Giriş
Gökyüzü neden kırmızı, ne anlama gelir? Solar Fırtına (Güneş Fırtınası) nedir, neden olur?
Jeomanyetik fırtına olarak da bilinen güneş fırtınası, Dünya'nın manyetosferinin geçici olarak bozulması anlamına gelen bir doğa olayıdır. Güneş yüzeyindeki koyu renkli "güneş lekelerinde, Güneş'in manyetik alanında oluşan bir nevi kısa devre sonucu ışın ve plazma patlamaları ile oluşur. Peki, güneş fırtınası nedir? Güneş fırtınası neden ve nasıl olur?
Güneş fırtınasının yarattığı etkileri açıklayan uzmanlar, oluşan patlamaların etkisini röntgen veya ultraviyole gibi ışınlar yaymak olarak tanımlıyor. Peki, güneş fırtınası nedir? Güneş fırtınası neden ve nasıl olur?
GÖKYÜZÜ GECE NEDEN KIRMIZI?
Gökyüzünün gece vakti kırmızı veya kızıl şekilde görünmesinin nedeni Güneş fırtınası ya da Solar fırtınadır.
5-6 Kasım 2023 tarihlerinde birçok Avrupa ülkesinde ve Türkiye'de bazı illerde rastlanan kızıl gökyüzünün nedeni de Güneş fırtınasıdır.
GÜNEŞ FIRTINASI NEDİR?
Son aylarda pek çok Güneş patlaması Dünya'yı vuruyor. Bu nedenden dolayı da Dünya'nın muhtemelen jeomanyetik bir fırtına darbesiyle karşı karşıya kalacağı düşünülüyor.
Güneş fırtınası haberlerinin artmasının nedeni ise Dünya'nın 11 yıllık Güneş döngüsünün içinde olması.
Son birkaç gün içinde yeni bir Güneş fırtınasının dünyayı vurması bekleniyor. Güneş üzerinde yaşanan patlamalar sonucunda yayılan püskürtüler sonucunda, yeryüzünde GPS ve benzeri iletişim ağları olumsuz yönde etkilenmektedir.
GÜNEŞ FIRTINASI ETKİLERİ
Ancak aynı zamanda daha önce de belirtildiği gibi elektrik şebeklerinde hasara yol açabilir ya da uzay aracı operasyonlarını ve uydu iletişimlerini bozabilir.
Uzmanlar, bu bozulma nedeniyle dünyanın karanlığa gömülebileceğine dikkat çekti. Ayrıca bu manyetik bozulmalar çok kararsız bir durumda; bu nedenle problemler günler hatta haftalarca sürebilir.
Bu manyetik alanlar Dünya'da enfes görüntülere neden olan Kuzey Işıkları'nın da nedeni. Aynı zamanda bazı göçmen hayvanlar da bu güneş patlamalarından etkileniyor.
Geçtiğimiz aylarda da gizemli bir güneş fırtınası Dünya'yı vurmuştu. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nin belirttiğine göre 25 Haziran akşamında gece boyunca G1 sınıfı bir jeomanyetik fırtına yaşanmıştı. Hava durumu raporlarına göre ise bu fırtına uyduları bozmuştu ve ABD'nin iki eyaletinde jeomanyetik fırtınalara neden olmuştu.
TARİHİN EN GÜÇLÜ GÜNEŞ FIRTINASI
1859 güneş fırtınası, 1859'da solar döngü 10 sırasında yaşanmış güçlü bir jeomanyetik güneş fırtınasıdır. Carrington Olayı olarak da adlandırılan Güneş fırtınası, solar döngü 10 sırasında meydana gelmiş güçlü bir jeomanyetik güneş fırtına olarak biliniyor.
28 Ağustos 1859’dan 2 Eylül 1859’a kadar, Güneş’te sayısız güneş lekeleri gözlemlendi. 1 Eylül’de öğle vaktinden önce, Richard Carrington ve Richard Hodgson adlı İngiliz asıllı amatör astronomlar, ilk solar alevin gözlemlerini yaptılar. Dünya’ya gelmesi 17.6 saat alırken büyük bir koronal kütle ejeksiyonunun (CME) direkt olarak Dünya’ya gelmesine sebep oldu. Böyle bir yolculuk genelde üç ila dört gün sürer. Bu ikini CME çok hızlı hareket etti çünkü ilk olanı yol üzerindeki ambiyant solar rüzgar plazmasını temizlemişti.
1-2 Eylül 1859’da kaydedilen en büyük jeomanyetik fırtına meydana geldi. Aurorae, kuzey yarımkürede Karayipler’den bile olmak üzere tüm dünyada görüldü; Rocky Dağları üzerindekiler o kadar parlaktı ki, parlaması sabah olduğunu zannettiklerinden altın madencilerini uyandırdı. Kuzeydoğu Amerika’da uyanan insanlar aurora’nın ışığı sayesinde gazete okuyabiliyorlardı. Aurora, Küba ve Hawaii gibi kutuplardan bile görünürdü.
3 Eylül 1859 Cumartesi günü, Baltimore American and Commercial Advertiser raporuna göre, “Perşembe akşamı geç saate kadar dışarıda olanların auroral ışıkların muhteşem görünümüne şahitlik etme şansı oldu. Bu fenomen, ışık oluşumu saatlerinin farklı olmasına rağmen Pazar günkü görünüme çok benzerdi, eğer muhtemel olsaydı, daha parlak ve prizmatik tonlar daha çeşitli ve enfes olacaktı. Işık, parlak bir bulut gibi tüm gökyüzünü kaplıyordu ve daha büyük boyutlu yıldızlar belirsizce parlıyordu. Işık, Ay’ın dolunay halindeki parlaklığından bile fazlaydı fakat etrafındaki her şeyi kaplayan tanımlanamaz bir yumuşaklığı ve narinliği vardı. Saat 12 ile 1 arası görünürlüğü en yüksek muhteşemliğindeyken, bu garip ışığın altında duran şehrin sessiz sokakları, bu tek görünüş kadar güzel bir görüntü sergilemekteydi.”
Söz konusu yılda solar alev veya koronal kütle ejeksiyonu, manyetosfer tabakasını etkilerken, Richard Christopher Carrington tarafından gözlemlenen ve kaydedilen olay en güçlü solar fırtına olarak kayıtlara geçmişti.