağız.Göreme Milli Parkı ve Kapadokya KayalıklarıDivriği Ulu Camii ve Darüşşifasıİstanbul'un Tarihi AlanlarıHattuşa: Hitit BaşkentiNemrut DağHierapolis-PamukkaleXanthos-Letoon (Likya)Safranbolu ŞehriTruva Arkeolojik Sit AlanıSelimiye Camii ve KülliyesiÇatalhöyük Neolitik YeriBursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun DoğuşuBergama ve Çok Katmanlı Kültürel PeyzajıDiyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel PeyzajıEfesAni Arkeolojik AlanıAphrodisiasGöbeklitepeArslantepe Höyüğü Tamamen erozyonla yontulmuş muhteşem bir manzarada, Göreme vadisi ve çevresi, İkonoklastik sonrası dönemde Bizans sanatının eşsiz kanıtlarını sağlayan kayalara oyulmuş kutsal alanlar içerir. 4. Yüzyıl'a kadar uzanan geleneksel bir insan habitatının kalıntıları olan konutlar, ilkel köyler ve yeraltı kasabaları da burada görülebilir. Anadolu'nun bu bölgesi 11. yüzyılın başında Türkler tarafından fethedildi. 1228-29'da Emir Ahmet Şah, Divriği'de yanında hastanesi olan bir cami kurdu. Cami tek mescit olup, iki kubbe ile taçlandırılmıştır. Son derece sofistike tonoz inşaatı tekniği ve yaratıcı, coşkulu bir dekoratif heykel türü - özellikle iç mekanın süslenmemiş duvarlarının aksine üç kapıda - İslam mimarisinin bu şaheserinin benzersiz özellikleri. Balkanlar ve Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz arasındaki Boğaziçi yarımadasında stratejik konumu ile İstanbul, 2000 yılı aşkın süredir önemli siyasi, dini ve sanatsal olaylarla ilişkilendirilmiştir. Başyapıtları arasında, tümü artık nüfus baskısı, endüstriyel kirlilik ve kontrolsüz kentleşme tehdidi altında olan antik Konstantin Hipodromu, 6. yüzyıldan kalma Ayasofya ve 16. yüzyıldan kalma Süleymaniye Camii yer alıyor.HATTUŞA: HİTİT BAŞKENTİHitit İmparatorluğu'nun eski başkenti olan Hattuşa arkeolojik alanı, kentsel organizasyonu, korunmuş yapı türleri (tapınaklar, kraliyet konutları, surlar), Aslanlı Kapı ve Kraliyet Kapısı'nın zengin süslemesi ile dikkat çekicidir. ve Yazılıkaya'daki kaya sanatı topluluğu. Şehir, MÖ 2. binyılda Anadolu ve kuzey Suriye'de önemli bir etkiye sahipti. İskender'in imparatorluğunun dağılmasından sonra Suriye ve Fırat'ın kuzeyinde kurulan bir krallık olan Kommagene'de hüküm süren I. Antiochus'un (MÖ 69–34) mozolesi, Helenistik dönemin en iddialı yapılarından biridir. Panteonunun bağdaştırıcılığı ve Yunan ve Pers efsaneleri olmak üzere iki dizi efsaneye dayandırılabilen krallarının soyu, bu krallığın kültürünün ikili kökeninin kanıtıdır. Ovaya bakan yaklaşık 200 m yükseklikteki bir kayalığın kaynaklarından çıkan kalsit yüklü sular Pamukkale'de (Pamuk Sarayı) mineral ormanları, taşlaşmış şelaleler ve bir dizi teraslı havzadan oluşan gerçek dışı bir manzara yaratmıştır. MÖ 2. yüzyılın sonunda Bergama kralları Attalidler hanedanı Hierapolis termal kaplıcasını kurdu. Alanda hamam, tapınak ve diğer Yunan anıtlarının kalıntıları görülebilir. Anadolu'nun güneybatısında, Antalya ve Muğla illeri sınırları içinde yer alan iki komşu yerleşimden oluşan Xanthos-Letoon, dikkat çekici bir arkeolojik komplekstir. Demir Çağı'nın Anadolu'daki en önemli kültürlerinden biri olan antik Likya Uygarlığı'nın günümüze ulaşan en özgün mimari örneğini temsil etmektedir. İki site, Anadolu, Yunan, Roma ve Bizans uygarlıklarının sürekliliğini ve benzersiz birleşimini çarpıcı bir şekilde göstermektedir. Likya dilindeki en önemli metinlerin bulunduğu yer de Xanthos-Letoon'dur. Likya halkının tarihini ve Hint-Avrupa dillerini daha iyi anlamak için kayaya ya da büyük taş sütunlara kazınmış yazıtlar büyük önem taşıyor.Likya'nın başkenti olan bu site, özellikle cenaze sanatında Likya gelenekleri ile Helen etkisinin harmanlanmasını göstermektedir. Epigrafik yazıtlar, Likya halkının tarihini ve Hint-Avrupa dilini anlamamız için çok önemlidir. 13. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarında demiryolunun gelişine kadar Safranbolu, Doğu-Batı ana ticaret yolu üzerinde önemli bir kervan istasyonuydu. Eski Cami, Eski Hamam ve Süleyman Paşa Medresesi 1322'de inşa edildi. 17. yüzyıldaki zirvesi sırasında Safranbolu'nun mimarisi, Osmanlı İmparatorluğu'nun büyük bölümünde kentsel gelişmeyi etkiledi.Safranbolu Şehri, tipik binaları ve sokakları ile tipik bir Osmanlı şehridir ve yüzyıllar boyunca kervan ticaretinde kilit rol oynamıştır. 11. yüzyılda Türk fethinden sonra bir ticaret merkezi olarak gelişen yerleşim, 13. yüzyılda önemli bir kervan istasyonu haline gelmiştir. Yerleşimi, ekonomik genişlemeye tepki olarak şehrin organik büyümesini gösterir ve binaları, geleneksel kervan yollarının ortadan kalkmasına ve ötesine kadar gelişen sosyo-ekonomik yapısını temsil eder. Troya, 4.000 yıllık tarihi ile dünyanın en ünlü arkeolojik alanlarından biridir. Alandaki ilk kazılar 1870 yılında ünlü arkeolog Heinrich Schliemann tarafından yapılmıştır. Bilimsel anlamda, geniş kalıntıları Anadolu medeniyetleri ile Akdeniz dünyası arasındaki ilk temasın en önemli göstergesidir. Dahası, MÖ 13. veya 12. yüzyılda Yunanistan'dan Spartalı ve Achaean savaşçıların Truva kuşatması, Homeros tarafından İlyada'da ölümsüzleştirildi ve o zamandan beri dünya çapında büyük yaratıcı sanatçılara ilham kaynağı oldu. Tek büyük kubbesi ve dört ince minaresi ile kare şeklindeki cami, eski Osmanlı başkenti Edirne'nin silüetine hakimdir. 16. yüzyılda Osmanlı mimarlarının en ünlüsü olan Sinan, medreseler (İslam okulları), kapalı çarşı, saat evi, dış avlu ve kütüphaneden oluşan külliyeyi en iyi eseri olarak değerlendirdi. Üretimlerinin en yoğun olduğu dönemlerden itibaren İznik çinilerinin kullanıldığı iç dekorasyon, bu malzemede emsalsiz kalan bir sanat formuna tanıklık ediyor. Külliye, bir cami etrafında inşa edilen ve tek bir kurum olarak yönetilen bir grup yapı olan Osmanlı külliyesinin bugüne kadar ulaşmış en uyumlu ifadesi olarak kabul edilir.ÇATALHÖYÜK NEOLİTİK YERİGüney Anadolu Platosu'ndaki 37 hektarlık alanı iki tepe oluşturur. Daha uzun doğu höyüğü, duvar resimleri, kabartmalar, heykeller ve diğer sembolik ve sanatsal özellikler de dahil olmak üzere, MÖ 7400 ile MÖ 6200 arasında on sekiz Neolitik işgal seviyesi içerir. Birlikte, insanlar yerleşik hayata adapte olurken, sosyal organizasyonun ve kültürel uygulamaların evrimine tanıklık ediyorlar. Batıdaki höyük, Kalkolitik dönemde, MÖ 6200'den MÖ 5200'e kadar kültürel uygulamaların evrimini göstermektedir. Çatalhöyük, 2000 yılı aşkın bir süredir aynı yerde muhafaza edilen yerleşik köylerden kentsel yığılmaya geçişin önemli kanıtlarını sunmaktadır. Binalara çatı erişimi olan arka arkaya kümelenmiş evlerin benzersiz bir sokaksız yerleşimine sahiptir.BURSA VE CUMALIKIZIKOsmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu (Bu mülk, güney Marmara bölgesindeki Bursa Şehri ve yakındaki Cumalıkızık köyünde bulunan sekiz bileşenli sitenin seri adaylığıdır. Site, 14. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu'nu kuran bir kentsel ve kırsal sistemin oluşumunu göstermektedir. Mülk, bir sivil merkez etrafında gelişen yeni sermayenin sosyal ve ekonomik organizasyonunun temel işlevlerini bünyesinde barındırıyor. Bunlar arasında hanların ticaret mahalleleri, camileri, dini okulları, hamamları ve fakirler için bir mutfağı birleştiren külliyeler (dini kurumlar) ile Osmanlı hanedanının kurucusu Orhan Gazi'nin türbesi yer alıyor . Bursa'nın tarihi merkezinin dışındaki bileşenlerden biri de, bu sistemin başkente hinterland desteği sağladığını gösteren tek kırsal köy olan Cumalıkızık köyüdür. Türkiye'nin Ege bölgesinde Bakırçay Ovası'nın üzerinde yükselir. Bergama akropolü, antik dünyada önemli bir öğrenim merkezi olan Helenistik Attalid hanedanının başkentiydi. Anıtsal tapınaklar, tiyatrolar, stoa veya revaklar, jimnastik salonu, sunak ve kütüphane, geniş bir sur duvarı ile çevrili eğimli araziye yerleştirildi. Kayaya oyulmuş Kybele Kutsal Alanı, akropol ile görsel olarak bağlantılı başka bir tepe üzerinde kuzeybatıda yer almaktadır. Daha sonra şehir, Asclepieion şifa merkezi ile tanınan Roma eyaleti Asya'nın başkenti oldu. Akropol, modern Bergama kentinin alt yamaçlarında ve çevresinde Roma, Bizans ve Osmanlı imparatorluklarının mezar höyüklerini ve kalıntılarını içeren bir manzarayı taçlandırıyor.DİYARBAKIR KALESİ VE HEVSEL BAHÇELERİ KÜLTÜREL PEYZAJIBereketli Hilal'in bir parçası olan Yukarı Dicle Nehri Havzası'nın bir yamacında yer alan müstahkem şehir Diyarbakır ve çevresi, Helenistik dönemden bu yana Roma, Sasani, Bizans, İslam ve Bizans döneminde önemli bir merkez olmuştur. Osmanlıdan günümüze. İçkale olarak bilinen ve Amida Höyüğü'nün de içinde bulunduğu İçkale'yi ve çok sayıda kulesi, kapısı, payandası ve 63 yazıtı ile Diyarbakır'ın 5,8 km uzunluğundaki surlarını kapsamaktadır. Site aynı zamanda şehir ile Dicle arasında şehre yiyecek ve su sağlayan yeşil bir bağlantı olan Hevsel Bahçeleri, Anzele su kaynağı ve On Gözlü Köprü'yü de içeriyor. Bir zamanlar Kaystros Nehri'nin ağzında yer alan Efes, batıya doğru çekilirken kıyı şeridini takip eden yeni konumlar üzerine kurulmuş birbirini takip eden Helenistik ve Roma yerleşimlerinden oluşur. Kazılar, Celsus Kütüphanesi ve Büyük Tiyatro dahil olmak üzere Roma İmparatorluk dönemine ait büyük anıtları ortaya çıkarmıştır. Akdeniz'in dört bir yanından hacıları çeken “Dünyanın Yedi Harikası”ndan biri olan ünlü Artemis Tapınağı'nın küçük kalıntıları. 5. yüzyıldan beri, Efes'ten yedi kilometre uzaklıktaki kubbeli bir haç şeklindeki şapel olan Meryem Ana Evi, Hristiyan hacının önemli bir yeri haline geldi. Efes Antik Kenti, deniz kanalı ve liman havzası ile Roma liman kentinin seçkin bir örneğidir.Bir zamanlar Kaystros Nehri'nin halici olan bölgede, Efes'te MÖ 7. binyıldan Çukuriçi Höyüğü'nde başlayıp Selçuk'ta günümüze kadar kesintisiz ve karmaşık bir yerleşim tarihi izlenebilir. Coğrafi olarak elverişli bir konuma sahip olan bu bölge, sedimantasyon nedeniyle kıyı çizgisinin sürekli olarak doğudan batıya kaymasına maruz kaldı ve bu da şehir sahasının ve limanlarının birkaç kez yeniden yerleştirilmesine yol açtı.ANİ ARKEOLOJİK ALANIBu site, Ermenistan ile doğal bir sınır oluşturan bir vadiye bakan kuzeydoğu Türkiye'nin tenha bir platosu üzerinde yer almaktadır. Bu ortaçağ şehri, yüzyıllar boyunca Hıristiyan ve ardından Müslüman hanedanlar tarafından inşa edilen bir ortaçağ şehirciliğinin karakteristiği olan konut, dini ve askeri yapıları birleştirir. Şehir, MS 10. ve 11. yüzyıllarda Bagratides'in ortaçağ Ermeni krallığının başkenti olduğunda ve İpek Yolu'nun bir kolunun kontrolünden yararlandığında gelişti. Daha sonra Bizans, Selçuklu ve Gürcü egemenliğinde ticaret kervanları için önemli bir kavşak olma özelliğini korumuştur. Moğol istilası ve 1319'daki yıkıcı bir deprem, şehrin düşüşünün başlangıcı oldu.APHRODİSİASAphrodisias, Türkiye'nin güneybatısında, Karya antik bölgesinde, Morsinos Nehri'nin oluşturduğu verimli vadide yer almaktadır. Seri özelliği iki bileşenden oluşur. İlk bileşen, kenti çevreleyen surları takip eden Aphrodisias arkeolojik alanını; ikinci bileşen ise kentin kuzeydoğusunda yer alan mermer ocaklarını içermektedir. Aphrodisias, MÖ 2. yüzyılın başlarında bir şehir devleti olarak kurulmuştur. Ortogonal bir sokak ızgarası şehrin düzenini tanımlar; sadece birkaç yapı, örneğin tanrıça Afrodit tapınağı, ızgara ile hizalanmamıştır. Şehir, Sulla, Julius Caesar ve imparator Augustus ile tanrıça Afrodit'e yakın bir ilgiyi paylaştığı için, Aphrodisias Roma ile yakın bir ilişkiye sahip oldu. Roma senatosundan ayrıcalıklı bir 'vergiden muaf' siyasi statü elde etti ve İmparatorluk Dönemi boyunca güçlü bir sanatsal, heykelsi gelenek geliştirdi. Roma egemenliği döneminde, tamamı yerel mermerden yapılmış, özenle dekore edilmiş birçok yapı inşa edilmiştir.Türkiye'nin güneybatısında, Morsynus Nehri'nin üst vadisinde yer alan site iki bileşenden oluşmaktadır: Aphrodisias arkeolojik alanı ve şehrin kuzeydoğusundaki mermer ocakları. Afrodit tapınağı MÖ 3. yüzyıldan kalmadır ve şehir bir yüzyıl sonra inşa edilmiştir. Aphrodisias'ın zenginliği mermer ocaklarından ve heykeltıraşlarının ürettiği sanattan geliyordu. Şehir sokakları, tapınaklar, bir tiyatro, bir agora ve iki hamam kompleksi içeren birkaç büyük sivil yapının etrafında düzenlenmiştir. Göbekli Tepe, dünyanın en eski tarım topluluklarının ortaya çıktığı bir bölge olan Yukarı Mezopotamya'da yer almaktadır. Anıtsal ortak yapılar (çevrelemeler) olarak yorumlanan anıtsal yapılar, Çanak Çömlek Öncesi Neolitik dönemde (MÖ 10.-9. binyıl) avcı-toplayıcı gruplar tarafından inşa edilmiştir. Anıtlar muhtemelen sosyal olaylar ve ritüellerle bağlantılı olarak kullanılmış ve bazıları 5,50 metre yüksekliğe kadar yükselen kireçtaşı T şeklinde sütunlara sahiptir. İnsan formunun soyut tasvirleri olan sütunların bazılarında, kemer ve peştamal gibi giyim eşyalarının alçak kabartmalarının yanı sıra vahşi hayvanların yüksek ve alçak kabartmaları da bulunmaktadır. Yakın tarihli kazı çalışmaları, ev binalarından kaynaklandığı anlaşılan anıtsal olmayan yapıların kalıntılarını da tespit etmiştir.Güneydoğu Anadolu'nun Germuş dağlarında bulunan bu alan, MÖ 9600 ile 8200 yılları arasında Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Çağ'da avcı-toplayıcılar tarafından dikilmiş anıtsal yuvarlak-oval ve dikdörtgen megalitik yapılar sunmaktadır. Bu anıtlar, büyük olasılıkla cenaze töreni niteliğindeki ritüellerle bağlantılı olarak kullanılmıştır. Vahşi hayvan resimlerinin işlendiği belirgin T şeklindeki sütunlar, yaklaşık 11.500 yıl önce Yukarı Mezopotamya'da yaşayan insanların yaşam tarzları ve inançları hakkında fikir veriyor.ARSLANTEPE HÖYÜĞÜArslantepe Höyüğü, Fırat Nehri'nin 15 km güneybatısında, Malatya ovasında yer alan 30 metre yüksekliğindeki arkeolojik bir höyüktür. Siteden elde edilen arkeolojik kanıtlar, en az MÖ 6. binyıldan Orta Çağ dönemine kadar işgaline tanıklık ediyor. En erken tabakalar, Güney Mezopotamya'da (4300-3900 BCE) Erken Uruk ile çağdaş olan Geç Kalkolitik 1-2 dönemlerine aittir ve kerpiç evler ile karakterize edilir. Alanın en belirgin ve gelişen dönemi, sözde saray kompleksinin inşa edildiği Geç Kalkolitik 5 dönemiydi. Önemli kanıtlar ayrıca, en belirgin şekilde Kraliyet Mezarı kompleksi tarafından tanımlanan Erken Tunç Çağı dönemine tanıklık eder. Arkeolojik stratigrafi daha sonra Orta ve Geç Tunç Çağlarına ve Geç Hitit seviyeleri de dahil olmak üzere Hitit dönemlerine kadar uzanır. Site, Yakın Doğu'da bir Devlet toplumunun ve yazıdan önce gelen sofistike bir bürokratik sistemin ortaya çıkmasına yol açan süreçleri göstermektedir. Bölgede, aralarında dünyada şimdiye kadar bilinen en eski kılıçların da bulunduğu, olağanüstü metal nesneler ve silahlar ortaya çıkarılmıştır; bu, Arslantepe'de bunları silah olarak sergileyen bir seçkinin ayrıcalığı olarak organize savaş biçimlerinin başladığını düşündürmektedir. onların yeni siyasi gücü.