Giriş
Travma sonrası stres bozukluğu nedir? Virüsü ağır atlatanlar travma sonrası stres bozukluğu yaşıyor
Dünya genelinde yüzlerce ülke corona virüs salgını ile mücadele ederken bir yandan iyileşen hastaların sayısında da artış var. Ancak uzmanlar iyileşen hastaların corona virüs nedeniyle bir çeşit travma yaşadığını ve yaşadıkları yoğun endişe nedeniyle psikolojilerinin bozulduğunu belirtiyor. Uzm. Klinik Psikolog Dila Özçelik bu durumun post travmatik stres bozukluğu olarak adlandırıldığını ve yoğun korku, öfke, çökkünlük gibi belirtilerin görüldüğünü söyledi. Peki travma sonrası stres bozukluğu nedir? İşte detaylar.
Dünya çapında etkili olan virüs salgınının tüm bireylerde yarattığı ilk duygunun yoğun bir korku olduğunu söyleyen Altınbaş Üniversitesi Öğr. Üy. Uzm. Klinik Psikolog Dila Özçelik, bu hastalığı geçirmiş ve iyileşmiş bireyler için sürecin daha problemli işleyebildiğine dikkat çekti. Hastalık sonrası kişinin yaşadığı psikolojik süreçlerde en belirleyici faktörün hastalığı nasıl geçirdiği olduğunu belirten Uzm. Klinik Psikolog Özçelik, “Hastalığı çok hafif atlatanların çoğunda psikolojik sorunlar görülmezken hastalığı ağır bir şekilde yaşamış, tedavi sürecinde zorluklar deneyimlemiş bazı kişiler için çok çeşitli psikolojik etkiler oluşabiliyor. Bunların başında ise kaygı bozukluğu, akut stres bozukluğu ve hatta travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlar görülebiliyor. Bu kişilerde yoğun korku ve kaygı hali, gerginlik, huzursuzluk, öfke, aşırı irkilme, uyku problemleri, çökkünlük ve genel isteksizlik gibi çeşitli duygu ve davranış problemleri gözlenebiliyor” dedi.
Kimi kişilerin tedavi sonrası travma dönemini birkaç hafta içinde atlatabildiklerini söyleyen Uzm. Klinik Psikolog Özçelik, bazı bireylerinse çok daha uzun bir süre etkisi altında kaldıkları olumsuz bir ruh hali yanında değişen bazı düşünce ve davranış süreçleri yaşayabildiklerini belirtti. “Bu durumun kişilerde ‘kurtulamayacağım’ gibi bir düşünceye sebep olması yanlış” vurgusu yapan Özçelik, “Gerektiğinde uzmanlardan yardım alınarak, bu sürecin atlatılacağı mutlaka akılda tutulmalı” şeklinde konuştu.
Özçelik, tedavi sonrasında özellikle 3-4 haftadan fazla süre devam eden psikolojik bozukluklarda istenmeyen düşünce ve görüntüleri zihninden uzaklaştıramama, uykudan aniden dehşetle uyanma ve/veya kabuslar görme, tepkiselliğin artması, çökkünlük, olumsuz düşünce ve duyguların etkisinin çok şiddetli olması, huzursuzluk, yoğun korku ve kaygı durumu, öfke gibi belirtilerin varlığında bir uzman hekim desteği alınması gerektiğini söyledi.
Uzm. Klinik Psikolog Dila Özçelik, tedavi sonrası ruhsal travma yaşayan Covid19 hastaları ve ailelerine yönelik şu önerileri paylaştı:
Öncelikle aile içi dayanışmanın çok önemli olduğunu bilin. Bu süreçte duygusal açıdan yalnız kalmaktansa, kişiler için sosyal desteğin çok önemli olduğunun altını çizmek isterim.
Hastalığı şiddetli geçirmiş bireylerin güçten düştüğü görülebiliyor. Bu ise kişilerin duygu durumunu olumsuz yönde etkileyebiliyor. İyileşen kişilerin evde ufak sorumluluklar almaları yine tavsiye edilebilecek noktalardan bir tanesi. Böylece bireylerin işlevselliklerini hatırlama süreci hızlanacak ve psikolojik sağlamlılıkları olumlu etkilenecektir.
Fiziki iyileşmenin ilerlemesiyle birlikte, kişinin belirtilen sınırlar içinde günlük rutinine yavaş yavaş dönmeye çalışması da bu süreçte ruhsal olarak ona ve çevresindekilere yardımcı olabilecek bir diğer unsurdur.
Yaşamış oldukları bu deneyimin bir süreç olduğunu, başlangıcının olduğu gibi bir bitişinin olduğunu kişilerin kendilerine hatırlatması, sahip oldukları ruh halinden sıyrılabilmeleri için önemli olan bir diğer etken. Kişiler, bu sürecin yaşanıp bittiğini sindirebildiklerinde, normal hayatlarına dönmeleri de kolaylaşacaktır.
Travma sonrası stres bozukluğu nedir?
Kişinin ruhsal ve bedensel varlığını sarsan inciten yaralayan her türlü olaya travma denir. Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ise, bazı insanların savaş, doğal afet, araba kazası veya cinsel saldırı gibi yaşamı tehdit eden bir olayı deneyimledikten veya bunlara şahit olduktan sonra gelişen bir zihinsel sağlık sorunu. Bu tür olaylardan sonra kötü hatıraları anımsamak, hala yaşıyor gibi hissetmek veya uyumakta zorluk çekmeniz normaldir. İşe gitmek, okula gitmek ya da insanlarla vakit geçirmek gibi normal günlük aktiviteler yapmak zor gelebiliyor. Ancak çoğu insan birkaç hafta veya ay sonra kendini daha iyi hissetmeye başlar.
Eğer birkaç aydan uzun sürdüyse ve hala belirtileriniz varsa, travma sonrası stres bozukluğunuz olabilir. Bazı insanlar için, TSSB belirtileri ilerleyen zamanlarda da ortaya çıkabiliyor. Bu koşullarda uzmanlardan destek almanızda fayda var.