Her 4 kişiden 1’inde görülüyor ama kahve içenlere uğramıyor! Uzmanı açıkladı: Gaz şişkinliği sanıyorsunuz ama…

Beyza Erdoğan- Posta.com.tr / Siroz, son yıllarda çok daha popüler hâle gelen ve günden güne hızla yayılan rahatsızlıkların başında geliyor. Her gün bayılarak içtiğimiz kahve ise türlü derdimizi geçirmenin yanında siroz riskini de büyük ölçüde azaltıyor. Peki, nasıl? İşte bu sorunun yanıtını vermek adına Gastroenteroloji ve İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Salih Boğa, karaciğer sağlığı ve kahve tüketimi hakkında merak edilenleri sizler için cevaplıyor. www.posta.com.tr Prof. Dr. Salih Boğa, günümüzde sirozun en önemli sebebi olan karaciğer yağlanmasının, Türkiye’de her 4 yetişkinden 1’inde görüldüğünü belirtiyor. Gastroenteroloji ve İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Salih Boğa, günümüzde dünyada birçok insan kahveyi santral sinir sistemi üzerindeki uyarıcı etkisi sebebiyle zinde kalmak için ya da alışkanlık yaptığı için tüketse de, günde 2-3 fincan kahve içenlerde AST, ALT, GGT gibi karaciğer enzimlerinin gerilediği, karaciğerdeki fibrozun yani karaciğerdeki sertleşmenin düzeldiği dolayısıyla karaciğerde siroz ve karaciğer kanseri gelişim riskinin azaldığını gösteren, hatta kahvenin metabolik sendrom ve şeker hastalığı üzerine olumlu etkilerini bildiren birçok çalışma mevcut olduğunu belirtiyor. Günlük kahveyle alınan kafein miktarı normal kullanıcılarda 50 ila 150 mg iken, çok kahve içenlerde 400 mg’a kadar çıkabiliyor. Amerika ve Avrupa gıda kılavuzları, kafein tüketiminin günlük 400 mg’ı geçmemesi yönünde tavsiyelerde bulunuyor. Filtre, kahvenin fincanında 150-200 mg, Türk kahvesinin fincanında ise 60 mg kafein bulunuyor. Kahvenin aşırı tüketiminde başta kalp ve sinir sistemine olan yan ettikleri arasında çarpıntı, yüksek tansiyon, tremor dediğimiz el titremesi, baş ağrısı, huzursuzluk, sinirlilik, mide ağrısı sayılabiliyor. Yatmadan 5-6 saat önce kahve içimi sonlandırılmazsa uyku problemleri yaşanabiliyor. Bu sebeple kararında kullanıldığında karaciğere yararlı olacak olan kahvenin aşırı kullanımı ise birçok organ sistemine zarar verebiliyor. Dünya genelinde yetişkinler arasında en popüler içeceklerden biri olan kahve, Rubiaceae ailesine ait zengin içeriğe sahip bir bitkiden üretiliyor.Prof. Dr. Salih Boğa, kahvenin antioksidan özelliklerini taşıyan klorojenik asit, ferulik asit ve diğer bileşikleri sayesinde, kahve karaciğer enzimlerinin serum konsantrasyonlarını düşürerek non alkolik karaciğer yağlanması riskini azalttığının altını çiziyor. Günümüzde karaciğer sirozunun en sık sebebinin karaciğer yağlanması olduğu düşünüldüğünde, kahvenin de karaciğer yağlanmasını azaltarak dolaylı olarak siroz riskini gerilettiği söylenebiliyor.Kahvenin karaciğer koruyucu etkisinin altında, altta yatan temel mekanizmalar arasında kahvenin antioksidan özelliği, yani karaciğerde detoks yapan enzimleri uyarması, karaciğer sertleşmesine yol açan bazı zararlı faktörleri azaltması sayılabiliyor. Prof. Dr. Salih Boğa, kararında kahve tüketiminin karaciğer yağlanmasını ve buna bağlı olarak siroz gelişme olasılığını azaltabileceği ve en etkin çözümün hastanın kilo vermesi olduğunu vurgulayarak:“Obezite, diyabet, kardiyovasküler hastalıklar gibi metabolik sendrom denilen hastalık grubunun karaciğerdeki bir tezahürü olarak tanımlayabileceğimiz karaciğer yağlanması için çözüm olabilecek etkin bir tedavi yöntemi henüz maalesef yok. Kararında kahve tüketimi karaciğer yağlanmasını ve dolayısıyla buna bağlı siroz gelişme olasılığını azaltsa da, karaciğer yağlanmasının günümüzde en etkin tedavisi hastanın kilo vermesidir. Karaciğer yağlanması olan bir kişinin mevcut kilosunda yüzde 5 bile azalma sağlasa karaciğer yağlanması gerilemeye başlayabiliyor. Vücutta kendini yenileme potansiyeline sahip tek organ olan karaciğer de sağlığa dikkat edildiği takdirde bu kilo verme sebebiyle hızlıca eski formuna kavuşabiliyor.” diyor. Karaciğerin neden hastalandığı ve nasıl belirtiler verdiği de merak ediliyor. Prof. Dr. Boğa; hepatit B, hepatit C gibi virüs enfeksiyonlar nedeniyle, uzun süreli ve fazla miktarda alkol tüketimi veya iltihaplı karaciğer yağlanması olduğunda organın hasar görmeye başladığını belirtiyor. Açıklamasını, “Karaciğer kendini yenileme potansiyeli olan muhteşem bir organ olduğundan, aslında bu kötü etkilere karşı yıllarca dayanabiliyor. Her iltihaplandığında “fibroz” denilen bir yara dokusuyla iyileşiyor ve uzun süre iltihaplanmalar sonucunda bu aşırı fibroz oluşumu karaciğerde bu yara izinden yani fibrozdan bir kafes oluşmasına sebep olabiliyor ki bunun sonunda karaciğer kendini yenileyemez hale geliyor. Bu duruma da karaciğer yetmezliği yani siroz deniyor.” diyerek devam ettiriyor. Karaciğer hastalıklarının hemen her yaşta görülebilir olsa da sıklıkla 40’lı yaşlardan sonra özellikle aşırı kilolanma durumunun da artmasıyla daha yüksek oranda görülmeye başladığının altını çizen uzman isim özellikle bu yaşın üzerindeki ve aşırı kiloya sahip bireyleri uyarıyor. Aslında normalden fazla kalori alımına sebep olan her türlü beslenme şekli karaciğer yağlanmasına sebep olabildiğini, vücuda alınan fazla kalorinin, yağa dönüştüğünde bütün vücuda yayıldığı gibi karaciğere de yayıldığını ve karaciğerdeki fazla yağın, insan vücudu için hayati önem taşıyan bazı enzimlerin üretilmesini ve gerekli dağılım yapılmasını engellediği için bazı ciddi hastalıklara zemin hazırladığını belirten uzman isim bazı besinleri tüketmenin bu sorunu ortadan kaldıracağını söylüyor. Prof. Dr. Salih Boğa, enginar, kereviz, ceviz, fındık, Brüksel lahanası ve brokoli gibi besinlerin tüketilmesinin, antioksidanlar ve doğal detoksifikasyon enzimlerini aktive ederek karaciğeri desteklediğini belirtiyor.Uzman isim konu hakkında, “Karaciğeri destekleyen besinler arasında enginar ve kereviz öne çıkar; enginar aynı zamanda safra akışını da kolaylaştırmaktadır. Antioksidanlar açısından zengin olan ceviz ve fındık gibi yağlı tohumlar da beslenme düzenine eklenmelidir. Karaciğer dostu diğer sebzeler arasında Brüksel lahanası ve brokoli gibi turpgiller yer almaktadır. Bu sebzeler, yüksek lif içerikleri ve sağlığa faydalarıyla bilinir, doğal detoksifikasyon enzimlerini aktive ederek karaciğeri korur ve iyileştirir.” diyor.Prof. Dr. Salih Boğa, karaciğer sağlığını korumak için öncelikle alkolden kaçınılması, işlenmiş et ürünleri ve sakatat tüketiminin sınırlandırılması ya da tercih edilmemesi, kuruyemişler ve kızartılmış yiyeceklerin fazla tüketilmemesi, tereyağı ve iç yağı gibi hayvansal kaynaklı yağlardan uzak durulması gerektiğinin altını çiziyor. Siroz hastalarında enerji gereksiniminin sağlıklı insanlardan yüzde 50 oranında daha fazla olduğunu belirten Prof. Dr. Salih Boğa, sağlıklı bir erişkinin günde 1500-2000 kalori alırken, sirozlu erişkinlerin 2300-3000 kalori alması gerektiğine dikkat çekiyor. Karaciğer hastasının günlük enerjisinin yarısı karbonhidrat olarak adlandırılan basit ve birleşik şekerlerden, üçte biri ise yağlardan ve geri kalanını proteinlerden gelecek şekilde hesaplanması gerekiyor. Karında su toplanması, yaygın şişlikler ve kanda tuz miktarının azalması durumunda ise su ve tuz kısıtlanması uygulanması önem taşıyor. Bu hastaların düzenli idrar söktürücü kullanmaları, poliklinik kontrolünü yaptırmaları ve tuz tüketiminde 1-2 gramı aşmamaları gerekiyor. Prof. Dr. Salih Boğa, karaciğer hastalıklarının sinsi bir şekilde ilerleyebildiği ve karaciğerin kendini yenileyebilme yeteneği nedeniyle bu hastalıkların uzun süre belirti vermeyebileceğine dikkat çekiyor:“Karaciğer hastalıkları gerçekten sinsi ilerlemektedir, karaciğerin kendini yenileme potansiyeli sayesinde bu hastalıklar çok uzun süre belirti vermeyebilir. Belirtiler ortaya çıktığında zaten çoğu zaman kronik karaciğer hastalığı yani siroz tablosu oturmuştur. Karaciğer hastalıklarında en önemli belirti halsizliktir, hastalarda çok ciddi halsizlik yapar. Onun dışında, ilerlemiş hastalıklarda karında şişme, karın zarlarında su birikmesi, ciltte bazı döküntüler ya da yüzeysel kılcal damarlarda belirginleşme, el ayalarında kızarıklıklar, erkeklerde meme büyümesi, kıl dökülmesi, ciltte ve gözlerde sararma gibi birçok bulgular ortaya çıkabilir. Karaciğer hastalıklarının erken tespit edilmesi isteniyorsa kesinlikle gastroenteroloji hekimlerine başvurarak karaciğer enzimlerinin ölçülmesi, karaciğer fonksiyonlarını gösteren kan tetkiklerinin yapılması, ultrasonografiyle karaciğerin yapısının değerlendirilmesi ve de fibroscan denilen, çok kısa süre alan ağrısız bir yöntem ile karaciğerdeki sertleşmenin yani fibrozun tayini gereklidir. Bu tetkikler sonucunda karaciğer sağlığı hakkında çok güvenli derecede bilgi edinilebilir.” diyerek düzenli kontrolün ve belirtileri takip etmenin önemine dikkat çekiyor. Yıllardır sivilcelenmenin de karaciğer hastalığı belirtisi olduğu söyleniyor. Bu inanışın da yalan olduğuna dikkat çeken uzman isim açıklamalarında bilinenin aksine aşırı sivilcelenmenin çok nadiren karaciğer hastalıklarını işaret ettiğini dile getiriyor. Uzman isim, “Sivilcelenme problemi daha çok dermatolojik hastalıklarla ilişkili olarak ortaya çıkıyor.” diyerek de bu halk arasında yayılan hurafeyi çürütüyor. Prof. Dr. Salih Boğa, karaciğer hastalıklarının tanısında, gözün beyaz kısmı olan sklerada sararma izlenmesinin önemli bir belirti olduğunu söylüyor. Uzman isim, “Çok nadir bir hastalık olan Wilson hastalığında bakır birikimine bağlı olarak ışık tutulduğunda göz bebeklerinde sarı renk değişimi gözlenebilir ama asıl gözden karaciğer hastalıklarına tanı koyma yöntemi göz bebeğinin etrafında beyaz renkli “sklera” dediğimiz yerde sarılaşma izlenmesidir. Böyle durumlarda hastadaki bilirubin değerinin 3 mg/dl’nin üzerinde olduğunu kolaylıkla söyleyebiliriz. Normalde bilirubin, karaciğer tarafından safraya atılan bir madde iken karaciğer hastalıklarında karaciğerin fonksiyonları zarar gördüğü için bilirubin safraya atılamaz ve kana karışır. Böylece hastanın gözünün beyazında sararma görerek karaciğerin hasta olduğu kolayca anlaşılabilir.” diyerek de gözleri kontrol etmenin önemine dikkat çekiyor ve karaciğer hastalıklarının en belirgin işaretinin gözlerde olduğunu belirtiyor.